*بانو بهار*
کاربر نگاه دانلود
موزائيك تك لايه - موزائيكي است كه از سنگدانه هاي مناسب با مخلوطي از سيمان سفيد يا خاكستري و آب ساخته شده اند. ممكن است به اين مخلوط مواد مضاف نيز اضافه گردد.
3-3 موزائيك دو لايه - موزائيكي است كه از يك لايه رويي با تركيبي مشابه تركيب موزائيك تك لايه و يك لايه زيرين كه به لايه بتن پايه معروف است ساخته شده، كه سطح زيرين آن بعد از نصب نمايان نيست.
3-4 ابعاد كاري - ابعادي است كه بايد با ابعاد واقعي مطابقت و رواداري قابل قبولي داشته باشد. اين ابعاد بايد از طرف توليد كننده اعلام گردد.
3-5 ابعاد واقعي - ابعادي كه از اندازه گيري بدست مي آيد.
3-6 ضخامت - فاصله بين سطح رويي تا سطح زيرين موزائيك را ضخامت گويند.
3-7 سطح رويي يا سطح سايش - سطحي است كه هنگام استفاده از موزائيك نمايان است و در معرض سايش قرار مي گيرد.
3-8 سطح بستر - سطحي است موازي با سطح رويي كه پس از چيدن موزائيك در تماس با زمين است و نمايان نيست.
3-9 قشر رويه - قشري است كه داراي ضخامت كمتري بوده و سطح سايش يا رويه در آن قرار ميگيرد.
3-10 قشر زيرين - قشري كه داراي ضخامتي زيادتر بوده و زير قشر رويه قرار مي گيرد.
3-11 مقاومت سرخوردگي - خاصيت سطح موزائيك براي جلوگيري از سرخوردن عابر پياده
ميباشد.
4 طبقه بندي
اشكال و انواع موزائيكها برحسب نماي ظاهري سطح رويه و دانه بندي شامل گروههاي زير ميباشد :
4-1 موزائيك سيماني ساده - موزائيكي است كه در سطح رويه فاقد مصالح سنگي تزئيني باشد و به انواع شياردار و ساده ساخته مي شود.
4-2 موزائيك سنگ دار - موزائيكي است كه در سطح رويه آن مصالح سنگي سخت صيقل پذير تزئيني بكار رفته است و بصورت شياردار و يا شسته يا صاف ساخته ميشود و برحسب اندازه بزرگترين قطر دانه هاي سنگي قابل مشاهده و به 5 گروه تقسيم و مطابق جدول شماره 1 نامگذاري مي گردد.
4-2-1 موزائيك شياردار - موزائيكي است كه سطح رويه آن باشكال مختلف داراي فرورفتگي و برجستگي بوده و بعنوان فرش كف پياده رو و محوطه استفاده مي شود.
4-2-2 موزائيك شسته - موزائيكي است كه در سطح رويه آن سنگدانه‌هاي تزئيني بصورت برجسته نمايان است.
جدول شماره 1- نامگذاري انواع موزائيك هاي سنگ دار برحسب دانه بندي
رديف
نوع دانه هاي سنگي موزائيك
اندازه دانه برحسب ميليمتر
1
2
3
4
5
نرم دانه
ريز دانه
ميان دانه
درشت دانه
تكه اي (پلاكي) و لاشه اي
تا 2
2 تا 4
4 تا 20
20 تا 50
50 و بيشتر
5 الزامات
5-1 مصالح
5-1-1 سيمان - خصوصيات سيمان مصرفي بايد با استانداردهاي ملي ويژگي سيمان پرتلند، سيمان سفيد و سيمان پرتلند پوزلاني به شماره هاي 389 ، 2931 و 3432 ايران مطابقت داشته باشد.
5-1-2 سنگدانه ها - خصوصيات سنگدانه هاي مصرفي بايد با استاندارد ملي ويژگي هاي سنگدانه به شماره 302 ايران مطابقت داشته باشد.
5-1-3 آب - آب مصرفي بايد صاف و تميز بوده و عاري از مواد آلي، قليايي و اسيدي كه براي ساخت ملات مضر هستند باشد.
5-1-4 مواد مضاف شيميايي - خصوصيات مواد مضاف بايد مطابق بند 2-5 باشد.
5-1-5 افزودنيهاي (پركننده معدني ، رنگدانه ها ، پليمرها)
ويژگي افزودني خاكستر سبك بايد مطابق با بند 2-6 باشد و ويژگي افزودنيهاي ديگر بايد به گونه اي باشد كه به ملات مواد مضري وارد نكند.
5-2 محصول تمام شده (موزائيك)
هنگامي آزمونهاي مشروحه انجام مي شود كه موزائيك بايد در سن 28 روزه يا تاريخ مناسب ديگري كه توسط توليد كننده اعلام مي گردد باشد تا با ويژگي هاي بند 7 مطابقت داشته باشد.
6 روش و مشخصات ساخت
موزائيك عمدتاً به سه روش فشاري (پرسي) روش لرزه‌اي (ويبره) و ويبره در خلاء ساخته ميشود.
6-1 روش پرسي - در اين روش عمل تراكم توسط دستگاه پرس صورت مي گيرد و حداقل فشار ساخت وارد بر سطح موزائيك مطابق جدول شماره (2) مي باشد.
جدول شماره 2- انواع موزائيك پرسي برحسب فشار پرس در هنگام توليد
رديف
نوع موزائيك
فشار ساخت كيلوگرم بر سانتيمتر مربع
1
2
3
موزائيك سيماني
موزائيك نرم تا درشت دانه
موزائيك درشت دانه
100 – 180
65 – 165
65 – 165
در مورد موزائيكهايي كه درشت دانه هستند به منظور جلوگيري از ترك خوردن و خرد شدن بايد از لاستيك براي كف قالب استفاده نمود.
6-2 روش ويبره - در اين روش عمل تراكم و يكنواخت سازي توسط دستگاه لرزاننده انجام ميگيرد و هيچگونه فشاري بر سطح ملات وارد نميشود.
6-3 روش ويبره خلاء - در اين روش عمل تراكم و يكنواخت توسط دستگاه لرزاننده و در خلاء صورت ميگيرد.
6-4 مشخصات ساخت با روش پرسي
6-4-1 سخت شدن - پس از قالب گيري بايد موزائيكها تا 24 ساعت در محيط مرطوب و بعد از آن زمان در آب غرقاب نموده و تا مدت زمان كافي كه مقاومت نهائي خود را بدست آورد، نگهداري شود. از روشهاي بعمل آوردن سريع نظير حمام بخار آب نيز ميتوان براي كسب مقاومت نهائي موزائيك استفاده نمود.
6-4-2 سايش - پس از اتمام عمليات سخت شدن ، موزائيكهايي كه سطح آنها نياز به سايش دارند بوسيله سنگهاي ساينده كه زبري متفاوت دارند سائيده مي شوند.
6-4-3 بتانه كاري - پركردن سوراخهاي رويه موزائيك سالم پس از سايش بوسيله خميري از نوع ملات رويه انجام مي گيرد. لازم به تذكر است كه حداكثر مدت زمان نگهداري جهت كاربرد اين خمير يك ساعت است.
6-5 مشخصات ساخت با روش ويبره
6-5-1 سخت شدن - پس از قالب گيري (اكثراً از قالب لاستيكي استفاده مي شود) بايد موزائيكها تا 24 ساعت در محيط مرطوب بمانند و بعد از اين مدت آنها را از قالب خارج و در آب غرقاب نمود تا در مدت زمان كافي ، كه مقاومت نهائي خود را بدست آورد. از روشهاي بعمل آوردن سريع، نظير حمام بخار آب نيز ميتوان براي كسب مقاومت نهائي موزائيك استفاده نمود.
6-5-2 سايش - پس از اتمام عمليات سخت شدن، موزائيكهاي تهيه شده بروش ويبره‌اي بعلت صاف بودن سطح معمولاً نيازي به سايش ندارند انواعي از موزائيكهاي ويبره‌اي كه داراي سنگهاي طبيعي تزئيني هستند و نياز به سايش دارند مطابق رديف 5-3-2 انجام مي گيرد.
6-5-3 بتانه كاري - انواعي از موزائيكهاي ويبره‌اي كه داراي سنگهاي طبيعي تزئيني ميباشند، عمل سايش برروي آنها انجام گرفته وچنانچه نيازبه بتانه كاري داشته باشد مطابق رديف 5-3-2 انجام ميگيرد.
6-6 مشخصات ساخت با روش ويبره در خلاء
6-6-1 سخت شدن ـ قالبها پس از پرشدن با ملات آماده شده در همزن ، پرس مي‌شوند و بعد در محيط خلاء ويبره مي‌گردند، سپس نمونه‌ها به همراه قالب به داخل محفظه عمل آوري انتقال يافته و به مدت 20 ساعت در قالب مانده و بعد از آن نمونه‌ها را از قالب جدا كرده و براي مدت 6 روز براي رسيدن به مقاومت مطلوب نگهداري مي‌شوند.
