مصاحبه و گفتگو اسماعیل حاتمی‎کیا: دوست داشتم فیلم‎های پدرم کتاب شود

[Behtina]

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

در همان نگاه اول سیمایش، رابـ ـطه پدر و فرزندی با ابراهیم حاتمی‎کیا را لو می‎دهد... کمی که با او همکلام می‎شوی می‎بینی شباهت‎ها فقط ظاهری نیست، ابراهیم حاتمی‎کیا را به عنوان یک سینماگر انقلابی، مولف و صادق قبول دارد و اعتقادات پدر را به دیده احترام می‎نگرد...​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

اسماعیل حاتمی‎کیا، اما نمی‎خواهد آقازاده سینما باشد، او اگر چه علاقه به هنر را از پدر به ارث بـرده اما مسیری متفاوت از ابراهیم حاتمی‎کیا را برای خود ترسیم کرده... به قول خودش آدمی تکنیکاله است! دنیای او دنیای تکنولوژی و فنون مختلف است. فیلم ساختن مسئله‎اش نیست و آن را به اهلش سپرده. اسماعیل به پشت صحنه بیشتر علاقه دارد، حالا اسم او نه با فیلم ساختن و نام بزرگ پدر، بلکه با تولید یک کار هنری جدید بر سر زبان‎ها افتاده... «آرت بوک!» (Artbook) مجموعه‎ای که برای اولین بار در ایران تولید شده است. اسماعیل حاتمی‎کیا در این گفت‎وگو از تجربه جدیدش با ما سخن می‎گوید، تجربه‎ای سخت اما ماندگار...​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

برای نخستین بار در سینمای ایران تولید «آرت بوک» یک فیلم اتفاق افتاد. مجموعه‎ای که به همت اسماعیل حاتمی‎کیا فرزند کارگردان مشهور حوزه دفاع مقدس تهیه شد و برای خیلی‎ها تازگی داشت... همین حالا هم بسیاری از علاقمندان سینما نام «آرت بوک» را نشنیده‎اند یا حداقل بعید است اطلاع کاملی در مورد آن داشته باشند. آقای حاتمی‌کیا در مورد «آرت بوک» بیشتر برای مخاطبان ما صحبت کنید...​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

«آرت بوک» در تعریف لغوی به معنای «کتاب هنری» است و شاید واژه غریبی در فرهنگ ما باشد، اما در حقیقت باید اینگونه بگویم که آنچه در آرت بوک اهمیت دارد، مجموعه‎ای از تصویر و گرافیک است. در سینمای ایران مجموعه‎های مختلفی داشتیم به نام «فیلم‎ نگاره»، در این مجموعه‎ها، فیلمنامه کار به صورت کامل شرح و تصاویری از پشت صحنه فیلم گنجانده می‎شود. در «فیلم نگاره‎ها» بار اصلی به عهده تکست یا همان نوشتار است، اما «آرت بوک» پدیده‎ای کاملا متفاوت است که معمولا در مورد پروژه‎هایی تهیه می‎شود که به اصطلاح سینمایی‎ها "بیگ پروداکشن" (پروژه سینمایی عظیم) هستند. وقتی شما آرت بوک را ورق می‎زنید قراراست ساختار گرافیکی با شما صحبت کند نه متن کتاب، البته گاهی مثلا ۷۰ درصد آرت بوک تصویر است و بقیه موارد از متن تشکل شده است، گاهی هم آرت بوک شامل پنجاه درصد تصاویر و پنجاه درصد متن اصلی کتاب است.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

جرقه این کارچطور در ذهن شما زده شد؟ نمونه‎های خارجی را مطالعه کرده بودید؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

معمولا برای فیلم‌های "بیگ پروداکشن" این کتاب مرسوم است و همزمان با اکران فیلم‎هایی از این دست، آرت بوک مجموعه هم منتشر می‎شود، اما برای ما این اتفاق نیفتاد. روال صحیح این بود که در زمان اکران فیلم «بادیگارد»، آرت بوک فیلم هم تهیه می‎شد.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

