متفرقه آشنایی با لیست قرمز IUCN

[օɾἶεղէმl ցἶɾl]

آشنایی با لیست قرمز IUCN

لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی که در سال 1963 بوجود آمد جامع‌ترین لیست وضعیت نگهداری از منابع طبیعی گیاهی و جانوری است.
سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی معتبر‌ترین سازمان اعلام نظر در مورد وضعیت گونه‌ها است.

این لیست قرمز (لیست داده‌های سرخ) بر روی ضوابط دقیقی جهت ارزیابی خطر انقراض هزاران گونه و زیر گونه استوار شده است. این ضوابط مربوط به همه گونه‌ها در تمام مناطق دنیا می‌شود.

هدف از تدوین این لیست جلب توجه مردم، تصمیم‌گیران و همچنین اجتماعات بین‌المللی به موضوع حفاظت از منابع طبیعی است تا از این طریق از روند رو به رشد انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری جلوگیری شود.

اصلی‌ترین ارزیاب‌ها و سنجش‌گران گونه‌ها در دنیا، انجمن مطالعه بر زندگی حیوانات لندن، موسسه مطالعه بر زندگی حیوانات، مرکز جهانی نظارت بر منابع طبیعی و بسیاری از گروه‌های تخصصی که با کمیسیون بقای گونه‌های سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی کار می‌کنند هستند. به طور کلی تا کنون ارزیاب‌های این سازمان و گروه‌ها حدود نیمی از گونه‌های در خطر انقراض را گزارش کرده‌اند.

یکی دیگر از اهداف IUCN بدست آوردن دسته‌های هر گونه‌ و ارزیابی آنها در صورت امکان هر 5 سال و یا هر 10 سال است. در باز بینی گونه‌ها در سال 2006 ، بیش از 7 هزار گونه زنده برای درج در لیست قرمز شناسایی شد. این گونه‌ها تا سال 1996 سنجیده نشده بودند.

این سازمان در آخرین ارزیابی‌اش در 12 سپتامبر سال 2007 گونه‌های لیست قرمز خود را تا 16 هزار و 306 گونه در معرض انقراض بالا بـرده است. این رقم 188 گونه بیشتر از آخرین ارزیابی در سال 2006 است.

 

[օɾἶεղէმl ցἶɾl]

طبقه‌بندی گونه‌ها:

گونه‌های گیاهی و جانوری در 9 گروه تقسیم بندی می‌شوند و به ترتیب آهنگ کاهش، تعداد جمعیت موجود، جدول پراکندگی جغرافیایی گونه‌ها را نشان می‌دهند. این گروه‌ها شامل:

EX
Extinct: گونه‌های که کاملا منقرض شده و در طبیعت وجود ندارند در این دسته قرار می‌گیرند. ببر ایرانی یا ببر مازندران با نام علمی(Panthera tigris virgata) که در جنگل‌های مازندران زندگی می‌کرده از این گونه است. آخرین ببر در مازندران که افراد محلی به آن شیر سرخ می‌گفتند در سال ۱۳۳۸ ه.ش در جنگل به دست یک شکارچی محلی شکار شد.

EW
Extinct in the Wild: گونه‌های که در طبیعت زندگی نمی‌کنند و فقط به صورت محدود در باغ وحش‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌توان یافت.

CE
Critically Endangered: این گونه‌‌ها به صورت بحرانی و به شدت وخیم در حال انقراض هستند. لاک‌پشت عقابی که در قشم یافت می‌شوند جزو این گروه به حساب می‌آید.