6-6-2 سايش ـ پس از اتمام سخت شدن ، قطعات به ابعاد دقيق توسط 180 كله سنگ ساب، صيقل داده مي‌شوند.
7 ويژگي ها
7-1 ابعاد
7-1-1 ابعاد كاري - اين ابعاد بايد توسط توليد كننده اعلام گردد. ضخامت لايه رويي موزائيكي كه روي زمين نصب مي شود بايد حداقل 8 ميلي متر و ضخامت لايه رويي موزائيكي كه روي ديوار نصب مي شود بايد حداقل 4 ميلي متر باشد.
در اندازه‌گيري ضخامت لايه رويي حداقل ضخامت درنظر گرفته شده و دانه‌هاي برجسته‌اي كه در لايه زيرين فرو رفته‌اند درنظر گرفته نميشود.
7-1-2 رواداري ابعاد
هنگامي كه موزائيك ها به طور منفرد طبق روش بند 9-1 آزمون مي‌گردند، بايد ابعاد واقعي آن از ابعاد كاري اعلام شده ، حداكثر رواداري مطابق جدول شماره 3 را داشته باشند.
جدول شماره 3- رواداري ابعاد
ابعاد
رواداري
طول
3/0 % ±
عرض
3/0 % ±
ضخامت
2± ميلي متر (براي ضخامت كمتر از 40 ميلي متر)
3± ميلي متر (براي ضخامت بيشتر از 40 ميلي متر)
7-2 گونيا بودن
هنگامي كه موزائيك ها به طور منفرد طبق روش بند 9-2 آزمون مي گردند، اختلاف حداكثر بين لبه و خط كش نبايد بيشتر از 3/0± درصد طول لبه باشند.
7-3 تابيدگي
هنگامي كه موزائيك ها به طور منفرد طبق روش بند 9-3 آزمون مي گردند، انحراف از سطح نبايد از
3/0± درصد طول قطر، تجـ*ـاوز نمايد.
اين مورد براي بافت سطحي رويي كاربرد ندارد.
7-4 ويژگي شكل و سطح ظاهري موزائيك
كنترل ظاهري موزائيك از طريق چشمي صورت ميگيرد. در شرايط طبيعي نور روزو شرايط آب وهوائي خشك نبايد روي سطح موزائيك هيچگونه برآمدگي، تورفتگي ، پوسته پوسته شدن يا ترك خوردگي از فاصلة 2 متري مشاهده شود. رنگ موزائيك در هر سفارش بايد يكنواخت باشد.
پخش دانه‌هاي صيقل پذير در تمام يك سفارش بايد بطور محسوس منظم باشد. يكنواختي رنگ زمينه هرعدد موزائيك دريك سفارش بايد طوري باشدكه اختلاف رنگي درمجموعه يك‌سفارش بچشم نخورد.
موزائيك نبايد داراي ترك‌هاي موئي زيادي باشد كه با چشم غير مسلح قابل رؤيت باشد.
يادآوري ـ استفاده از پركننده‌هاي دائمي (مثل بتونه) براي منافذ ريز مجاز است.
7-5 استحكام مكانيكي
7-5-1 استحكام خمشي - هنگامي كه موزائيك ها طبق روش بند 9-4 آزمون مي شوند :
اولاً : هيچ نمونه منفردي نبايد استحكام خمشي كمتر از4 مگاپاسكال داشته باشند.
ثانياً : ميانگين استحكام خمشي براي پنج نمونه نبايد كمتراز 5 مگاپاسكال باشد.
7-5-2 نيروي خمشي
هنگامي كه موزائيك ها طبق روش بند 9-4 آزمون مي شوند :
- نيروي خمشي براي هر نمونه منفرد نبايد كمتر از 5/2 كيلونيوتن براي سطحي كمتر يا مساوي 1100 سانتي متر مربع باشد.
- نيروي خمشي براي هر نمونه منفرد نبايد كمتر از 3 كيلو نيوتن براي سطحي بيشتر از 1100 سانتي متر مربع باشد.
7-6 سايش
7-6-1 هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-5-1 آزمون مي شود طول سايش هيچ نمونه منفردي نبايد از 25 ميلي متر تجـ*ـاوز كند.
7-6-2 هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-5-2 آزمون مي شود نتيجه آزمون هيچ نمونه منفردي نبايد از cm2 50 / cm3 30 تجـ*ـاوز كند.
7-7 مقاومت در برابر سر خوردن
هنگامي كه موزائيك طبق روش بند9-6 آزمون ميشود، موزائيك بايد به طور طبيعي دربرابر سرخوردگي مقاومت كافي داشته باشد. اين الزامات تصريح مي كند كه پس از نصب، موزائيك ها نياز به پرداخت اضافي ندارند (مانند ساب زدن).
7-8 جذب آب
هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-7 آزمون مي شود :
اولاً : جذب آب كل نمونه منفرد نبايد بيشتر از 8 درصد وزني نمونه باشد.
ثانياً : آب جذب شده براي هر نمونه منفرد نبايد بزرگتر از 4/0 گرم بر سانتي مترمربع باشد.
7-9 مقاومت در برابر يخ زدگي
هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-8 آزمون مي شود، پس از اتمام دورة آزمون، در نمونه نبايد هيچگونه ترك خوردگي، پوسته پوسته شدن، لب پريدگي و يا ريزش دانه مشاهده شود.
8 نمونه برداري
8-1 انتخاب نمونه - نمونه ها بايد از نقاط مختلف هر سري بطور پراكنده برداشته شود تا بيانگر مشخصات متوسط محموله مورد نظر باشد.
8-2 تعداد نمونه مورد لزوم براي آزمون مطابق جدول شماره 4 ميباشد.
جدول شماره 4- تعداد نمونه‌هاي مورد نياز
رديف
شرح آزمون
تعداد مورد نياز
1
2
3
4
5
6
آزمون و تعيين ابعاد و گونيا بودن و تابيدگي
آزمون تعيين بار و استحكام خمشي
آزمون تعيين ميزان سايش
آزمون تعيين ميزان جذب آب
آزمون مقاومت در برابر يخ زدگي
آزمون مقاومت در برابر سرخوردگي
5
5
3
5
5
5
9 روش آزمون
9-1 آزمون ابعاد
9-1-1 وسايل مورد نياز : كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
9-1-2 روش آزمون : طول و عرض نمونه را دو بار و ضخامت آن را از هر جهت حداقل در 3 نقطه با دقت 1/0 ميلي متر اندازه گيري نموده و ميانگين اندازه ها ابعاد موزائيك مي باشد.
براي تعيين ضخامت قشر رويه بايد از نمونه هاي حاصل از شكست استحكام خمشي استفاده نموده و حداقل ضخامت رويه با دقت 1/0 اندازه‌گيري ميشود.
9-2 آزمون گونيا بودن
9-2-1 وسايل مورد نياز : خط كش فولادي با دقت 1/0 ميلي متر كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
9-2-2 روش آزمون : خط كش را در طول لبه موزائيك قرار داده سپس اختلاف حداكثر بين لبه و خط كش را توسط كوليس اندازه گيري كنيد (شكل شماره 1).
شكل شماره 1- تعيين گونيا بودن
9-3 آزمون تعيين تابيدگي (تحدب يا تقعر)
9-3-1 وسايل مورد نياز : خط كش فولادي با دقت 1/0 ميلي متر كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
9-3-2 روش آزمون : ميزان تابيدگي به شكل تحدب يا تقعر تعيين مي شود به همين منظور خط كش فولادي را درطول قطر موزائيك قرار داده وتوسط كوليس ازوسط خط كش تا سطح موزائيك اندازه‌گيري كنيد (شكل شماره 2).
شكل شماره 2- تعيين تابيدگي
9-4 آزمون تعيين نيرو و استحكام خمشي
9-4-1 وسايل مورد نياز :
- دستگاه تعيين استحكام خمشي : اين دستگاه بايد طوري باشد كه بتواند بدون ايجاد پيچش به سه نقطه موزائيك بار خمشي وارد كند. ميله وارد كننده بار بايد از تكيه گاهها به طور مساوي فاصله داشته باشد. طول تكيه گاهها و ميله وارد كننده بار بايد حداقل با عرض نمونه مورد آزمون برابر باشد. قطر غلتكهاي آن بايد 20 ميلي متر باشد (مطابق شكل شماره 3). ميله‌هاي پائيني و بالايي دستگاه موازي، صلب و سطح مقطع آنها گرد با قطر 1±20 ميليمتر باشد. براي انجام آزمون از قطعات فيبري بسته بندي خاص استفاده ميشود. اين قطعات بايد داراي دانسيته متوسط و عرض آن از 25 ميلي متر تجـ*ـاوز نكند. ضخامت قطعات 1±4 ميليمتر و طول آن 10 ميليمتر از طول آزمونه كوتاهتر باشد.
- كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
شكل شماره 3- آزمون خمش
9-4-2 نمونه مورد نياز :
براي آزمون استحكام خمشي بايد از موزائيك هاي كاملي استفاده نمود كه شكل سطحي آنها حداقل 2 لبة موازي و مستقيم داشته باشد. در موارد ديگر از نمونه بريده شده با بزرگترين سطح ممكن استفاده
مي شود. بطوري كه دو لبة آنها مستقيم و موازي باشد. موزائيك ها را به مدت 3±24 ساعت در آب
5±20 درجه سانتي گراد قبل از آزمون غوطه ور كنيد سپس آنها را تميز و خشك كرده و بلافاصله مورد آزمون قرار دهيد.
اگر سطح موزائيك زبر يا داراي انحناء بود، سطح آن را به وسيله صيقل دادن يا صاف كردن با مواد مناسب[1] آماده نماييد.
9-4-3 روش آزمون : ابتدا بايد فاصله بين تكيه گاهها را طول موزائيك تنظيم نموده سپس بارگذاري را بايد بطور مستمر و يكنواخت اعمال نموده و افزايش بار را تا شكستن نمونه ادامه داد.
افزايش بار بايد طوري باشد كه بار مورد نياز در مدت زمان 15±45 ثانيه اعمال شود.
يادآوري 1- تغييرات فاصله تا (5/0± درصد فاصله واقعي) مجاز است.
يادآوري 2- از پنج نمونه مورد آزمون چهار نمونه از سطح رويه و يك نمونه از سطح زيرين روي تكيه گاه قرار گرفته و بطريق فوق آزمون خمش تا شكسته شدن ادامه پيدا كند.
يادآوري 1- بهتر است بين سطح زيرين نمونه و تكيه گاه يك قطعه نمد گذاشته شود تا در جلوگيري از هر گونه خراش بر روي تكيه گاه از ناهمواري سطح زيرين نمونه نيز كاسته شود.
9-4-4 آزمون موزائيك هاي غير چهار گوش :
زماني كه موزائيك هاي غير چهار گوش به عنوان موزائيك كامل مورد آزمون قرار مي گيرند، آنها را به طوري داخل دستگاه قرار دهيد كه مركز بار وارده روي مركز ثقل سطح مورد آزمون باشد، بدين ترتيب بار شكست تا حد امكان كاهش خواهد يافت.
9-4-5 محاسبه استحكام خمشي :
استحكام خمشي از فرمول زير محاسبه مي گردد :
T = استحكام خمشي برحسب مگاپاسكال
P = نيروي وارده هر نمونه به وسيله دستگاه برحسب نيوتن
L = فاصله تكيه گاه برحسب ميليمتر
b = عرض موزائيك مورد آزمون برحسب ميلي متر
t = ضخامت هر نمونه برحسب ميلي متر
يادآوري 2- فرمول استحكام خمشي براي موزائيك هاي غير چهارگوش كاربرد ندارد.
9-4-6 گزارش آزمون
استحكام خمشي با تقريب 1/0 مگاپاسكال و بار خمشي را با دقت 1/0 نيوتن گزارش نماييد.
9-5 آزمون تعيين ميزان سايش
اين آزمون به دو طريق صورت ميگيرد :
9-5-1 آزمون با دستگاه چرخ پهن
9-5-1-1 وسايل مورد نياز
ـ دستگاه سايش : دستگاهي مطابق شكل شماره 4 ميباشد كه از يك چرخ ساينده، يك مخزن ذخيره با يك يا دو شير كنترل كه خروج مواد ساينده را بطور منظم كنترل مي‌كند، يك گيره و پايه متحرك (چهار چرخه بلبرينگي) و يك وزنه تعادلي به وزن 2 كيلوگرم.
هنگامي كه از دو شير استفاده ميشود يكي از آنها سرعت خروج را تنظيم مي‌كند و دائماً قابل كنترل است.
شكل شماره 4- دستگاه چرخ پهن
راهنماي شكل :
1- گيره متحرك
2- پيچ نگه دارنده
3- نمونه
4- شير كنترل
5- مخزن ذخيره
6- قيف تنظيم جريان
7- چرخ ساينده
8- وزنه تعادل
9- سوراخ خروجي مواد ساينده
10- شيار
11- جريان مواد ساينده
12- جمع كننده مواد ساينده
13- لبه نگه دارنده
چرخ ساينده بايستي از جنس فولاد 690 Fe مطابق استاندارد 10025 EN درست شده باشد. سختي فولاد بايستي بين HB 203 تا HB 245 باشد. قطر آن بايستي 1±200 ميلي متر و ضخامت آن 1±70ميلي متر باشد كه بطور قائم دوران نموده و سرعت آن بايد 75 دور در 3±60 ثانيه باشد.
گيره متحرك (چهار چرخه بلبرينگي) به وسيله وزنه تعادلي به طرف چرخ ساينده كشيده ميشود كه بايد مجهز به تكيه گاه جهت نگهداري آزمونه به شكل قائم باشد. تكيه گاه داراي شكافي است كه عبور چرخ پهن را ممكن مي‌سازد. پيچ تنظيم ، نمونه را در محل مخصوص محكم نگه مي‌دارد. مخزن ذخيره شامل مواد ساينده، قيف هدايت كننده را از مواد ساينده تغذيه مي‌كند. قيف هدايت كننده بايستي استوانه‌اي داراي مخزن ويك شيار خروجي باشد. طول اين شيار بايستي 1±45 ميلي متر وعرض آن 1±4 ميليمتر باشد. بدنه قيف هدايت كننده بايستي حداقل 10 ميلي متر بزرگتر از شيار در تمام جهات باشد (شكل شماره 5)
سمت مورب
سمت عمودي
نماي بالا نماي بالا
ب) قيف مستطيلي الف) قيف سيلندري
شكل شماره 5- موقعيت شيار در قيف هدايت گر جريان
راهنماي شكل :
1- قيف تنظيم جريان 2- سوراخ خروجي مواد ساينده
فاصله بين شيار ريزش و محور چرخ پهن، بايد 5±100 ميلي متر باشد و ماده ساينده بايد بين 1 تا 5 ميليمتر پشت لبه چرخ پهن جريان يابد (شكل شماره 6).
نماي جانبي نماي جانبي
نماي بالا نماي بالا
2) قيف مستطيلي 1) قيف استوانه‌اي
شكل شماره 6- موقعيت شيار ريزش نسبت به چرخ پهن
راهنماي شكل :
3- نمونه
6- قيف تنظيم جريان
7- چرخ ساينده
9- سوراخ خروجي مواد ساينده
ماده ساينده از جنس هدايت كننده بايد حداقل با سرعت 5/2 ليتر در دقيقه بر روي چرخ بريزد. جريان ماده ساينده بايستي ثابت و حداقل سطح ماده ساينده در قيف هدايت كننده 25 ميلي متر باشد (شكل شماره 6).
ـ كوليس با دقت 01/0 ميلي متر
9-5-1-2 برسنجي
دستگاه بايد بعد از 400 بار شيار انداختن و يا هر دو ماه يكبار و يا هنگامي كه اپراتور جديد و يا ماده ساينده جديد به كار مي‌رود، كاليبره شود.
جريان ريزش ساينده بايد بوسيله ريختن آن ماده از ارتفاعي حدود 100 ميلي متر درون يك ظرف صيقلي با ارتفاع 10±90 ميلي متر و با حجم مشخص (حدود 1 ليتر) سنجيده شود. قيف ريزش در فاصله حدود 100 ميلي متر بالاي سطح قرار داشته و زماني كه ظرف پر شد دانسيته ماده ساينده را بدست مي‌آوريم. سپس ماده ساينده را براي حدود 1±60 ثانيه درون دستگاه ريخته و ماده را در يك ظرف 3 ليتري جمع و آن را وزن نماييد و از روي چگالي كه از اين طريق بدست مي‌آيدجريان ريزش ماده ساينده قابل اندازه‌گيري ميباشد كه بايد بيشتريا مساوي 5/2 ليتر در دقيقه باشد.
دستگاه شير با استفاده از سنگ مرجع[2] كاليبره مي‌گردد. بدين ترتيب كه بعد از 75 دور چرخش در 3±60 ثانيه شيار حاصله روي سنگ 5/0±20 ميلي متر باشد بدين ترتيب شيار با تقريب 1/0ميليمتر اندازه‌گيري ميشود و 3 ميانگين به عنوان مقادير كاليبراسيون داده ميشود. به جاي اين سنگ ميتوان از يك سنگ كمكي ديگر كه سايشي مناسب با سنگ مرجع داشته باشد استفاده نمود. در هر بار كاليبراسيون دستگاه، مرجع بودن نمونه بايد كنترل گردد.