اما در مورد ایده این کتاب... هنگام اکران «بادیگارد» به ذهنم رسید و به پدرم پیشنهاد کردم. شاید اگر زمان ساخت این ایده در ذهنم بود منظم‎تر و مفصل‎تر کار می‎کردم چون این کتاب مرجعی است که می‌توان سال‎های بعد به آن مراجعه کرد، با این حال پیشنهاد دادم و زمانی که مورد تایید قرار گرفت کار را شروع کردم. فیلم «بادیگارد» به لحاظ پروداکشن در سینمای ایران مثال‎زدنی است و شامل جلوه‎های ویژه میدانی و بصری کاملی است. ما دوست داشتیم این اطلاعات را با علاقمندان سینما تقسیم کنیم.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

از آنجایی که در زمان ساخت فیلم «بادیگارد» کتاب هنری‎اش تهیه نشد به طور طبیعی شما بعد از اکران باید سراغ آرشیو موجود رفته باشید...​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

بله! دور هم جمع شدیم و هدف‎گذاری کردیم. مثلا اینکه شکل کتاب قرار است چه‎طور باشد؟ هدف من این بود که همه بخش‌های مهم فیلم مثل بدلکاری و ویژوال افکت‎ها (جلوه‎های ویژه) در این کتاب مطرح شود و نمی‎خواستم صرفاً به نوشته و متن بسنده کنم؛ سخت بود که ما برای تمام لحظات فیلم بتوانیم تصاویر مرتبط پیدا کنیم. الان که فکر می‎کنم میبینم تصمیم سخت و کار دشواری بود.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

مخاطبانی که فیلم «بادیگارد» را دیده‎‏اند به طور طبیعی داستان فیلم را می‎دانند، اما در این مجموعه ظاهراً داستان تازه‎ای در کنار تصاویر فیلم به مخاطب عرضه می‎شود...​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

بله درست است! کامل کردن متن از ما خیلی زمان گرفت. جدا از بحث صفحه‎بندی و موارد گرافیکی که آن هم به زمان طولانی احتیاج داشت، متن بارها و بارها ویراستاری شد زیرا هر کدام از صفحات قرار بود حرف تازه‎ای بزند و این شکل روایت دشوار بود. به هرصورت ما دوست داشتیم در اولین تجربه مجموعه‎ای قوی داشته باشیم.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

بحث محتوایی مهم بود و باید تصاویری پیدا می‎کردیم که سنگینی این پروژه سینمایی را به مخاطب نشان دهد و با هر تورق، خواننده درگیر محتوای جدیدی شود؛ به همین دلیل این کتاب نه فقط برای اهالی سینما بلکه برای مخاطب عام هم جذاب است زیرا به صورت کامل درگیر تصاویر و بخش گرافیکی می‎شود.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

حالا که این مجموعه رونمایی شده اگر قرار باشد خود شما منتقد کارتان باشید مهمترین ضعف این مجموعه را چه می‎دانید؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

از منظر گرافیک و تصویرسازی می‎توانست سنگین‎تر و دقیق‎تر باشد. این کتاب حاصل هفت ماه کار فشرده ما بود اما اگر از قبل می‎دانستم که قرار است این کار را من شروع کنم مجموعه کامل‎تری جمع‎آوری می‎کردم. آرت بوک اطلاعات کامل و دقیق می‎خواهد، مثلا از گروه طراحی صحنه و گروه بدلکاری و... باید اطلاعات و جزییات کامل در دست باشد؛ و اگر این‎ها میسر می‎شد کتاب دقیق‎تری داشتیم چون فقط بحث هنری مطرح نیست؛ در کنار گرافیک باید اطلاعات دقیقی به مخاطب منتقل کرد. ذات آرت بوک بحث فنی و ساخت فیلم است اما ما در کار کمی لطیف‎تر عمل کردیم و دغدغه‎های کارگردان و سختی‎های هر سکانس را هم اضافه کردیم.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

این کار با نمونه‎های جهانی قابل مقایسه است؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

بله! به لحاظ متن و گرافیک می‎توان دست به مقایسه زد، اما به هر حال صنعت چاپ در کشورهای دیگر بسیار پیشرفته است درحالیکه ما برای چاپ با مشکلات عدیده‎ای دست و پنجه نرم می‎کنیم .​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

در سینمای ایران پروژه‎های عظیم کم نداشتیم، اما آرت بوکی از این کارها تهیه نشده، برای فیلم‎هایی که سال‎ها قبل ساخته شده هم می‎توان آرت بوک تهیه کرد؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

