اصطلاحات نجومی / 1

[آیدا.ف]

1. سحابی :

گاز ها و گردو غبار باقی مانده از یک ستاره که معمولا ستاره جدیدی در آن در حال شکل گیری است و به واسطه ی نور همان ستاره یا ستاره درخشان میشود.


2.کهکشان :

مجموعه ای از گاز ها،گرد و غبار و میلیارد ها ستاره و سیاره که در نزدیکی یکدیگر گرد آمده اند.


3. غول سرخ :

ستاره ای که سوخت هیدروژنش در حال تمام شدن است و منبسط شده و رنگ آن هم سرخ و یا نارنجی است.


4. یک واحد نجومی :

برابر فاصله زمین تا خورشید یعنی 1/5میلیون کیلومتر.


5. خوشه ستاره :

مجموعه ای از ستارگان که به صورت کروی یا نا منظم که با فواصل نزدیک به یکدیگر قرار گرفته اند.

تعداد آنها معمولا بین 3000 تا 500000 است.


6. آپولو :

نام برنامه ای از تحقیقات فضایی ایالات متحده آمریکا که هدف آن فرود آوردن انسان بر سطح ماه بود . سفینه هایی که مورد استفاده قرار گرفت به همین نام موسوم بود.آپولو 11نیل آرمسترانگ و ادوین آلدرین را در20ژوئیه سال1969بر سطح ماه فرود آورد.


7. ابر اورت :

ابری متشکل از هسته های ستاره های دنباله دار بی شمار که منظومه ی شمسی را تا فاصله ی یک سال نوری احاطه کرده است. هرگز به طور مستقیم مشاهده نشده است ولی قرائن مختلفی دال بر وجود آن است منشأ ستاره های دنباله دار از ابر اورت است.


8. ابر نو اختر :

ستاره ای که روشنیش به طور ناگاه تایک میلیون مرتبه افزایش پیدا می کند. شبیه به نواختر است ولی افزایش روشنی آن بسی بیشتر است و هرگز کاملا به روشنی اولیه اش باز نمی گردد.


9. ابرهای ماژلان :

اینها ابر نیستند ،بلکه کهکشانند .دو کهکشان نسبتا نزدیک که در نیمکره ی جنوبی دیده میشوند و شکل آنها نا منتظم است و نام آنها از ماژلان سیاح پرتقالی گرفته شده است.


10. اثر دوپلر :

تغییرفرکانس نور در اثر حرکت نسبی ناظر و چشمه ی نور.


11. اثر زیمان :

تغییر طول موج نور گسیل شده از یک چشمه ی نور وقتی که آن چشمه در یک میدان مغناطیسی قرار داشته باشد.


12. اختر نما یا ( کوازار ) :

نام متداول اجرام شبه ستاره ای. اختر نماها اجرام فوق العاده درخشانی (درخشانترین اجرام شناخته شده) هستند به فواصل بسیار زیاد (دورترین اجرام شناخته شده) که مقدار عظیمی انرژی تولید میکنند .سرشت واقعی اختر نماها هنوز تحت بررسی و مطالعه است.


13. اختفا :

پنهان شدن یک ستاره یا یک سیاره در پشت ماه. اصطلاح اختفا به هر موردی نیز اطلاق میشود که جرم نجومی بزرگی میان جرم کوچک ونناظر حایل شود.


14. اختلاف منظر :

جابه جا شدن ظاهری یک شیء نسبت به زمینه اش که معلول جابه جا شدن ناظر باشد.


15. اختلاف منظر خورشید مرکزی :

حرکت ظاهری ستاره های نزدیک نسبت به زمینه ی ستاره های دوردست. این حرکت ظاهری در واقع معلول حرکت انتقالی زمین به دور خورشید است.


16. ارتفاع :

فاصله ی زاویه ی یک جسم از افق در امتداد یک دایره قائم.


17. افق رویداد :

مرز یک سیاه چاله. در یک سیاه چاله ی غیر دوار، افق رویداد(سطحی) کروی است که شعاع آن برابر با شعاع شوارتزشیلد سیاه چاله است. این سطح حدی را مشخص میکند که در آن سرعت گریز یک جرم رمبنده برابر با سرعت نور میشود ودر نتیجه هیچ اطلاعاتی از آن نمیتواند به بیرون برسد.