شيار روي سنگ مرجع در هر طرف بايد بيشتر از 5/0 ميلي متر تفاوت نداشته باشد در غير اين صورت نياز است كه موارد زير را بررسي كنيد :
ـ نمونه بايد به صورت مربع روي چرخ گذاشته شود.
ـ گيره تثبيت كننده و شيار ريزش مواد ساينده بايد موازي محور چرخ باشد.
ـ جريان ريزش بايد كاملاً روي صفحه باشد.
ـ در مسير گيره نبايد اصطكاك وجود داشته باشد.
9-5-1-3 ماده ساينده
اين ماده از كوراندوم (اكسيد آلومينيوم ذوب شده) با درجه سختي 80 طبق استاندارد FEPA 42F[3]ميباشد. اين ماده نبايد بيش از 3 بار استفاده گردد.
9-5-1-4 آماده سازي نمونه
آزمونه بايد يك موزائيك كامل و يا يك قسمت بريده شده به ابعاد حداقل 70×100 ميلي متر از قسمت رويي موزائيك باشد.
آزمونه بايد خشك و تميز ، سطح رويي آن بايد صاف با رواداري 1± ميلي متر باشد.
اگر سطح رويي موزائيك داراي بافت زبري باشد و خارج از اين محدوده قرار بگيرد، آماده سازي بايد طوري باشد كه در اين محدوده قرار گيرد.
قبل از آزمون بايد سطح مورد آزمون را با يك برس سخت تميز، و يك رنگ سطحي به آن زده شود تا اندازه‌گيري شيار حاصل از سايش راحتتر باشد. لازم بذكر است در صورتي كه از رنگهاي محلول در آب استفاده ميشود بايد پس از رنگ زدن سطحي نمونه را تا 24 ساعت در محل آزمايشگاه نگه داري نمود سپس آزمون روي آن انجام گردد.
9-5-1-5 روش آزمون
ابتدا قيف هدايت كننده را از مواد ساينده خشك پر كنيد (رطوبت نبايد بيش از 1 درصد باشد) سپس شير خروجي را باز كرده و موتور چرخ پهن روشن نموده و آزمونه را در تماس با چرخ پهن قرار داده. پس از 75 دور چرخش كه معادل گذشت يك دقيقه ميباشد موتور را خاموش كرده ، دو شير ماده ساينده را ببنديد و نمونه براي تعيين ميزان سايش برداريد.
يادآوري ـ قبل از آزمون بايد از منظم بودن و يكنواختي ريزش ماده ساينده در طول سايش اطمينان حاصل نمود.
بر روي هر نمونه آزمون دو سايش در جهت عمود بر هم انجام ميشود به اين ترتيب بر روي 3 قطعه 6 اثر سايش بدست مي‌آيد كه طول آنها تا دقت 5/0 ميلي متر اندازه‌گيري مي شود. اگر يكي از اندازه‌ها بيشتر از ده درصد با حد متوسط نتايج بدست آمده اختلاف داشته باشد آن را حذف كنيد.
اگر پس از حذف، كمتر از چهار نتيجه باقي بماند آزمون بر روي نمونه جديدي بايد تكرار شود. ميانگين طول سايش ميانگين اعداد بدست آمده خواهد بود.
9-5-1-6 اندازه‌گيري شيار
پس از آزمون، آزمونه را در زير يك ذره‌بين با بزرگنمايي حداقل 2 برابر قرار مي‌دهيم و ترجيحاً محيط را با چراغ روشن مي‌نماييم. سپس با مدادي با قطر 5/0 ميلي متر و سختي 6H يا 7H ، محدودة بيروني شيار را در طول (L2 و L1) با استفاده از خط كش رسم مي‌نماييم. (مطابق شكل شماره 7).
شكل شماره 7- آزمونهاي كه شيار آن نشان داده شده
سپس خط AB را در وسط شيار عمود بر خط مركزي شيار رسم نماييد. كوليس ديجيتالي با نوك مربع را روي نقاط A و B به سمت لبة داخلي محدودة طولي (L2 و L1) شيار قرار داده و با تقريب 1/0± ميلي متر گزارش نماييد براي دقت در اندازه‌گيري (1±10) ميلي متر از قسمت انتهايي شيار (CD) سه بار قرائت نماييد.
يادآوري ـ بعضي از رنگدانه‌هاي سطحي ممكن است به وسيله عمل سايش بالاي شيار جابجا شوند، بنابراين خط L1 در جايي رسم شود كه سطح نمونه تراشيده شده است.
9-5-1-7 نتايج آزمون
نتيجه آزمون توسط فاكتور برسنجي تصحيح مي‌گردد و اين عدد با تقريب 5/0 ميلي متر گرد مي‌شوند. فاكتور برسنجي اختلاف حسابي بين 20 و مقدار ثبت شده برسنجي است. براي مثال اگر مقدار برسنجي 6/19 ميلي متر باشد و ابعاد 5/22 ميلي متر از رابـ ـطه زير محاسبه ميشود :
22~ 9/21 = (6/19 – 20) – 5/22
9-5-1-8 گزارش آزمون
گزارش آزمون بايد شامل طول شيارها باشد.
9-5-2 روش بوهم
9-5-2-1 كليات
در اين روش و ورقه‌هاي مربعي يا مكعبي از نمونه روي ديسك ساينده بوهم قرار ميگيرد و در مسير آن ماده ساينده ريخته ميشود. ديسك مي‌چرخد و نمونه در معرض بار سايشي 294 نيوتني براي تعداد سيكل مشخص قرار ميگيرد.
ميزان سايش توسط كاهش ضخامت نمونه يا كاهش حجم نمونه تعيين مي‌گردد.
9-5-2-2 وسايل مورد نياز
9-5-2-2-1 وسيله اندازه گيري ضخامت
براي اندازه گيري كاهش ضخامت از يك ساعت اندازه‌گير[4] يك گيره كه بايستي يك قلاب حلقوي و يك سطح تماس دايره‌اي با قطرخارجي 8 ميلي‌متروقطر دروني5 ميلي‌مترويك‌ميزاندازه‌گيري استفاده شود.
9-5-2-2-2 صفحه سايش
ـ صفحه سايش بوهم كه در شكل شماره 8 نشان داده شده است حداقل تشكيل شده از يك صفحه چرخان با يك گيره براي گرفتن جسمي كه بايد ساييده شود و يك جاي نمونه گذاري و يك وسيله اعمال بار .
ـ ديسك چرخان ـ ديسك چرخان بايد قطري حدود 750 ميلي متر داشته و مسطح بوده و به صورت افقي قرار داده شده باشد. وقتي كه بارگذاري ميشود سرعتش بايستي 1±30 ميلي متر بر ثانيه باشد. ديسك بايد مجهز به ثبات باشد كه بعد از 22 بار چرخش باز ايستد.
ـ راهنماي مسير آزمون ـ مسير آزمون بايد حلقوي و با يك شعاع دروني 120 ميلي متر و بيروني 320 ميلي متر (مثلاً 200 ميلي متر پهنا) باشد و قابليت تعويض داشته باشد. اين راهنما بايد از جنس چدن با يك شكل مرواريدي (حلقوي) با درصد حدودي كمتر از 35/0 فسفر و كربني بيشتر از 3% و سختي آن بايد بين 190 تا 220 HB (طبق استاندارد ISO 6506) باشد.
سطح راهنما بايد مورد سرويس قرار گيرد. كاهش ضخامت نبايد بيشتر از 3/0 ميلي متر و شيارها نبايدعميق‌تر از 2/0 ميلي متر باشد و اگر از اين حدود تجـ*ـاوز شود بايد راهنما تعويض گردد.
ـ نگه دارنده نمونه ـ اين وسيله بايد به شكل u با ارتفاع حدود 40 ميلي متر با يك فاصله حدود 1±5 ميليمتر از‌راهنما باشد. اين فرم u شكل بايد طوري گذاشته شود كه مركز ديسك از مركز نمونه فاصله‌اي بيشتر از200 ميلي‌مترداشته باشد. بدين ترتيب نمونه در حدود 1±4 ميليمتر بالاي ديسك قرار ميگيرد.
نمونه گير بايد طوري باشد كه در طول آزمون هيچ ارتعاشي صورت نگيرد.
وسيله بارگذاري ـ اين وسيله بايد از دو بازو با طولهاي متفاوت، يك وسيله وزنه گير، و يك ثبات وزن تشكيل شده باشد كه در كل به صورت افقي قرار مي‌گيرند. سيستم بايد طوري طراحي گردد كه نيرو به صورت عمودي به وسط نمونه وارد آيد اين وزنه توسط يك وزنه تعادل در يك طول ديگر آن متوازن مي‌گردد. وزن آن بايد طوري باشد كه نيروي وارد آمده به نمونه 3±294 نيوتن باشد.