قبل از شروع پروژه، در شهر کتاب با نمونه‎ای برخورد کردم؛ آرت بوکی که برای فیلم اودیسه ۲۰۰۰ که نزدیک به دو دهه قبل ساخته شده گردآوری شده بود. برای من بسیار جالب بود که چه تیم بزرگی برای این کار دور هم جمع شدند. حتی ناسا هم برای تهیه این کتاب همکاری کرد. در سینمای خودمان از این دست موارد نداریم. وقتی فیلمی اکران شد پرونده‎اش هم بسته می‎شود و تنها چیزی که باقی می‎ماند تعدادی عکس است.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

شما قدم اول را برداشتید. این اتفاق قرار است برای ساخته‎های بعدی ابراهیم حاتمی کیا و یا سایر ساخته‎های سینمایی تکرارشود؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

امیدوارم این اتفاق بیفتد، اما به قول قدیمی‎ها یک دست صدا ندارد. من تلاشم را کردم، و دوست دارم این اتفاق برای تولیدات دیگر سینمای ایران تکرار شود. فیلم‎هایی داریم که این پروژه می‎تواند برایشان اتفاق بیفتد. آرت بوک به دلیل شکل بصری می‎تواند دقیق‎تر باشد اما وقت، حوصله و دقت می‎خواهد و به همین دلیل خیلی‎ها به این کار فکر نمی‎کنند.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

این مجموعه چه زمانی وارد بازار نشر می‎شود؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

تلاش می‎کنیم خیلی زود وارد بازار شود، البته متقاضیان این کتاب عده‎ای خاص هستند. اهالی سینما و دانشجویان... طبیعتا کتاب در مراکزی که مورد مراجعه این گروه‎ها است فروخته می‎شود، مثل شهر کتاب و...​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

اسماعیل حاتمی‌کیا علاقمند است در همین فضا کار کند یا به فیلم‎سازی هم گوشه‌چشمی دارد؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

فیلم‎ساز باید در مورد چیزی که به تصویر کشیده می‎شود دغدغه داشته باشد. تا دغدغه شکل نگیرد فیلم‎سازی مفهومی ندارد. تا زمانی که حرفی برای گفتن در سینما ندارم به فیلم‎سازی فکر نمی‎کنم، اما شاید سال‎ها بعد حرف‎هایی داشته باشم که بخواهم در سینما بیان کنم.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

معمولاً متولدان دهه ۶۰ علاقمند هستند که خود را فارغ از شرایط خانوادگی به اثبات برسانند، شما هم از متولدان دهه ۶۰ هستید چه قدر تلاش می‎کنید در زمینه کاری اسماعیل حاتمی کیا باشید تا فرزند ابراهیم حاتمی‎کیا؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

قطعا خیلی سخت است، خیلی... چه برای من و چه برای آنهایی که شرایط مشابه من را دارند. به هر حال باید به جایی برسی و روالی طی شود ولی هر کاری کنی باز بحث ربط دادن به خانواده مطرح است و من نمی‎توانم نفی کنم. اما من آدم تکنیکاله هستم، به امور فنی بسیار علاقمندم، البته علاقه به هنر را از پدر به ارث بـرده‎ام. ماندگاری در عالم هنر بسیار سخت است، دلیل سخت بودنش این است که اگر توانایی نداشته باشی هر چه قدر هم حمایت شوی از جایی به بعد لو می‎روی. هنر باید در ذات تو باشد. من برای اثبات خودم تلاش می‎کنم، اما نام ابراهیم حاتمی‎کیا بزرگ است و برای اینکه از زیر سایه او خارج شوم باید مرارت‎های زیادی را به جان بخرم.​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

حالا و پس از تجربه آرت بوک فیلم «بادیگارد»، فکر می‎‌کنید کدام یک از تولیدات سینمای کشورمان می‌‎توانست دارای کتاب هنری باشد؟​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

خیلی از فیلم‎ها.... از فیلم‎های پدرم، «به رنگ ارغوان»، «آژانس شیشه‎ای» و فیلم «چ»؛ در مورد سایر فیلم‎های سینما به نظرم فیلم «محمد رسول الله» مجید مجیدی می‎توانست مثل یک دایرالمعارف از آرت بوک قوی برخوردار باشد و چه حیف که ندارد.​

[/BCOLOR]