علمی از پاره آجر تا تاچ...

[MILAD_A]

[h=2][/h]نمیدانم یادتان میآید یا نه، اوایلی که تلفن همراه یا موبایل تازه به زندگی ایرانی وارد شده بود، اوایل سال 1373. شعار تبلیغاتی وزارت پست و تلگراف و تلفن آنزمان این بود: «با تلفن همراه همیشه در مقصد هستید.» آن روزها مخابرات برای ثبتنام سیمکارت به همراه گوشی آن 500 هزار تومان چک بانکی دریافت میکرد و تاخیر در واگذاری آن باعث شده بود تا قیمت این امتیاز در بازار تا 5/1 میلیون تومان هم بالا برود، البته نه 5/1 میلیون تومان امروزی بلکه 5/1 میلیون تومان آن روزها.



زمانی که با 30 میلیون تومان می شد در تهران یک آپارتمان درست و حسابی خرید. جالب اینجاست که مخابرات به همراه سیمکارت، گوشی تلفن همراه را نیز به متقاضی تحویل می داد و چه گوشی هایی؛ هریک به وزن یک پاره آجر. در دست به زور جا می شد و اگر در جیب کت می گذاشتید یک طرف بدن لنگر می کرد! و اما امروز؟ توجه کرده اید که دیگر عطای دکمه را در گوشی تلفن همراه به لقایش بخشیده اید و همه چیز «تاچ» شده است؟
از پاره آجر تا تاچ، مسیری است که گوشی های تلفن همراه در ایران و جهان فقط در طول 19 سال طی کرده است. این گوشی ها فقط گوشی خالی نیستند، هریک انبانی از خاطرات ریز و درشت ما را در خود نهفته دارند. گوشی هایی که با آنها خبرهای خوب و بد را دریافت کرده ایم، آنها را هدیه گرفته ایم و هدیه داده ایم و شاید این روزها لاشه خراب شده آن نیز برای خود نشانه ای از خاطرات روزهای گذشته عمر باشد...

4 نسل تلفن همراه​

همان گونه که در فناوری تلفن همراه چهار نسل دارید، گوشی ها نیز چهار نسل را به خود دیده اند. البته نه این که قبل از آن تلفن همراه وجود نداشته، داشته است، اما به شکل نوین و امروزی و تجاری و فراگیر نبوده است. نسل اول گوشی های تلفن همراه در سوم آوریل 1973 (چهاردهم فروردین 1352) توسط مارتین کوپر چهل و چهار ساله، مدیر کل سیستم های ارتباطی شرکت موتورولا رونمایی شد. وی برای به رخ کشیدن قدرتش از همان گوشی به شرکت «بل» ـ رقیبش ـ زنگ زد تا شکست آنها را به اطلاع شان برساند! با این حال 10 سال طول کشید تا خود موتورولا اولین گوشی تلفن همراه خود را به نام تجاری «دیانا تک» در سال 1983 (1362) به قیمت 3500 دلار راهی بازار کند. به این ترتیب، نسل اول گوشی های تلفن همراه متولد شد و اکنون جهان در انتظار چهارمین نسل آنها لحظه شماری می کند. در ایران نیز کم و بیش همین روند طی شده است.

قبله عالم تیلیفون می فرمایند!​

اولین تلفن همراه در ایران متعلق به ناصرالدین شاه قاجار بوده است. این تلفن که البته هیچ شباهتی به تلفن های امروزی ندارد، در سال 1230 توسط شرکت البیس شهر زوریخ سوئیس ساخته شده است. این تلفن در سفرها همراه ناصرالدین شاه بوده و در زمان نیاز به کابل های کشیده شده در بین راه وصل و با مخاطب تماس تلفنی برقرارمی شده است. این تلفن دارای راهنمای فارسی نیز بوده است تا ناصرالدین شاه با استفاده از آن فرمان های ملوکانه صادر فرمایند و تیلیفون نمایند.