3-3 موزائيك دو لايه - موزائيكي است كه از يك لايه رويي با تركيبي مشابه تركيب موزائيك تك لايه و يك لايه زيرين كه به لايه بتن پايه معروف است ساخته شده، كه سطح زيرين آن بعد از نصب نمايان نيست.
3-4 ابعاد كاري - ابعادي است كه بايد با ابعاد واقعي مطابقت و رواداري قابل قبولي داشته باشد. اين ابعاد بايد از طرف توليد كننده اعلام گردد.
3-5 ابعاد واقعي - ابعادي كه از اندازه گيري بدست مي آيد.
3-6 ضخامت - فاصله بين سطح رويي تا سطح زيرين موزائيك را ضخامت گويند.
3-7 سطح رويي يا سطح سايش - سطحي است كه هنگام استفاده از موزائيك نمايان است و در معرض سايش قرار مي گيرد.
3-8 سطح بستر - سطحي است موازي با سطح رويي كه پس از چيدن موزائيك در تماس با زمين است و نمايان نيست.
3-9 قشر رويه - قشري است كه داراي ضخامت كمتري بوده و سطح سايش يا رويه در آن قرار ميگيرد.
3-10 قشر زيرين - قشري كه داراي ضخامتي زيادتر بوده و زير قشر رويه قرار مي گيرد.
3-11 مقاومت سرخوردگي - خاصيت سطح موزائيك براي جلوگيري از سرخوردن عابر پياده
ميباشد.
4 طبقه بندي
اشكال و انواع موزائيكها برحسب نماي ظاهري سطح رويه و دانه بندي شامل گروههاي زير ميباشد :
4-1 موزائيك سيماني ساده - موزائيكي است كه در سطح رويه فاقد مصالح سنگي تزئيني باشد و به انواع شياردار و ساده ساخته مي شود.
4-2 موزائيك سنگ دار - موزائيكي است كه در سطح رويه آن مصالح سنگي سخت صيقل پذير تزئيني بكار رفته است و بصورت شياردار و يا شسته يا صاف ساخته ميشود و برحسب اندازه بزرگترين قطر دانه هاي سنگي قابل مشاهده و به 5 گروه تقسيم و مطابق جدول شماره 1 نامگذاري مي گردد.
4-2-1 موزائيك شياردار - موزائيكي است كه سطح رويه آن باشكال مختلف داراي فرورفتگي و برجستگي بوده و بعنوان فرش كف پياده رو و محوطه استفاده مي شود.
4-2-2 موزائيك شسته - موزائيكي است كه در سطح رويه آن سنگدانه‌هاي تزئيني بصورت برجسته نمايان است.
جدول شماره 1- نامگذاري انواع موزائيك هاي سنگ دار برحسب دانه بندي
رديف
نوع دانه هاي سنگي موزائيك
اندازه دانه برحسب ميليمتر
1
2
3
4
5
نرم دانه
ريز دانه
ميان دانه
درشت دانه
تكه اي (پلاكي) و لاشه اي
تا 2
2 تا 4
4 تا 20
20 تا 50
50 و بيشتر
5 الزامات
5-1 مصالح
5-1-1 سيمان - خصوصيات سيمان مصرفي بايد با استانداردهاي ملي ويژگي سيمان پرتلند، سيمان سفيد و سيمان پرتلند پوزلاني به شماره هاي 389 ، 2931 و 3432 ايران مطابقت داشته باشد.
5-1-2 سنگدانه ها - خصوصيات سنگدانه هاي مصرفي بايد با استاندارد ملي ويژگي هاي سنگدانه به شماره 302 ايران مطابقت داشته باشد.
5-1-3 آب - آب مصرفي بايد صاف و تميز بوده و عاري از مواد آلي، قليايي و اسيدي كه براي ساخت ملات مضر هستند باشد.
5-1-4 مواد مضاف شيميايي - خصوصيات مواد مضاف بايد مطابق بند 2-5 باشد.
5-1-5 افزودنيهاي (پركننده معدني ، رنگدانه ها ، پليمرها)
ويژگي افزودني خاكستر سبك بايد مطابق با بند 2-6 باشد و ويژگي افزودنيهاي ديگر بايد به گونه اي باشد كه به ملات مواد مضري وارد نكند.
5-2 محصول تمام شده (موزائيك)
هنگامي آزمونهاي مشروحه انجام مي شود كه موزائيك بايد در سن 28 روزه يا تاريخ مناسب ديگري كه توسط توليد كننده اعلام مي گردد باشد تا با ويژگي هاي بند 7 مطابقت داشته باشد.
6 روش و مشخصات ساخت
موزائيك عمدتاً به سه روش فشاري (پرسي) روش لرزه‌اي (ويبره) و ويبره در خلاء ساخته ميشود.
6-1 روش پرسي - در اين روش عمل تراكم توسط دستگاه پرس صورت مي گيرد و حداقل فشار ساخت وارد بر سطح موزائيك مطابق جدول شماره (2) مي باشد.
جدول شماره 2- انواع موزائيك پرسي برحسب فشار پرس در هنگام توليد
رديف
نوع موزائيك
فشار ساخت كيلوگرم بر سانتيمتر مربع
1
2
3
موزائيك سيماني
موزائيك نرم تا درشت دانه
موزائيك درشت دانه
100 – 180
65 – 165
65 – 165
در مورد موزائيكهايي كه درشت دانه هستند به منظور جلوگيري از ترك خوردن و خرد شدن بايد از لاستيك براي كف قالب استفاده نمود.
6-2 روش ويبره - در اين روش عمل تراكم و يكنواخت سازي توسط دستگاه لرزاننده انجام ميگيرد و هيچگونه فشاري بر سطح ملات وارد نميشود.
6-3 روش ويبره خلاء - در اين روش عمل تراكم و يكنواخت توسط دستگاه لرزاننده و در خلاء صورت ميگيرد.
6-4 مشخصات ساخت با روش پرسي
6-4-1 سخت شدن - پس از قالب گيري بايد موزائيكها تا 24 ساعت در محيط مرطوب و بعد از آن زمان در آب غرقاب نموده و تا مدت زمان كافي كه مقاومت نهائي خود را بدست آورد، نگهداري شود. از روشهاي بعمل آوردن سريع نظير حمام بخار آب نيز ميتوان براي كسب مقاومت نهائي موزائيك استفاده نمود.
6-4-2 سايش - پس از اتمام عمليات سخت شدن ، موزائيكهايي كه سطح آنها نياز به سايش دارند بوسيله سنگهاي ساينده كه زبري متفاوت دارند سائيده مي شوند.
6-4-3 بتانه كاري - پركردن سوراخهاي رويه موزائيك سالم پس از سايش بوسيله خميري از نوع ملات رويه انجام مي گيرد. لازم به تذكر است كه حداكثر مدت زمان نگهداري جهت كاربرد اين خمير يك ساعت است.
6-5 مشخصات ساخت با روش ويبره
6-5-1 سخت شدن - پس از قالب گيري (اكثراً از قالب لاستيكي استفاده مي شود) بايد موزائيكها تا 24 ساعت در محيط مرطوب بمانند و بعد از اين مدت آنها را از قالب خارج و در آب غرقاب نمود تا در مدت زمان كافي ، كه مقاومت نهائي خود را بدست آورد. از روشهاي بعمل آوردن سريع، نظير حمام بخار آب نيز ميتوان براي كسب مقاومت نهائي موزائيك استفاده نمود.
6-5-2 سايش - پس از اتمام عمليات سخت شدن، موزائيكهاي تهيه شده بروش ويبره‌اي بعلت صاف بودن سطح معمولاً نيازي به سايش ندارند انواعي از موزائيكهاي ويبره‌اي كه داراي سنگهاي طبيعي تزئيني هستند و نياز به سايش دارند مطابق رديف 5-3-2 انجام مي گيرد.
6-5-3 بتانه كاري - انواعي از موزائيكهاي ويبره‌اي كه داراي سنگهاي طبيعي تزئيني ميباشند، عمل سايش برروي آنها انجام گرفته وچنانچه نيازبه بتانه كاري داشته باشد مطابق رديف 5-3-2 انجام ميگيرد.
6-6 مشخصات ساخت با روش ويبره در خلاء
6-6-1 سخت شدن ـ قالبها پس از پرشدن با ملات آماده شده در همزن ، پرس مي‌شوند و بعد در محيط خلاء ويبره مي‌گردند، سپس نمونه‌ها به همراه قالب به داخل محفظه عمل آوري انتقال يافته و به مدت 20 ساعت در قالب مانده و بعد از آن نمونه‌ها را از قالب جدا كرده و براي مدت 6 روز براي رسيدن به مقاومت مطلوب نگهداري مي‌شوند.