18. انتقال به سرخ :

انتقال همه ی خطوط طیفی به جانب طول موج های بلند،که در همه ی کهکشانها مشاهده شده است. انتقال به مکان سرخ کهکشانی معلول انبساط جهان است. انتقال به مکان سرخ گرانشی معلول جرم زیاد جسم گسیل کننده است.


19. انقباض هلم هولستی :

نظریه ای که بنا بر آن منشأ انرژی نورانیی که از ستاره ها گسیل میشود، انرژی پتانسیل گرانشی (یعنی انقباض) ستاره است.


20. اوج خورشیدی :

دورترین نقطه ی مدار یک سیاره از خورشید.


21. اوج زمینی :

دورترین نقطه ی مدار ماه از زمین.


22. باد خورشیدی :

موادی که بیشتر پروتون و الکترون اند و از خورشید به فضا جریان دارند.

خورشید به طور عادی در هر ثانیه میلیون ها تن از جرم خود را به علت باد خورشیدی از دست می دهد.


23. برون کهکشانی :

بیرون از کهکشان ما.


24. بعد :

فاصله ی زاویه ای یک جرم سماوی از دایره ی ساعتی مبدأ که در طول معدل النهار از صفر تا سیصد و شصت درجه ( یا از صفرساعت تا بیست و چهار ساعت ) از مشرق به مغرب اندازه گیری می شود . بعد نظیر طول جغرافیایی است.


25. پارسک :

واحدی برای فواصل ستارگان. یک پارسک برابر با ۱/۳۰ میلیون میلیون کیلو متر است.


26. پایونیر :

نامی که بر نخستین دسته از سفینه های بی سرنشین فضاپیمای آمریکا نهادند. این سفینه ها از نظر فن پرتاب و هدایت سفینه های مارینر ، لونار ، آربیتر، رینجر و سرویور ، حائز اهمیت است.


27. پراش نور :

پدیده ای که نور در عبور از شکافی باریک یا سوراخی خرد از خود بروز میدهد ودر نتیجه ی آن نوارهای باریک و روشن متناوب به وجود می آید.


28. پرتو X :

تابش الکترومغناطیسی بر انرژیی که طول موجش کوتاه تر تابش فرابنفش ولی بلندتر از تابش گاما است.


29. پروتون :

ذره ای هسته ای دارای بار الکتریکی مثبت. هسته ی اتم هیدروژن یک پروتون منفرد است.


30. پلاسما :

گاز یونیده.


31. پوزیترون :

یک ذره ی زیر اتمی شبیه الکترون که بار آن مثبت است.


32. پیش ستاره :

قسمتی از یک سحابی که قریباً به یک ستاره تبدیل خواهد شد.


33. تابش فروسرخ :

اشعه ای نامرئی که طول موج آن اندکی بلندتر از نور سرخ است.


34.تپ اختر :

ستاره ای نوترونی که علامت های رادیویی گسیل می کند . نخستین تپ اختر در سال 1967 کشف شد. پالس(تپه) این تپ اختر یک سوم ثانیه طول میکشد و با دقت زیاد هر یک سوم ثانیه تکرار می شود.


35. تداخل سنجی پیسه ای :

تکنیکی برای بهبود توان تفکیک تصویر های نجومی ، از طریق حذف آثار تلاطم جو زمین.


36. تربیع :

وقتی که دوری ماه یا سیاره ای از خورشید ( بر کره ی سماوی )به اندازه ی نود درجه است.


37. تلسکوپ :

در نجوم اسبابی که برای جمع آوری اشعه از اجرام سماوی به کار می رود.

38. تلسکوپ رادیویی :

اسبابی که برای بررسی اجرام سماوی از طریق امواج رادیویی گسیل شده از آنها ، به کار می رود.


39. توان تفکیک تلسکوپ :

توان جداکردن دونقطه ی نزدیک به هم به دو نقطه ی متمایز از یکدیگر.


40. ثابت خورشیدی :

آن مقدار از گرمای تشعشعی خورشید که توسط یک سانتیمتر مربع از سطح زمین دریافت می شود. مقدار آن ۹۴/۱کالری بر سانتیمتر مربع در هر دقیقه است.