پاره آجر!​

پاره آجرها یا همان گوشی های نوکیا ـ مدل موبیرا تاکمن ـ (مدل 2110) را حتما یادتان هست. وزن سنگین و شمایل تقریبا شبیه پاره آجر با این تفاوت که فقط رنگش مشکی و نوک مدادی بود و عرضش از پاره آجر کمتر بود. آنتنی هم بالای گوشی بود که در صورت برقرار نشدن تماس آن را بیرون می آوردیم. زمانی که این گوشی ها آمد فقط مدیران و ثروتمندان قادر به خرید و استفاده از این گوشی های 150 هزار تومانی بودند و این وسط وضع مدیران بهتر هم بود، چون دولت پول قبض تلفن همراهشان را می پرداخت! موبیرا تاکمن که بعدا مدل موبیرا سناتور نیز به آن اضافه شد، در واقع نخستین گوشی های تلفن همراه وارد شده به ایران بودند که شرکت مخابرات به اجبار آن را به همراه سیمکارت به مشتری می فروخت، اما بعدا و با انحصار فعالیت مخابرات در امر سیمکارت، شرکت های دیگر مخابراتی دنیا نیز توانستند به بازار گوشی تلفن همراه ایران دسترسی یابند و به این ترتیب نسل های جدیدی از گوشی های تلفن همراه وارد بازار ایران شد. با این حال، امکانات گوشی های نسل اول زیاد نبود و صرفا شامل دفترچه تلفن با ظرفیت نگهداری 100 شماره و حداکثر Voice (شماره گیری با خواندن نام فردی که در دفترچه تلفن گوشی وجود دارد) بود. البته بیش از این هم نیازی نبود، چراکه شبکه تلفن همراه آن زمان توسعه یافته نبود. این شبکه مانند تمام نقاط جهان شبکه نسل اول تلفن همراه یا (G1) بود. این شبکه در آن زمان دارای امکاناتی محدود بود. مثلا پوشش آن تنها محدود به تهران و از شرق به سرخه حصار، از غرب به ابتدای عوارضی کرج، از جنوب به بهشت زهرا و از شمال به ارتفاعات شمال تهران بود. به علاوه این شبکه از ساعت 8 صبح تا 8 شب قابل دسترسی بود و اگر در خارج این ساعات یا خارج از محدوده می خواستید از آن استفاده کنید، نمی توانستید. در کوه ها، جاده ها و سایر شهرهای کشور نیز استفاده از آنها امکانپذیر نبود. شبکه های G1 به صورت آنالوگ کار می کردند که قدرت پردازش پیام و اتصال آن بسیار حجیم و گران و ضمنا بسیار کند و بی کیفیت بود. کشورهای اسکاندیناوی، سوئد، نروژ و فنلاند که به عنوان نخستین کشورهای اشاعه دهنده فناوری تلفن همراه شناخته می شوند، برای نخستین بار شبکه های نسل اول را راه اندازی کردند. حالا اگر باز به خاطرات آن زمان بازگردیم، خواهیم دید عبارت آشنای «مشترک مورد نظر در دسترس نیست» به دلیل وجود چنین شبکه های قدیمی بوده است.

پاره آجر کوچک می شود​

دهه 70 به نیمه رسیده است که فناوری شبکه و گوشی تلفن همراه به نحو چشمگیری گسترش یافته است. در بخش شبکه، شبکه های نسل دوم ـ که به GSM معروف است ـ به بازار آمده است. بزرگ ترین ویژگی این شبکه ها دیجیتالی شدن آنهاست که تمام ایرادهای شبکه آنالوگ از نظر کمی و کیفی را برطرف می کند، اما گوشی ها نیز تغییرات قابل توجهی کرده اند. نوکیا اکنون به طور کامل وارد بازار ایران شده و بازار را در اختیار گرفته است. مدل های 5110، 6110، سری N و سایر گوشی های خاطره انگیز نوکیا در دست بسیاری از ایرانیان دیده می شد. «ساژم» را نیز صاایران تولید می کرد و ویژگی آن (مدل N610) در تاشو بودن صفحه کلید آن بود که آن را منحصربه فرد می کرد! گوشی های نسل دوم دیگر پاره آجر نبودند، بلکه هم اندازه و هم وزن آن کاهش پیدا کرده بود. صفحه LCD گوشی ها رنگی شده بود، حافظه دفترچه به 500 شماره رسیده بود، شماره گیری سریع شده بود، پیغام گیر به گوشی ها اضافه شده بود، تنوع زنگ ها بیشتر شده بود و... . برندهای تلفن همراه بیشتری نیز به بازار ایران آمده بودند. موتورولا با مدل معروف تاشوی کوچک خود که سه رنگ سرمه ای و مشکی و شیری بود و کیفیت مکالمه آن زبانزد بود، حضور محسوسی پیدا کرده بود. آلکاتل نیز وارد بازار ایران شده بود در حالی که از سامسونگ و ال جی و سایر برندهای کره ای خبری نبود یا اگر بود به طور بسیار محدود. چراکه نوکیا یکه تاز بود و کسی هم به گرد پایش نمی رسید. اکنون دیگر می شد گوشی تلفن همراه را بر احتی در جیب کت یا شلوار گذاشت، زنگ آن را قطع کرد چون دیگر گوشی ها لرزاننده (ویبراتور) داشتند!