6-6-2 سايش ـ پس از اتمام سخت شدن ، قطعات به ابعاد دقيق توسط 180 كله سنگ ساب، صيقل داده مي‌شوند.
7 ويژگي ها
7-1 ابعاد
7-1-1 ابعاد كاري - اين ابعاد بايد توسط توليد كننده اعلام گردد. ضخامت لايه رويي موزائيكي كه روي زمين نصب مي شود بايد حداقل 8 ميلي متر و ضخامت لايه رويي موزائيكي كه روي ديوار نصب مي شود بايد حداقل 4 ميلي متر باشد.
در اندازه‌گيري ضخامت لايه رويي حداقل ضخامت درنظر گرفته شده و دانه‌هاي برجسته‌اي كه در لايه زيرين فرو رفته‌اند درنظر گرفته نميشود.
7-1-2 رواداري ابعاد
هنگامي كه موزائيك ها به طور منفرد طبق روش بند 9-1 آزمون مي‌گردند، بايد ابعاد واقعي آن از ابعاد كاري اعلام شده ، حداكثر رواداري مطابق جدول شماره 3 را داشته باشند.
جدول شماره 3- رواداري ابعاد
ابعاد
رواداري
طول
3/0 % ±
عرض
3/0 % ±
ضخامت
2± ميلي متر (براي ضخامت كمتر از 40 ميلي متر)
3± ميلي متر (براي ضخامت بيشتر از 40 ميلي متر)
7-2 گونيا بودن
هنگامي كه موزائيك ها به طور منفرد طبق روش بند 9-2 آزمون مي گردند، اختلاف حداكثر بين لبه و خط كش نبايد بيشتر از 3/0± درصد طول لبه باشند.
7-3 تابيدگي
هنگامي كه موزائيك ها به طور منفرد طبق روش بند 9-3 آزمون مي گردند، انحراف از سطح نبايد از
3/0± درصد طول قطر، تجـ*ـاوز نمايد.
اين مورد براي بافت سطحي رويي كاربرد ندارد.
7-4 ويژگي شكل و سطح ظاهري موزائيك
كنترل ظاهري موزائيك از طريق چشمي صورت ميگيرد. در شرايط طبيعي نور روزو شرايط آب وهوائي خشك نبايد روي سطح موزائيك هيچگونه برآمدگي، تورفتگي ، پوسته پوسته شدن يا ترك خوردگي از فاصلة 2 متري مشاهده شود. رنگ موزائيك در هر سفارش بايد يكنواخت باشد.
پخش دانه‌هاي صيقل پذير در تمام يك سفارش بايد بطور محسوس منظم باشد. يكنواختي رنگ زمينه هرعدد موزائيك دريك سفارش بايد طوري باشدكه اختلاف رنگي درمجموعه يك‌سفارش بچشم نخورد.
موزائيك نبايد داراي ترك‌هاي موئي زيادي باشد كه با چشم غير مسلح قابل رؤيت باشد.
يادآوري ـ استفاده از پركننده‌هاي دائمي (مثل بتونه) براي منافذ ريز مجاز است.
7-5 استحكام مكانيكي
7-5-1 استحكام خمشي - هنگامي كه موزائيك ها طبق روش بند 9-4 آزمون مي شوند :
اولاً : هيچ نمونه منفردي نبايد استحكام خمشي كمتر از4 مگاپاسكال داشته باشند.
ثانياً : ميانگين استحكام خمشي براي پنج نمونه نبايد كمتراز 5 مگاپاسكال باشد.
7-5-2 نيروي خمشي
هنگامي كه موزائيك ها طبق روش بند 9-4 آزمون مي شوند :
- نيروي خمشي براي هر نمونه منفرد نبايد كمتر از 5/2 كيلونيوتن براي سطحي كمتر يا مساوي 1100 سانتي متر مربع باشد.
- نيروي خمشي براي هر نمونه منفرد نبايد كمتر از 3 كيلو نيوتن براي سطحي بيشتر از 1100 سانتي متر مربع باشد.
7-6 سايش
7-6-1 هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-5-1 آزمون مي شود طول سايش هيچ نمونه منفردي نبايد از 25 ميلي متر تجـ*ـاوز كند.
7-6-2 هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-5-2 آزمون مي شود نتيجه آزمون هيچ نمونه منفردي نبايد از cm2 50 / cm3 30 تجـ*ـاوز كند.
7-7 مقاومت در برابر سر خوردن
هنگامي كه موزائيك طبق روش بند9-6 آزمون ميشود، موزائيك بايد به طور طبيعي دربرابر سرخوردگي مقاومت كافي داشته باشد. اين الزامات تصريح مي كند كه پس از نصب، موزائيك ها نياز به پرداخت اضافي ندارند (مانند ساب زدن).
7-8 جذب آب
هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-7 آزمون مي شود :
اولاً : جذب آب كل نمونه منفرد نبايد بيشتر از 8 درصد وزني نمونه باشد.
ثانياً : آب جذب شده براي هر نمونه منفرد نبايد بزرگتر از 4/0 گرم بر سانتي مترمربع باشد.
7-9 مقاومت در برابر يخ زدگي
هنگامي كه موزائيك طبق روش بند 9-8 آزمون مي شود، پس از اتمام دورة آزمون، در نمونه نبايد هيچگونه ترك خوردگي، پوسته پوسته شدن، لب پريدگي و يا ريزش دانه مشاهده شود.
8 نمونه برداري
8-1 انتخاب نمونه - نمونه ها بايد از نقاط مختلف هر سري بطور پراكنده برداشته شود تا بيانگر مشخصات متوسط محموله مورد نظر باشد.
8-2 تعداد نمونه مورد لزوم براي آزمون مطابق جدول شماره 4 ميباشد.
جدول شماره 4- تعداد نمونه‌هاي مورد نياز
رديف
شرح آزمون
تعداد مورد نياز
1
2
3
4
5
6
آزمون و تعيين ابعاد و گونيا بودن و تابيدگي
آزمون تعيين بار و استحكام خمشي
آزمون تعيين ميزان سايش
آزمون تعيين ميزان جذب آب
آزمون مقاومت در برابر يخ زدگي
آزمون مقاومت در برابر سرخوردگي
5
5
3
5
5
5
9 روش آزمون
9-1 آزمون ابعاد
9-1-1 وسايل مورد نياز : كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
9-1-2 روش آزمون : طول و عرض نمونه را دو بار و ضخامت آن را از هر جهت حداقل در 3 نقطه با دقت 1/0 ميلي متر اندازه گيري نموده و ميانگين اندازه ها ابعاد موزائيك مي باشد.
براي تعيين ضخامت قشر رويه بايد از نمونه هاي حاصل از شكست استحكام خمشي استفاده نموده و حداقل ضخامت رويه با دقت 1/0 اندازه‌گيري ميشود.
9-2 آزمون گونيا بودن
9-2-1 وسايل مورد نياز : خط كش فولادي با دقت 1/0 ميلي متر كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
9-2-2 روش آزمون : خط كش را در طول لبه موزائيك قرار داده سپس اختلاف حداكثر بين لبه و خط كش را توسط كوليس اندازه گيري كنيد (شكل شماره 1).
شكل شماره 1- تعيين گونيا بودن
9-3 آزمون تعيين تابيدگي (تحدب يا تقعر)
9-3-1 وسايل مورد نياز : خط كش فولادي با دقت 1/0 ميلي متر كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
9-3-2 روش آزمون : ميزان تابيدگي به شكل تحدب يا تقعر تعيين مي شود به همين منظور خط كش فولادي را درطول قطر موزائيك قرار داده وتوسط كوليس ازوسط خط كش تا سطح موزائيك اندازه‌گيري كنيد (شكل شماره 2).
شكل شماره 2- تعيين تابيدگي
9-4 آزمون تعيين نيرو و استحكام خمشي
9-4-1 وسايل مورد نياز :
- دستگاه تعيين استحكام خمشي : اين دستگاه بايد طوري باشد كه بتواند بدون ايجاد پيچش به سه نقطه موزائيك بار خمشي وارد كند. ميله وارد كننده بار بايد از تكيه گاهها به طور مساوي فاصله داشته باشد. طول تكيه گاهها و ميله وارد كننده بار بايد حداقل با عرض نمونه مورد آزمون برابر باشد. قطر غلتكهاي آن بايد 20 ميلي متر باشد (مطابق شكل شماره 3). ميله‌هاي پائيني و بالايي دستگاه موازي، صلب و سطح مقطع آنها گرد با قطر 1±20 ميليمتر باشد. براي انجام آزمون از قطعات فيبري بسته بندي خاص استفاده ميشود. اين قطعات بايد داراي دانسيته متوسط و عرض آن از 25 ميلي متر تجـ*ـاوز نكند. ضخامت قطعات 1±4 ميليمتر و طول آن 10 ميليمتر از طول آزمونه كوتاهتر باشد.
