اتحاديه بين‌المللي مخابرات راه دور

[SAYEH79]

اتحاديه بين‌المللي مخابرات راه دور

آي‌تي‌يو يكي از نهادهاي بين‌المللي وابسته به سازمان ملل متحد است كه اكثر كشورهاي جهان در آن عضويت دارند. اين نهاد كه از آن با عنوان اتحاديه نام بـرده مي‌شود، وظيفه قانونگذاري و مديريت فضاي فركانسي، تدوين استانداردهاي تبادل داده و اطلاعات و همچنين كمك به رشد و توسعه ارتباطات در سراسر جهان را بر عهده دارد. دستيابي بشر به فضا باعث شد تا تغييرات عمده‌اي در مسير و رويكردهاي اين سازمان پديد آيد. در حدود دو دهه اخير نيز با رشد و توسعه فناوري ارتباطات و شبكه‌هاي رايانه‌اي و انفجار اطلاعات، رويكردهاي جديدي در دستور كار اين سازمان قرارگرفته و نقش آن از يك مدير و ضابط فضاي فركانسي، به تنظيم‌كننده و ناظر بر شبكه ارتباطات جهاني ارتقا پيدا كرده است.

 

[SAYEH79]

تاريخچه


در 24 مه 1844، [ساموئل مورس] توانست اولين سيگنال تلگراف را بين شهرهاي واشنگتن و بالتيمور ايالات متحده مخابره كند. بدين ترتيب، عصر ارتباطات راه دور آغاز شد. تلگراف به‌زودي جهاني شد. در سال 1865، بيست كشور اروپايي نهادي را با عنوان [اتحاديه بين‌المللي تلگراف] پايه‌‌ريزي كردند كه اولين مقررات بين‌المللي ارتباطات راه دور در آن به تصويب رسيد(!). با اختراع تلفن در سال 1876، ارتباطات راه دور وارد مرحله جديد از دوران خود شد. وضع مقررات بين‌المللي براي ارتباطات تلفني را نيز همان اتحاديه تلگراف بر عهده گرفت. در سال 1895، اولين سيگنال‌هاي مورس كه به جاي سيم به وسيله امواج راديويي ارسال مي‌شدند، مورد استفاده قرار گرفتند و بدين ترتيب، دوره ارتباطات راه دور راديويي نيز آغاز شد.
اين فناوري، به‌ويژه در كشتيراني مورد كاربرد وسيع قرار گرفته بود. اولين قانون‌گذاري بر روي مقررات راديويي، در سال 1906 در كنفرانس بين‌المللي راديو- تلگراف در برلين انجام شد. اين قانون، فركانس‌هاي مخصوصي را به ارتباطات سيار دريايي اختصاص مي‌داد.

با گسترش بسيار وسيع كاربران ارتباطات راديويي و ورود اين فناوري به حوزه‌هاي مختلف جامعه، كنفرانس بين‌المللي راديو- تلگراف كه در 1927 در واشنگتن برگزار شد، تصميم گرفت تا يك جدول مشخص تخصيص فركانس را تهيه و تنظيم كند. همچنين مقرر شد تا اتحاديه بين‌المللي تلگراف، كار نظارت و بروزرساني اين جدول را بر عهده گيرد. در سال 1932، طي كنفرانسي جهاني در مادريد اسپانيا، معاهدات بين‌المللي تلگراف و راديو- تلگراف در هم ادغام شدند و معاهده جديدي به امضاي كشورهاي جهان رسيد. سازمان متولي اين معاهده نيز از اتحاديه بين‌المللي راديو- تلگراف به [اتحاديه بين‌المللي ارتباطات راه دور] يا همان «[آي‌تي‌يو]» تغيير نام داد.