EN
Endangered: این گروه را به عنوان "در حال انقراض" می‌شناسند. گونه‌های این طبقه به دلیل کمی جمعیت، آسیب پذیری به دلیل تغییر در محیط زندگی و یا شکار غیر مجاز بیشتر از سایر گونه‌ها در معرض نابودی هستند. یوز ایرانی اخیرا در این طبقه قرار گرفته است. IUCN حدود40 درصد از گونه‌های نمونه‌برداری شده را در این طبقه قرار داده است.[آشنایی با یوز ایرانی (آسیایی)]

 

[օɾἶεղէმl ցἶɾl]

VU
Vulnerable : حیوانات و گیاهان این طبقه به عنوان "گونه‌های در معرض آسیب" معرفی می‌شوند. تعداد این گونه‌ها کم است و بر اساس آمار لیست قرمز سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی 8565 گونه در این طبقه جای دارند.

NT
Near Threatened : در آستانه تهدید قرار دارند ولی هنوز در معرض آسیب قرار ندارند. مانند روباه یال‌دار.

LC
Least Concern: با نگرانی و حساسیت کمتر به آنها نگاه می‌شود. گونه‌های این طبقه را نمی‌توان در طبقه دیگری جای داد و این به معنای کمی اطلاعات از آنها نیست.

DD
Data Deficient: گونه‌های گیاهی و جانوری که اطلاعات کمی نسبت به آنها وجود داشته باشد مثل کبوتر کوهی و میمون پوزه دراز کوچک و... را در این گروه قرار می‌دهند.

EN
Not Evaluated: ارزیابی در مورد این گونه‌ها صورت نگرفته است.

 

[օɾἶεղէმl ցἶɾl]

سیاهه قرمز گونه‌های در معرض خطر
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

سیاهه قرمز گونه‌های در معرض خطر IUCN، یا سیاهه قرمز IUCN، فراگیرترین مرجع بررسی وضعیت بقای گونه‌های زنده در جهان است. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست(IUCN)، که این سیاهه را منتشر می‌کند، اصلی‌ترین مرجع در جهان برای بررسی وضعیت بقای جانوران است. در عین حال سیاهه‌هایی نیز از وضعیّت گونه‌های در خطر توسط گروه‌ها و کشورها منتشر می‌شوند که برآوردی از وضعیت انقراض این گونه‌ها در یک منطقه خاص هستند.

سیاهه قرمز بر پایه مهیارهای دقیق در رابـ ـطه با وضعیت انقراض هزاران گونه تهیه می‌شود. این معیارها برای همه جانوران در هر منطقه‌ای از جهان یکی هستند. هدف از تهیه این سیاهه آگاه کردن مردم و سیاست‌مداران در رابـ ـطه با وضعیت جانوران و کمک به جامعه جهانی در کم کردن میزان منقرض شدن گونه‌ها است.

IUCN تلاش می‌کند تا برآورد خود از هر جاندار را در هر پنج سال، یا بیشینه ده سال، یکبار بازبینی و به روز کند. این کار در روندی با همکاری چندین بازبین گروه تخصصی نجات[پانویس ۱]صورت می‌پذیرد. گروه بازبینان متخصصان گونه‌ای ویژه، گروهی از گونه‌ها و یا منطقه‌ای ویژه هستند و یا اعضای گروهی همچون بردلایف[پانویس ۲] که به گونه تخصصی روی یک رده (در این مورد، پرندگان) فعالیت می‌کنند.

 

[օɾἶεղէმl ցἶɾl]

برآورد سال ۲۰۰۶

گاو میش کوهان‌دار اروپایی گونه‌ای در معرض خطر است.

سیاهه سال ۲۰۰۶، که در تاریخ ۴ مه آن سال منتشر شد، تعداد ۴۰٬۱۶۸ گونه کامل را پوشش داد به علاوه ۲٬۱۶۰ زیرگونه و نوع مختلف.

از میان گونه‌هایی که به طور کامل بررسی شدند تعداد ۱۶٬۱۱۸ عدد تهدید شده تشخیص داده شدند. از این‌ها ۷٬۷۲۵ تا جانور، ۸٬۳۹۰ تا گیاه و سه تا قارچ و گلسنگ بودند.

