آزادی عقیده وانتخاب مسیر اندیشیدن

[Mårzï¥ē]

آزادی عقیده و انتخاب مسیر اندیشیدن
بنظر می‌رسد که اعتقاد به آزادی بیان نزد سقراط - به عنوان اولین فلاسفه - از نظر قوت اصلا کمتر از اندیشمندان عصر روشنگری و دوره‌ی ما نبوده است.

☯ سقراط حین گفتگو با قیبس و سیمیاس می‌گوید : ... مبادا چنین پنداریم که عقل بنیادش درست نیست بلکه باید یقین داشته باشیم که نقص و علت از خود ماست و باید دامن همت بر کمر زنیم تا رفع علت بنماییم. شما مکلّف به این اهتمام هستید چون هنوز عمری در پیش دارید و من هم این تکلیف را دارم چون بزودی باید بمیرم و از آن می‌‌ترسم که امروز در این گفتگو حکیمانه رفتار نکرده به شیوه اهل مجادله و مغالطه رفته باشم مانند نادانانی که چون داخل مباحثه می‌‌شوند به‌هیچ‌وجه پابند دریافت حقیقت نیستند و تنها الزام شنوندگان را در نظر دارند؛
اما این تفاوت میان من و آنان هست که منظور من تنها اقناع حاضران نیست هر چند اگر چنین شود نیز کمال خرسندی را خواهم داشت لیکن مقصود اصلی من آن است که خود یقین نمایم. راست است که من برای آرامی دل خویش چنین استدلال می‌‌کنم و می‌‌گویم اگر عقیدۀ من درست است باید آن را تصدیق نمود و اگر هم درست نیست و انسان پس از مرگ فانی می‌‌شود لامحاله من این برتری را دارم که در این چند دم که از عمر باقی مانده و می‌‌توانم در مصاحبت شما به سر برم شیون و زاری نمی‌کنم و روزگار را بر شما تلخ نمی‌سازم.
لیکن این تردید و نادانی را نیز نیکو نمی‌دانم و نباید کسی دیرگاهی در این حال بماند و خوشم از اینکه بزودی مطلب بر من مکشوف خواهد شد.

ای عزیزان این ملاحظات مرا دلیر می‌‌سازد که باز داخل مباحثه شوم و شما هم اگر از من می‌‌شنوید تصدیق سخن مرا که سقراط هستم نکرده جز در برابر حقیقت و سخن درست نباید سر تسلیم پیش آورید.
اگر دیدید آنچه من می‌‌گویم راست است بپذیرید وگرنه با تمام قوای خود ایستادگی کنید و نگران باشید که مبادا من به اشتباه بوده از روی راستی و سادگی خویش شما را نیز به اشتباه بیندازم.
منبع : مکالمه‌ی فیدون (Phaidon) : (در زندان) نقل ماجرای مرگ سقراط و نوشیدن زهر شوکران از زبان فیدون