 

[SAYEH79]

پس از تاسيس سازمان ملل متحد، در سال 1945، آي‌تي‌يو به نهادي وابسته به اين سازمان تبديل شد. در سال 1947، آي‌تي‌يو كنفرانس ساليانه و مستقل خود را برگزار كرد كه در نتيجه آن، دولت‌ها موظف مي‌شدند تا در حوزه ارتباطات راديويي با آي‌تي‌يو همكاري كرده و خود را ملزم به رعايت قوانين آن بدانند. همچنين دولت‌ها موظف بودند تا در جهت تكميل جداول تخصيص فركانس، اطلاعات فركانس‌هاي مختلف راديويي خود را در اختيار آي‌تي‌يو قرار دهند. در همين كنفرانس توافق شد كه وظيفه پيگيري اين امر بر عهده يكي از نهادهاي شبه‌قضايي اتحاديه آي‌تي‌يو به نام [هيأت بين‌المللي ثبت فركانس] يا «[آي‌اِف‌آربي]» قرار داده شود. اين هيأت، از پنج عضو مستقل تشكيل شده بود كه در كنفرانس‌هاي ساليانه مستقل آي‌تي‌يو انتخاب مي‌شدند.


در واقع، مي‌توان گفت در نتيجه اين كنفرانس بود كه يك سلسله قوانين مشخص و دقيق براي تخصيص فركانس تصويب شده و به صورت الزام‌آور به همه كشورها ابلاغ شد. البته اين قوانين بر اساس ايستگاه‌هاي زميني ارسال و دريافت امواج راديويي تنظيم شده بود. در همين كنفرانس قرار بر اين شد تا قوانين راديويي هر 20 سال يك بار مورد بررسي مجدد قرار گيرند. مقر اين اتحاديه تا سال 1948 در [برن] سوييس بود، اما بعد از آن به [ژنو] منتقل شد.


با پرتاب ماهواره اسپوتنيك-1، در چهارم اكتبر 1957، عصر ارتباطات راديويي فضايي نيز آغاز شد. در سال 1959، [كميته بين‌المللي مشورتي راديويي] يا «[سي‌سي‌آي‌آر]» كه به عنوان يكي از چهار ركن اتحاديه آي‌تي‌يو متولي مطالعات راديويي و استانداردسازي بود، كار تحقيق، بررسي و جمع‌آوردي داده‌ها و اطلاعات پيرامون مخابرات فضايي را بر عهده گرفت. در همين سال بود كه [كنفرانس جهاني راديو]ي اتحاديه آي‌تي‌يو، بازنگري در جداول تخصيص فركانس و اختصاص فركانس‌هاي خاصي را به ارتباطات راديويي فضايي، در دستور كار خود قرار داد.


[كنفرانس ارتباطات راديويي فضايي] كه در سال 1963 و هم‌زمان با پرتاب اولين ماهواره مخابراتي به مدار زمين ثابت، توسط آي‌تي‌يو برگزار شد، اولين گردهمايي بين‌المللي با رويكرد و دستورجلسه كاملاً فضايي بود. در اين كنفرانس، آي‌تي‌يو تمام قوانين و مقررات راديويي را به‌صورت كاملاً اساسي تغيير داد و باندهاي فركانسي خاصي براي انواع كاربري‌هاي فضايي (هواشناسي، خدمات مخابراتي، دورسنجي و ...) مشخص شدند. از همين كنفرانس بود كه ايده پخش مستقيم تلويزيوني از طريق ماهواره مورد توجه قرار گرفت و اين موضوع، به عنوان يكي از موارد مورد بحث براي آينده آي‌تي‌يو مطرح شد و همچنين اولين قوانين براي استفاده از مدار زمين‌ثابت به تصويب رسيد. در اين كنفرانس حق مساوي و منطقي همه ملت‌ها براي استفاده از باندهاي فركانسي تخصيص يافته به تصويب رسيد. در سال 1971 نيز با رشد و توسعه فراوان در عرصه فضا، [كنفرانس اجرايي ارتباطات رايويي فضايي] توسط آي‌تي‌يو برگزار شد كه در آن قوانين تخصيص فركانس مورد بازبيني كلي قرار گرفت. آي‌تي‌يو در سال 1989، در مجمع عمومي خود تشكيل يك كميسيون عالي‌رتبه ويژه را جهت اجراي يك بازنگري عميق در ساختار و عملكرد اتحاديه تصويب كرد.