این برآورد ۷۸۴ گونه منقرض شده از سال ۱۵۰۰ میلادی تاکنون را برشمرد. هر سال تعدادی از گونه‌هایی که گمان بر انقراضشان می‌رفت دوباره یافت می‌شوند که پس از آن برچسب «اطلاعات کم» می‌خورند.

برآورد سال ۲۰۰۷

دلفین رودخانه‌ای چین در سال ۲۰۰۷ منقرض شده اعلام شد.

در سیاهه سال ۲۰۰۷، وضعیت دو گونه گوریل کراس ریور و گوریل غربی را از وضعیت در معرض خطر به در معرض انقراض، که تنها یک رتبه بالاتر از منقرض شده در حیات وحش است، منتقل کرد. دلیل این اقدام آلودگی به ویروس ابولا و شکار غیرقانونی در کنار دیگر عوامل بود. در این برآورد ۱۶٬۳۰۸ گونه تهدید شده تشخیص داده شدند که ۱۹۰ عدد بیشتر از تعداد آن‌ها در سال ۲۰۰۶ بود. آی‌یوسی‌ان اورانگوتان سوماترایی را در وضعیت در معرض انقراض و اورانگوتان بورنئویی را در وضعیت تهدید شده گذاشت.

برآورد سال ۲۰۰۸
برآورد سال ۲۰۰۸ میلادی در ۶ اکتبر این سال در کنفرانس جهانی محافظت از طبیعت IUCN در بارسلون، ایتالیا ارایه شد و «بحران انقراض را در شرایطی که از هر چهار پستاندار یکی در معرض نابودی همیشگی قرار دارد، تایید کرد.» این برآیند نشان می‌دهد که از میان ۵٬۴۸۷ پستاندار ساکن بر زمین، تعداد ۱٬۱۴۱ تا توسط انقراض تهدید شده‌اند و ۸۳۶ گونه به عنوان اطلاعات ناکافی طبقه‌بندی شدند.

 

[օɾἶεղէმl ցἶɾl]

طبقه‌بندی
گونه‌ها به نه گروه بخش شده‌اند که این تقسیم بر پایه معیارهایی چون نرخ کاهش جمعیت، اندازه جمعیت، گستردگی و اندازه قلمرو و میزان پخش‌شدگی در جمعیت و منطقه زندگی آن‌ها انجام شده است:

• منقرض (EX): هیچ نمونهٔ زنده‌ای از جانور وجود ندارد.
• گونه منقرض شده در حیات وحش (EW): تنها در اسارت موجود است و یا در گروه‌های محدود در منطقه‌ای بیرون از منطقه اصلی خود زندگی می‌کند.
• گونه در معرض انقراض (CR): وضعیت بحرانی و احتمال بسیار بالای منقرض شدن در حیات وحش.
• گونه در معرض خطر (EN): احتمال بالای انقراض در حیات وحش.
• گونه آسیب‌پذیر (VU): احتمال بالای تهدید و در خطر بودن در حیات وحش.
• گونه در نزدیکی تهدید (NT): احتمال دارد در آینده نزدیک در تهدید قرار گیرد.
• کمترین نگرانی (LC): کمترین تهدید. شرایط مناسبی دارد و نیازی برای طبقه‌بندی در گروه‌های تهدید شده نیست. گونه‌هایی که پرشمار هستند و در مناطق گسترده‌ای از جهان حضور دارند در این دسته گذارده می‌شوند.
• اطلاعات کم (DD): اطلاعات کافی برای رسیدن به برآوردی دربارهٔ ریسک انقراض آن در دسترس نیست.
• بررسی نشده (NE):هنوز در بررسی‌های IUCN به شمار نیامده است.

در رده‌بندی آی‌یوسی‌ان جانور «تهدید شده» اغلب به جانورانی گفته می‌شود که در یکی از سه رده «در معرض انقراض»، «در معرض خطر» و یا «آسیب‌پذیر» گذاشته شده باشند.