- كوليس با دقت 1/0 ميلي متر
شكل شماره 3- آزمون خمش
9-4-2 نمونه مورد نياز :
براي آزمون استحكام خمشي بايد از موزائيك هاي كاملي استفاده نمود كه شكل سطحي آنها حداقل 2 لبة موازي و مستقيم داشته باشد. در موارد ديگر از نمونه بريده شده با بزرگترين سطح ممكن استفاده
مي شود. بطوري كه دو لبة آنها مستقيم و موازي باشد. موزائيك ها را به مدت 3±24 ساعت در آب
5±20 درجه سانتي گراد قبل از آزمون غوطه ور كنيد سپس آنها را تميز و خشك كرده و بلافاصله مورد آزمون قرار دهيد.
اگر سطح موزائيك زبر يا داراي انحناء بود، سطح آن را به وسيله صيقل دادن يا صاف كردن با مواد مناسب[1] آماده نماييد.
9-4-3 روش آزمون : ابتدا بايد فاصله بين تكيه گاهها را طول موزائيك تنظيم نموده سپس بارگذاري را بايد بطور مستمر و يكنواخت اعمال نموده و افزايش بار را تا شكستن نمونه ادامه داد.
افزايش بار بايد طوري باشد كه بار مورد نياز در مدت زمان 15±45 ثانيه اعمال شود.
يادآوري 1- تغييرات فاصله تا (5/0± درصد فاصله واقعي) مجاز است.
يادآوري 2- از پنج نمونه مورد آزمون چهار نمونه از سطح رويه و يك نمونه از سطح زيرين روي تكيه گاه قرار گرفته و بطريق فوق آزمون خمش تا شكسته شدن ادامه پيدا كند.
يادآوري 1- بهتر است بين سطح زيرين نمونه و تكيه گاه يك قطعه نمد گذاشته شود تا در جلوگيري از هر گونه خراش بر روي تكيه گاه از ناهمواري سطح زيرين نمونه نيز كاسته شود.
9-4-4 آزمون موزائيك هاي غير چهار گوش :
زماني كه موزائيك هاي غير چهار گوش به عنوان موزائيك كامل مورد آزمون قرار مي گيرند، آنها را به طوري داخل دستگاه قرار دهيد كه مركز بار وارده روي مركز ثقل سطح مورد آزمون باشد، بدين ترتيب بار شكست تا حد امكان كاهش خواهد يافت.
9-4-5 محاسبه استحكام خمشي :
استحكام خمشي از فرمول زير محاسبه مي گردد :
T = استحكام خمشي برحسب مگاپاسكال
P = نيروي وارده هر نمونه به وسيله دستگاه برحسب نيوتن
L = فاصله تكيه گاه برحسب ميليمتر
b = عرض موزائيك مورد آزمون برحسب ميلي متر
t = ضخامت هر نمونه برحسب ميلي متر
يادآوري 2- فرمول استحكام خمشي براي موزائيك هاي غير چهارگوش كاربرد ندارد.
9-4-6 گزارش آزمون
استحكام خمشي با تقريب 1/0 مگاپاسكال و بار خمشي را با دقت 1/0 نيوتن گزارش نماييد.
9-5 آزمون تعيين ميزان سايش
اين آزمون به دو طريق صورت ميگيرد :
9-5-1 آزمون با دستگاه چرخ پهن
9-5-1-1 وسايل مورد نياز
ـ دستگاه سايش : دستگاهي مطابق شكل شماره 4 ميباشد كه از يك چرخ ساينده، يك مخزن ذخيره با يك يا دو شير كنترل كه خروج مواد ساينده را بطور منظم كنترل مي‌كند، يك گيره و پايه متحرك (چهار چرخه بلبرينگي) و يك وزنه تعادلي به وزن 2 كيلوگرم.
هنگامي كه از دو شير استفاده ميشود يكي از آنها سرعت خروج را تنظيم مي‌كند و دائماً قابل كنترل است.
شكل شماره 4- دستگاه چرخ پهن
راهنماي شكل :
1- گيره متحرك
2- پيچ نگه دارنده
3- نمونه
4- شير كنترل
5- مخزن ذخيره
6- قيف تنظيم جريان
7- چرخ ساينده
8- وزنه تعادل
9- سوراخ خروجي مواد ساينده
10- شيار
11- جريان مواد ساينده
12- جمع كننده مواد ساينده
13- لبه نگه دارنده
چرخ ساينده بايستي از جنس فولاد 690 Fe مطابق استاندارد 10025 EN درست شده باشد. سختي فولاد بايستي بين HB 203 تا HB 245 باشد. قطر آن بايستي 1±200 ميلي متر و ضخامت آن 1±70ميلي متر باشد كه بطور قائم دوران نموده و سرعت آن بايد 75 دور در 3±60 ثانيه باشد.
گيره متحرك (چهار چرخه بلبرينگي) به وسيله وزنه تعادلي به طرف چرخ ساينده كشيده ميشود كه بايد مجهز به تكيه گاه جهت نگهداري آزمونه به شكل قائم باشد. تكيه گاه داراي شكافي است كه عبور چرخ پهن را ممكن مي‌سازد. پيچ تنظيم ، نمونه را در محل مخصوص محكم نگه مي‌دارد. مخزن ذخيره شامل مواد ساينده، قيف هدايت كننده را از مواد ساينده تغذيه مي‌كند. قيف هدايت كننده بايستي استوانه‌اي داراي مخزن ويك شيار خروجي باشد. طول اين شيار بايستي 1±45 ميلي متر وعرض آن 1±4 ميليمتر باشد. بدنه قيف هدايت كننده بايستي حداقل 10 ميلي متر بزرگتر از شيار در تمام جهات باشد (شكل شماره 5)
سمت مورب
سمت عمودي
نماي بالا نماي بالا
ب) قيف مستطيلي الف) قيف سيلندري
شكل شماره 5- موقعيت شيار در قيف هدايت گر جريان
راهنماي شكل :
1- قيف تنظيم جريان 2- سوراخ خروجي مواد ساينده
فاصله بين شيار ريزش و محور چرخ پهن، بايد 5±100 ميلي متر باشد و ماده ساينده بايد بين 1 تا 5 ميليمتر پشت لبه چرخ پهن جريان يابد (شكل شماره 6).
نماي جانبي نماي جانبي
نماي بالا نماي بالا
2) قيف مستطيلي 1) قيف استوانه‌اي
شكل شماره 6- موقعيت شيار ريزش نسبت به چرخ پهن
راهنماي شكل :
3- نمونه
6- قيف تنظيم جريان
7- چرخ ساينده
9- سوراخ خروجي مواد ساينده
ماده ساينده از جنس هدايت كننده بايد حداقل با سرعت 5/2 ليتر در دقيقه بر روي چرخ بريزد. جريان ماده ساينده بايستي ثابت و حداقل سطح ماده ساينده در قيف هدايت كننده 25 ميلي متر باشد (شكل شماره 6).
ـ كوليس با دقت 01/0 ميلي متر
9-5-1-2 برسنجي
دستگاه بايد بعد از 400 بار شيار انداختن و يا هر دو ماه يكبار و يا هنگامي كه اپراتور جديد و يا ماده ساينده جديد به كار مي‌رود، كاليبره شود.
جريان ريزش ساينده بايد بوسيله ريختن آن ماده از ارتفاعي حدود 100 ميلي متر درون يك ظرف صيقلي با ارتفاع 10±90 ميلي متر و با حجم مشخص (حدود 1 ليتر) سنجيده شود. قيف ريزش در فاصله حدود 100 ميلي متر بالاي سطح قرار داشته و زماني كه ظرف پر شد دانسيته ماده ساينده را بدست مي‌آوريم. سپس ماده ساينده را براي حدود 1±60 ثانيه درون دستگاه ريخته و ماده را در يك ظرف 3 ليتري جمع و آن را وزن نماييد و از روي چگالي كه از اين طريق بدست مي‌آيدجريان ريزش ماده ساينده قابل اندازه‌گيري ميباشد كه بايد بيشتريا مساوي 5/2 ليتر در دقيقه باشد.
دستگاه شير با استفاده از سنگ مرجع[2] كاليبره مي‌گردد. بدين ترتيب كه بعد از 75 دور چرخش در 3±60 ثانيه شيار حاصله روي سنگ 5/0±20 ميلي متر باشد بدين ترتيب شيار با تقريب 1/0ميليمتر اندازه‌گيري ميشود و 3 ميانگين به عنوان مقادير كاليبراسيون داده ميشود. به جاي اين سنگ ميتوان از يك سنگ كمكي ديگر كه سايشي مناسب با سنگ مرجع داشته باشد استفاده نمود. در هر بار كاليبراسيون دستگاه، مرجع بودن نمونه بايد كنترل گردد.