امروزه نيز آي‌تي‌يو طي كنفرانس‌هاي ساليانه خود قوانين راديويي را همواره مورد بازبيني قرار مي‌دهد. آي‌تي‌يو به عنوان يكي از نهادهاي سازمان ملل متحد، همواره همكاري نزديكي با ساير نهادهاي سازمان (ايكائو، يونسكو، سازمان هواشناسي جهاني، سازمان بين‌المللي كشتيراني و ...) داشته است. امروزه نقش و وظيفه آي‌تي‌يو از حد يك كنترل‌كننده فضاي فركانسي در سطح جهان بالاتر رفته، و اين اتحاديه عملاً مسئول جهاني كنترل و توسعه هرگونه ارتباطات راديويي (شبكه اينترنت، شبكه‌هاي تلويزيوني و ...)‌ است. در سه دهه اخير، آي‌تي‌يو توجه ويژه‌اي را معطوف گسترش و كمك زيرساخت‌هاي ارتباطي كشورهاي كمتر توسعه‌يافته و در حال توسعه كرده است.


در كشور ايران، سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي وابسته به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، به عنوان نماينده كشور در آي‌تي‌يو حضور دارد. جدول ذيل نمايه‌اي از كنفرانس‌هاي مهم و تاريخي آي‌تي‌يو را، ‌پس از آغاز عصر فضا، نشان مي‌دهد.

 

[SAYEH79]

ساختار و عملكرد آي‌تي‌يو


اتحاديه ارتباطات راه دور يا آي‌تي‌يو، بازوي سازمان ملل متحد در زمينه فناوري ارتباطات و اطلاعات است. در واقع، آي‌تي‌يو كانون جهاني مخابرات و ارتباطات است كه كليه دولت‌ها و همچنين بخش خصوصي و بين‌المللي با آن همكاري و از آن پيروي مي‌كنند. هدف نهايي اين نهاد، رشد و توسعه ارتباطات راه دور و شبكه‌هاي جهاني است. كمك به توسعه زيرساخت‌هاي ارتباطي، يكي از فعاليت‌هاي آي‌تي‌يو در اين زمينه است. اين اتحاديه داراي سه بخش اصلي است:

• [بخش ارتباطات راديويي]
• [بخش استانداردسازي]
• [بخش توسعه]

تصوير 1، نمايي از ساختار كلي اين اتحاديه را نشان مي‌دهد. در حال حاضر 191 دولت، اعضاي آي‌تي‌يو را تشكيل مي‌دهند. آي‌تي‌يو همچنين بيش از 700 عضو در بخش‌هاي زيرمجموعه و نهادهاي وابسته به خود دارد. كنفرانس مجمع عمومي اين اتحاديه (كه اصلي‌ترين گردهمايي اعضاي اتحاديه است) هر چهار سال يك‌بار در يكي از كشورهاي عضو برگزار مي‌شود. در اين كنفرانس سياست‌هاي كلي اتحاديه، برنامه‌هاي راهبردي و مالي چهارساله، و انتخاب هيات مديره صورت مي‌پذيرد. بيش از 700 عضو زيرمجموعه‌هاي آي‌تي‌يو نيز مي‌توانند به عنوان عضو ناظر در اين كنفرانس شركت كنند. البته زيرمجموعه‌هاي مختلف آي‌تي‌يو به صورت ساليانه يا هر چند سال يك‌بار، ده‌ها كنفراس در حوزه‌هاي مربوط به خود برگزار مي‌كنند و نتايج آن را به اطلاع هيات مديره مي‌رسانند.