پیامک، دوربین و اینترنت وارد می شوند​

اکنون سال های میانی دهه 80 را سپری می کنیم. فناوری جهانی تلفن همراه در حال آماده سازی خود برای ورود امکانات جدید است. نسل سوم یا G3 برای انتقال مولتی مدیا یا امکانات نوین دیگر ازجمله اینترنت پرسرعت طراحی شده است و این یعنی یک شبکه و یک گوشی جدید فراصدا. توجه داریم که گوشی ها و شبکه های نسل اول و دوم تلفن همراه بیشتر برای انتقال صوت طراحی شده بود، اما شبکه های نسل جدید در نظر داشتند بیش از نسل قبل انواع و اقسام اطلاعات شامل صوت، تصویر ثابت، تصویر متحرک و متن را به صورت دیجیتال یا سرعت نسبتا بالا و کیفیت مناسب منتقل کنند.
نیمه دهه 80 آغاز تحول این شبکه ها در جهان بود که البته اثرات آن در ایران دست کم از بعد شبکه ای به صورت محدودی اکنون مشاهده می شود. گوشی های تلفن همراه قابلیت انتقال SMS یا همان پیامک را در خود داشتند. دوربین عکاسی نیز به قابلیت گوشی ها اضافه شد. کم کم گوشی هایی به بازار آمد که روی آنها برنامه مخصوص نرم افزاری موبایل جاوا نصب بود. کمی بعد گوشی های دارای ویندوز ـ مانند رایانه ـ به بازار آمد.
همچنین گوشی ها به برنامه اندروید که مبتکر آن غول فناوری آمریکا ـ گوگل ـ بود، مجهز شدند. این گوشی ها مانند یک رایانه کوچک امکان اتصال به اینترنت را داشتند. با این حال و در حالی که گوشی های موجود در دست مردم به امکانات زیادی مجهز شده بود، اما شبکه تلفن همراه ایران به دلایل عمدی یا غیرعمدی نمی خواست امکان دسترسی به این قابلیت ها را فراهم کند. اپراتور تلفن همراه نیز در آن سال ها فقط شرکت مخابرات ایران بود که ابتدا مقرر کرد امکان مشاهده شماره تلفن تماس گیرنده برای پاسخ دهنده اجباری شود تا تامین امنیتی لازم ایجاد شود و سپس پیامک وارد کشور گردد. استفاده از دوربین های تلفن همراه نیز دارای محدودیت های خاص خود شد. در آن سال ها سامسونگ و ال جی کم کم دورخیز برای گرفتن جای نوکیا در بازار ایران را آغاز کردند. تولید گوشی های ساژم توسط صاایران متوقف شد. موتورولا تا حد زیادی از بازار ایران خارج شد، اما برند جدیدی به نام HTC جای آن را گرفت تا اکنون که نوبت به اپل رسیده است.

و اکنون تاچ ها و انتظاراتی که بالا می رود...​

از سال های پایانی دهه 80 تا همین روزها، شرایط استفاده از تلفن همراه و کاربرد آن توسط مردم، شبکه ، اپراتورها و همچنین سبک گوشی ها زیرورو شده است. HTC برای نخستین بار گوشی های تاچ (لمسی) را که یک قلم نیز همراه خود داشت وارد بازار ایران کرد. کمی بعد سونی اریکسون، سامسونگ و ال جی نیز وارد کارزار شدند، اما نوکیا در این حالت روز به روز در حال انزوا و عقب نشینی بود. از نظر شبکه اکنون دو اپراتور جدید به یگانه اپراتور دولتی اضافه شده بودند. تالیا و ایرانسل، نسل جدیدی از سیمکارت ها و شبکه های تلفن همراه را وارد کشور کردند. قیمت سیمکارت به نحو چشمگیری کاهش یافت و همه گیر شد. امکانات شبکه نیز گسترش یافت و اینترنت به دنیای تلفن همراه وارد شد.
ایرانسل اینترنت را وارد شبکه تلفن همراه ایران کرد و نسل اول اینترنت موبایل یا GPRS متولد و به سرعت نور همه گیر شد. دیگر کسی نبود که از موبایل فقط برای مکالمه استفاده کند، بلکه موبایل خود به یک دفتر کار کوچک و دیجیتالی تبدیل شده بود؛ دفتری که تماس گرفتن و صحبت کردن یکی از پیش پا افتاده ترین کاربردهای آن است. بلوتوث، دفترچه یادداشت، ساعت های مخصوص ملاقات، اتاق های گفت وگو و تمام امکاناتی که در اینترنت وجود داشت ، اکنون در یک گوشی کم وزن باریک و شیک در جیب افراد حمل می شود. انگار جهانی کوچک و مستطیل در جیب افراد قرار گرفته است.

و اپل...​

و سرانجام اپل، گوشی های آیفون خود را به بازار می فرستد و دنیای تلفن همراه را تکان می دهد. گوشی هایی فوق پیشرفته و تمام لمسی گوشی هایی که تعداد دکمه های لمسی آن به زحمت به چهار عدد می رسد. همه چیز در این گوشی ها آماده شده است. از دیدن فیلم و تدوین و ادیت آن تا فیلمبرداری حرفه ای، اتصال به اینترنت تا مدیریت غیرحضوری دفتر کار. بازی های رایانه ای متنوع هم آماده است. این سیب گاززده، بازار تلفن همراه را طوری تکان داد که دیگر نامی از آن 2110 های پاره آجری هم نمی بریم. پاره آجرهایی که کارخانه اش هم روزهای بدی را می گذراند. این همه در حالی است که فقط 19 سال گذشته است و انگار 190 سال گذشته است؛عمری که انگار تمدن جدیدی را پایه ریزی کرده است.