شيار روي سنگ مرجع در هر طرف بايد بيشتر از 5/0 ميلي متر تفاوت نداشته باشد در غير اين صورت نياز است كه موارد زير را بررسي كنيد :
ـ نمونه بايد به صورت مربع روي چرخ گذاشته شود.
ـ گيره تثبيت كننده و شيار ريزش مواد ساينده بايد موازي محور چرخ باشد.
ـ جريان ريزش بايد كاملاً روي صفحه باشد.
ـ در مسير گيره نبايد اصطكاك وجود داشته باشد.
9-5-1-3 ماده ساينده
اين ماده از كوراندوم (اكسيد آلومينيوم ذوب شده) با درجه سختي 80 طبق استاندارد FEPA 42F[3]ميباشد. اين ماده نبايد بيش از 3 بار استفاده گردد.
9-5-1-4 آماده سازي نمونه
آزمونه بايد يك موزائيك كامل و يا يك قسمت بريده شده به ابعاد حداقل 70×100 ميلي متر از قسمت رويي موزائيك باشد.
آزمونه بايد خشك و تميز ، سطح رويي آن بايد صاف با رواداري 1± ميلي متر باشد.
اگر سطح رويي موزائيك داراي بافت زبري باشد و خارج از اين محدوده قرار بگيرد، آماده سازي بايد طوري باشد كه در اين محدوده قرار گيرد.
قبل از آزمون بايد سطح مورد آزمون را با يك برس سخت تميز، و يك رنگ سطحي به آن زده شود تا اندازه‌گيري شيار حاصل از سايش راحتتر باشد. لازم بذكر است در صورتي كه از رنگهاي محلول در آب استفاده ميشود بايد پس از رنگ زدن سطحي نمونه را تا 24 ساعت در محل آزمايشگاه نگه داري نمود سپس آزمون روي آن انجام گردد.
9-5-1-5 روش آزمون
ابتدا قيف هدايت كننده را از مواد ساينده خشك پر كنيد (رطوبت نبايد بيش از 1 درصد باشد) سپس شير خروجي را باز كرده و موتور چرخ پهن روشن نموده و آزمونه را در تماس با چرخ پهن قرار داده. پس از 75 دور چرخش كه معادل گذشت يك دقيقه ميباشد موتور را خاموش كرده ، دو شير ماده ساينده را ببنديد و نمونه براي تعيين ميزان سايش برداريد.
يادآوري ـ قبل از آزمون بايد از منظم بودن و يكنواختي ريزش ماده ساينده در طول سايش اطمينان حاصل نمود.
بر روي هر نمونه آزمون دو سايش در جهت عمود بر هم انجام ميشود به اين ترتيب بر روي 3 قطعه 6 اثر سايش بدست مي‌آيد كه طول آنها تا دقت 5/0 ميلي متر اندازه‌گيري مي شود. اگر يكي از اندازه‌ها بيشتر از ده درصد با حد متوسط نتايج بدست آمده اختلاف داشته باشد آن را حذف كنيد.
اگر پس از حذف، كمتر از چهار نتيجه باقي بماند آزمون بر روي نمونه جديدي بايد تكرار شود. ميانگين طول سايش ميانگين اعداد بدست آمده خواهد بود.
9-5-1-6 اندازه‌گيري شيار
پس از آزمون، آزمونه را در زير يك ذره‌بين با بزرگنمايي حداقل 2 برابر قرار مي‌دهيم و ترجيحاً محيط را با چراغ روشن مي‌نماييم. سپس با مدادي با قطر 5/0 ميلي متر و سختي 6H يا 7H ، محدودة بيروني شيار را در طول (L2 و L1) با استفاده از خط كش رسم مي‌نماييم. (مطابق شكل شماره 7).
شكل شماره 7- آزمونهاي كه شيار آن نشان داده شده
سپس خط AB را در وسط شيار عمود بر خط مركزي شيار رسم نماييد. كوليس ديجيتالي با نوك مربع را روي نقاط A و B به سمت لبة داخلي محدودة طولي (L2 و L1) شيار قرار داده و با تقريب 1/0± ميلي متر گزارش نماييد براي دقت در اندازه‌گيري (1±10) ميلي متر از قسمت انتهايي شيار (CD) سه بار قرائت نماييد.
يادآوري ـ بعضي از رنگدانه‌هاي سطحي ممكن است به وسيله عمل سايش بالاي شيار جابجا شوند، بنابراين خط L1 در جايي رسم شود كه سطح نمونه تراشيده شده است.
9-5-1-7 نتايج آزمون
نتيجه آزمون توسط فاكتور برسنجي تصحيح مي‌گردد و اين عدد با تقريب 5/0 ميلي متر گرد مي‌شوند. فاكتور برسنجي اختلاف حسابي بين 20 و مقدار ثبت شده برسنجي است. براي مثال اگر مقدار برسنجي 6/19 ميلي متر باشد و ابعاد 5/22 ميلي متر از رابـ ـطه زير محاسبه ميشود :
22~ 9/21 = (6/19 – 20) – 5/22
9-5-1-8 گزارش آزمون
گزارش آزمون بايد شامل طول شيارها باشد.
9-5-2 روش بوهم
9-5-2-1 كليات
در اين روش و ورقه‌هاي مربعي يا مكعبي از نمونه روي ديسك ساينده بوهم قرار ميگيرد و در مسير آن ماده ساينده ريخته ميشود. ديسك مي‌چرخد و نمونه در معرض بار سايشي 294 نيوتني براي تعداد سيكل مشخص قرار ميگيرد.
ميزان سايش توسط كاهش ضخامت نمونه يا كاهش حجم نمونه تعيين مي‌گردد.
9-5-2-2 وسايل مورد نياز
9-5-2-2-1 وسيله اندازه گيري ضخامت
براي اندازه گيري كاهش ضخامت از يك ساعت اندازه‌گير[4] يك گيره كه بايستي يك قلاب حلقوي و يك سطح تماس دايره‌اي با قطرخارجي 8 ميلي‌متروقطر دروني5 ميلي‌مترويك‌ميزاندازه‌گيري استفاده شود.
9-5-2-2-2 صفحه سايش
ـ صفحه سايش بوهم كه در شكل شماره 8 نشان داده شده است حداقل تشكيل شده از يك صفحه چرخان با يك گيره براي گرفتن جسمي كه بايد ساييده شود و يك جاي نمونه گذاري و يك وسيله اعمال بار .
ـ ديسك چرخان ـ ديسك چرخان بايد قطري حدود 750 ميلي متر داشته و مسطح بوده و به صورت افقي قرار داده شده باشد. وقتي كه بارگذاري ميشود سرعتش بايستي 1±30 ميلي متر بر ثانيه باشد. ديسك بايد مجهز به ثبات باشد كه بعد از 22 بار چرخش باز ايستد.
ـ راهنماي مسير آزمون ـ مسير آزمون بايد حلقوي و با يك شعاع دروني 120 ميلي متر و بيروني 320 ميلي متر (مثلاً 200 ميلي متر پهنا) باشد و قابليت تعويض داشته باشد. اين راهنما بايد از جنس چدن با يك شكل مرواريدي (حلقوي) با درصد حدودي كمتر از 35/0 فسفر و كربني بيشتر از 3% و سختي آن بايد بين 190 تا 220 HB (طبق استاندارد ISO 6506) باشد.
سطح راهنما بايد مورد سرويس قرار گيرد. كاهش ضخامت نبايد بيشتر از 3/0 ميلي متر و شيارها نبايدعميق‌تر از 2/0 ميلي متر باشد و اگر از اين حدود تجـ*ـاوز شود بايد راهنما تعويض گردد.
ـ نگه دارنده نمونه ـ اين وسيله بايد به شكل u با ارتفاع حدود 40 ميلي متر با يك فاصله حدود 1±5 ميليمتر از‌راهنما باشد. اين فرم u شكل بايد طوري گذاشته شود كه مركز ديسك از مركز نمونه فاصله‌اي بيشتر از200 ميلي‌مترداشته باشد. بدين ترتيب نمونه در حدود 1±4 ميليمتر بالاي ديسك قرار ميگيرد.
نمونه گير بايد طوري باشد كه در طول آزمون هيچ ارتعاشي صورت نگيرد.
وسيله بارگذاري ـ اين وسيله بايد از دو بازو با طولهاي متفاوت، يك وسيله وزنه گير، و يك ثبات وزن تشكيل شده باشد كه در كل به صورت افقي قرار مي‌گيرند. سيستم بايد طوري طراحي گردد كه نيرو به صورت عمودي به وسط نمونه وارد آيد اين وزنه توسط يك وزنه تعادل در يك طول ديگر آن متوازن مي‌گردد. وزن آن بايد طوري باشد كه نيروي وارد آمده به نمونه 3±294 نيوتن باشد.