41. ثابت هابل :

نسبت سرعت دور شدن یک کهکشان به فاصله ی آن. این نسبت در حدود صدکیلومتر بر ثانیه در هر یک میلیون پارسک است.


42. جمعیت ستاره ای :

ستاره ها به دو جمعیت تقسیم میشوند : جمعیت1(عدد به یونانی باشد) وجمعیت2(عدد به یونانی باشد) در ستاره های جمعیت1 فراوانی عناصر سنگین زیاد است . گستره سنی این ستاره ها وسیع است. ستاره های جمعیت1 عمدتاً در قرص کهکشانها و بازوهای مارپیچی دیده میشوند. ستاره های جمعیت 2، ستاره هایی پیراند که عناصر سنگین در آنها اندک است. آنها را در هاله ها و هسته های کهکشانی می توان یافت.


43. جمینی :

نامی که به یکی از برنامه های فضایی آمریکا و نیز به سفینه های این برنامه داده شده است ؛ هدف از این برنامه ، آمادگی برای فرود بشر بر سطح ماه بود. جمینی3 تا جمینی 12 (66-1965) هر یک دو سرنشین داشتند. این برنامه شامل قدم زدن در فضا ؛ ملاقات با سفینه های دیگر ونیز تکنیک های پهلوگیری میشد.


44. چشمه های مجزا :

نواحی کوچکی (تقریباً نقطه ای) در آسمان که از آنها امواج الکترومغناطیسی بسیار شدیدی در فرکانس های رادیویی به زمین میرسد. این نقاط را سابقاً ستارگان رادیویی می نامیدند.


45. حد چاندراشیکار :

بیشترین جرمی که یک ستاره می تواند داشته باشد تا سرانجام به صورت یک کوتوله سفید آرام قرار گیرد. این جرم در حدود 14 برابر جرم خورشید است. ستاره ای که جرمش از این حد تجـ*ـاوز کند، بر اثر گرانش میرمبد و سرانجام آن یک ستاره ی نوترونی یا یک سیاه چاله خواهد بود.


46. حدفاصل :

مرز بین قسمت های روشن و تاریک ماه و یا یک سیاره.


47.حرکت تقدیمی :

تغییرات بطئی محور زمین در نتیجه ی کشش گرانشی ماه بر برآمدگی استوای زمین. این حرکت بطئی محور، موجب می شود که نقاط اعتدال در میان صورتهای فلکی به سمت مغرب حرکت کنند.


48. حرکت خاص ستارگان :

سرعت زاویه ای (بر حسب ثانیه ی قوس در سال) یک ستاره در امتداد قائم بر خط دید ناظر زمینی.


49. حرکت رجعی :

حرکت ظاهری یک سیاره به عقب (به طرف غرب) در زمینه ی ستارگان.


50. حضیض خورشیدی :

نزدیک ترین نقطه ی مدار یک سیاره یا ستاره ی دنباله دار به خورشید.


51. حضیض زمینی :

نزدیکترین نقطه ی مدار ماه (یا یک ماهواره ی زمینی) به زمین.


52. خرده شهاب سنگ

ذره ی غبار ریزی که در فضا شناور است و به قدری کوچک است که به چشم برهنه مرئی نیست و در هنگام عبور از جو به دلیل کوچکی ملتهب و فروزنده نمی شود.


53. خروج از مرکز :

خروج از مرکز یک بیضی حاکی از میزان انحراف آن از دایره است


54. خور طیف نگار

اسبابی که از خورشید ، در نور تکفام (یک رنگ ) عکس می گیرد.


55. خوشه ی باز و خوشه ی ستاره ای :

یک گروه ستاره ای که اعضای آن به قدر کافی به هم نزدیک و به طور فيزيكي با یکدگر مرتبط اند و منشاء مشترکی دارند . خوشه های ستاره ای به دو دسته ی خوشه های کروی و خوشه های باز تقسیم می شوند . در خوشه های کروی ، توزیع ستاره های کروی و فشرده است و تعداد ستاره ها چند ده هزار یا بیشتر است . توزیع ستاره ها در خوشه های باز ، پراکنده و نا متقارن است و تعداد ستاره ها از چند ده تا چد هزار است.