در كنار سه بخش اصلي ذكر شده، بخشي هم به نام [تلكام] وجود دارد كه رويدادهاي مهم جامعه اطلاعاتي جهاني را (مانند همايش‌هاي منطقه‌اي و جهاني، سمينارها و ...) را مديريت مي‌كند. اين گردهمايي‌ها بستري جهاني را براي تبادل اطلاعات بين افراد، شركت‌ها و كليه دست‌اندركاران جامعه اطلاعاتي جهاني فراهم مي‌آورد. كنفرانس‌هاي منطقه‌اي تلكام (اروپا، خاورميانه و كشورهاي عربي، آفريقا، آسيا و آمريكا) به‌صورت ساليانه و كنفرانس جهاني آن هر سه سال يك‌بار برگزار مي‌شود. انگليسي، روسي، فرانسوي، عربي، اسپانيولي و چيني زبان‌هاي رسمي اين اتحاديه هستند.

 

[SAYEH79]

بخش ارتباطات راديويي


اين بخش از آي‌تي‌يو مديريت فضاي فركانسي و همچنين مدارات ماهواره‌اي را در سراسر جهان بر عهده دارد. در واقع، اين بخش از آي‌تي‌يو ميراث‌دار همان اتحاديه‌اي است كه در سال 1865 ميلادي در پاريس تشكيل شد. تصميمات اساسي و كلي اين بخش در [كنفرانس جهاني ارتباطات راديويي] يا [دابليو‌آرسي] گرفته مي‌شود. اين كنفرانس در واقع نوعي مجمع عمومي براي بخش ارتباطات راديويي آي‌تي‌يو است. زيرمجموعه‌هاي اين بخش كه همگي تحت لواي كنفرانس دابليو‌آرسي فعاليت مي‌كنند، عبارتند از:

• رياست (دفتر مقررات راديويي)
• دبيرخانه همايش‌ها و كنفرانس‌هاي منطقه‌اي
• هيأت مقررات راديويي
• مجمع نظارتي ارتباطات راديويي
• 
  انجمن ارتباطات راديويي
  

 

[SAYEH79]

كنفرانس جهاني ارتباطات راديويي


كنفرانس‌هاي جهاني ارتباطات راديويي يا دبليوآرسي، هر دوسال يك‌بار تشكيل مي‌شوند. مسئوليت اين كنفرانس‌ها مرور و در صورت لزوم، بازنگري در مقررات راديويي، قوانين بين‌المللي تخصيص فركانس و همچنين قوانين مربوط به ماهواره‌هاي مدار زمين‌ثابت و ساير مدارها است.

رويكرد و كليات دستورجلسات اين كنفرانس براي چهار الي شش سال آينده با هماهنگي هيات مديره و كنفرانس مجمع عمومي آي‌تي‌يو مشخص مي‌شود. جزئيات و متن دقيق صورت جلسات نيز دو سال قبل از برگزاري، توسط هيات مديره آي‌تي‌يو و با موافقت اكثريت كشورهاي عضو تعيين مي‌شود. بنابر مقررات آي‌تي‌يو، اختيارات اين كنفرانس عبارتند از:

1. بازنگري مقررات راديويي و هرگونه تغيير در ارتباط با جداول تخصيص فركانس
2. ارائه رهنمود و راهكار در مورد هرگونه مساله، با ماهيت جهاني، كه به ارتباطات راديويي مربوط مي‌شود.
3. ارائه دستورات و راهنمايي‌ها به هيأت مقررات راديويي و اداره ارتباطات راديويي و مرور فعاليت‌هاي آنها
4. 
   طرح سوالات و مسايل جديد براي انجمن ارتباطات راديويي و گروه‌‌هاي مطالعاتي آن به منظور تحقيق و بررسي براي طرح در كنفرانس‌هاي آتي
   

 

[SAYEH79]

رياست

رياست بخش ارتباطات راديويي توسط كنفرانس مجمع عمومي چهارسالانه آي‌تي‌يو انتخاب مي‌شود. رياست اين بخش، علاوه بر مسئوليت هماهنگي بين زيربخش‌هاي مختلف، به طور مستقيم مسئوليت اداره دفتر ارتباطات راديويي را نيز بر عهده دارد.

 

[SAYEH79]

دفتر ارتباطات راديويي


اين دفتر، در واقع مهم‌ترين قسمت اجرايي بخش ارتباطات راديويي است. وظايف اصلي اين دفتر عبارتند از:

• ارائه پشتيباني‌هاي اجرايي و فني به كنفرانس‌ها، انجمن ارتباطات راديويي و گروه‌هاي مطالعاتي
• اجراي مقررات راديويي و معاهدات منطقه‌اي
• ثبت و ضبط جداول تخصيص فركانس و مشخصات مداريِ خدمات مختلف فضايي
• ارائه توصيه و مشاوره‌‌هاي لازم به كشورهاي عضو آي‌تي‌يو جهت استفاده عادلانه، موثر و اقتصادي از فضاي فركانسي و مدارات ماهواره‌اي و همچنين تحقيق و رسيدگي به موارد بحراني و حاد تداخل فركانسي در جهان
• هماهنگي جهت تهيه، ويرايش و ارسال بخش‌نامه‌ها، مدارك و انتشارات در كل بخش
• تهيه اطلاعات فني و تدارك سمينارهايي در سطح ملي در زمينه مديريت فضاي فركانسي و همكاري نزديك با دفتر توسعه ارتباطات راه دور براي كمك به كشورهاي در حال توسعه

اين دفتر از چهار زيرمجموعه شامل خدمات فضايي، خدمات ايستگاه‌هاي زميني، گروه مطالعاتي و انفورماتيك، اجرا و انتشارات تشكيل شده است.

 

[SAYEH79]

هيات مقررات راديويي


اين هيأت در حقيقت نوعي بازرس و ناظر عالي بر فعاليت‌هاي اداره ارتباطات راديويي است. وظايف اين بخش عبارتند از:

• تصويب آيين‌نامه مربوط به روند پذيرش و بررسي قوانين و مقررات راديويي و تخصيص فركانس، كه توسط دولت‌هاي عضو آي‌تي‌يو ارائه مي‌شود. اين آيين‌نامه‌ها براي اجرا به دفتر ارتباطات راديويي ابلاغ مي‌شوند.
• گره‌گشايي و ارائه راهكار در مواردي كه در مقررات راديويي و آيين‌نامه رويه‌ها پيش‌بيني نشده باشد يا به‌وسيله آنها قابل حل نباشد.
• ملاحظه و بررسي گزارش‌هاي مربوط به تداخل‌هاي فركانسي حل نشده، كه توسط دفتر ارتباطات راديويي و به درخواست يك يا چند مرجع مشخص، ارائه مي‌شوند و ارائه مشاوره در مورد آنها.
• ارائه توصيه و مشاوره به كنفرانس‌هاي ارتباطات راديويي و انجمن ارتباطات راديويي آي‌تي‌يو و دريافت و ملاحظه شكايات بر عليه دفتر ارتباطات راديويي در حوزه تخصيص فركانس
• هرگونه مسئوليت ديگر كه به تصويب كنفرانس‌هاي مرجع يا هيات مديره آي‌تي‌يو رسيده باشد.

 

[SAYEH79]

مجمع نظارتي ارتباطات راديويي


مجمع نظارتي ارتباطات راديويي يا «آراِي‌جي» مسئوليت‌هاي ذيل را بر عهده دارد:

• مرور اولويت‌ها و راهبردهاي بخش ارتباطات راديويي آي‌تي‌يو
• نظارت و ديده‌باني فعاليت‌هاي گروه‌هاي مطالعاتي
• راهنمايي گروه‌هاي مطالعاتي براي ادامه تحقيقات
• ارائه راهكار و پيگيري براي ايجاد ارتباط و همكاري با ساير بخش‌هاي آي‌تي‌يو و سازمان‌هاي ديگر

اين مجمع، مشاورات و ملاحظات خود را به رياست دفتر ارتباطات راديويي و انجمن ارتباطات راديويي ارائه مي‌كند.