اقتصادی تزريق گاز ، لازمه تحقق توليد صيانتي

[ShAd ShAd]

بيشترين ميزان توليد نفت کشور در شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب صورت مي گيرد که در حال حاضر توليد اين شرکت حدود 3 ميليون بشكه در روز (بيش از 75 درصد کل توليد نفت کشور)است. عمده مخازن بزرگ و قديمي کشور در محدوده عملياتي اين شرکت جاي مي گيرند که در نيمه دوم عمر خود به سر مي برندکه براي جلوگيري از افت توليد و تخليه حداکثري اين مخازن، تزريق گاز طبيعي صورت مي گيرد. تقريباً تمامي پروژه هاي تزريق گاز طبيعي، مربوط به شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب است.
تزريق گاز در برخي مخازن کشور پس از مشاهده افت توليد و با هدف افزايش فشار مخزن و به تبع آن افزايش ضريب بازيافت براي تحقق استحصال حداکثري از ذخاير نفتي، در دهه 50 شمسي مطرح شد و در سال 1355 پس از انجام مطالعات لازم، عمليات تزريق گاز در مخزن آسماري هفتگل به عنوان اولين پروژه تزريق گاز کشور آغاز شد. دومين پروژه تزريق گاز در تير 1356 در مخزن آسماري گچساران راه اندازي شد. در اين دو پروژه به علت نبود زيرساختهاي مناسب براي جمع آوري گازهاي همراه و همچنين عدم توسعه مخازن مستقل گازي، گاز گنبدي (کلاهک گازي در ارتباط با ستون نفتي) دو مخزن نفتي ديگر به عنوان منبع تأمين گاز (البته به صورت موقت) انتخاب شد که اين کار، هرزرفت نفت در اين مخازن و کاهش ذخاير آنها را به دنبال داشت.
اولين پروژه تزريق گاز پس از پيروزي انقلاب اسلامي در آذر سال 1363 در ميدان لب سفيد اجرا شد. پس از آن پروژه هاي تزريق گاز به ترتيب در ميادين مارون (سال 1368)، کرنج (سال 1371)، بي بي حكيمه (سال 1374 )، پارسي (سال 1378 )، کوپال (سال 1380 )، بازگرداني گاز پازنان (سال 1382 )، تزريق امتزاجي گاز رامشير (سال 1383 )، آغاجاري (سال 1388 ) و نرگسي (سال 1391 )راه اندازي شد.
هم اکنون هم عمليات اجرايي پروژه هاي تزريق گاز ميادين پرنج و قلعه نار درحال انجام است.
علاوه بر آن، به منظور افزايش، تكميل يا بهبود شرايط تزريق، پروژه هايي براي احداث کارخانه هاي جديد تزريق گاز در برخي از اين مخازن در حال اجراست. همچنين براي ميادين رگ سفيد و نفت سفيد برنامه تزريق مصوب شده است.

 

[ShAd ShAd]

لازم به ذکر است در چند سال اخير عدم تأمين گاز تزريقي مورد نياز و در برخي موارد قطع آن به ويژه در ماههاي سرد سال، پروژه هاي تزريق گاز را با چالشي بزرگ روبرو ساخته است.
در آغاز توليد از مخزن، فشار نسبتاً بالاي آن باعث مي شود که نفت بدون اعمال نيروي خارجي و به طور طبيعي به سر چاه جريان يابد و به واحدهاي بهره برداري هدايت شود. به عبارت ديگر در اين مرحله، توليد با انرژي خود مخزن صورت مي گيرد. با ادامه توليد، فشار مخزن به تدريج کاهش مي يابد و پس از يک دوره معين که ممكن است چند دهه هم طول بكشد، فشار مخزن به اندازهاي کاهش
مي يابد که از آن پس امكان توليد نفت به طور طبيعي ميسر نخواهد بود. حجم نفت توليد شده در اين دوره را ذخيره اوليه مخزن و مجموعه مكانيسم هاي توليد آن را روش اوليه برداشت مي نامند.
شايان ذکر است در اين مرحله از روش هاي کمكي فرازآوري مصنوعي در چاه ها همانند پمپ هاي درون چاهي يا فرازآوري با گاز استفاده مي شود. براي ادامه توليد از مخزني که ذخيره اوليه آن تمام شده يا رو به اتمام است، مي بايست روش هاي ثانويه برداشت را که با هدف تثبيت يا ترميم فشار مخزن اعمال مي شوند، به کار بست.

 

[ShAd ShAd]

براساس تعاريف موجود، روش هاي ازدياد برداشت ثانويه به روش هايي اطلاق مي شود که در آنها با تزريق سيال (گاز يا آب) فشار مخزن تثبيت شده يا افزايش
مي يابد؛ به طوري که بتوان توليد مجدد نفت از چاه ها را برقرار کرد. تزريق سيال در دوره ثانويه برداشت تا زماني ادامه مي يابد که ضخامت ستون نفت به اندازه اي کاهش يابد که سيال تزريقي اصطلاحاً ميان شكن شده و از چاه هاي توليدي نفت، گاز يا آب در حد غيراقتصادي توليد شود. در اين صورت ادامه توليد از طريق تزريق سيال ممكن نخواهد بود و ادامه توليد از مخزن نيازمند استفاده از روش هاي ثالثيه است. نيروهاي به کار گرفته شده در رو شهاي ثانويه ماهيت فيزيكي داشته و در راستاي افزايش فيزيكي نيروي طبيعي مخزن به کار گرفته مي شود. حجم نفت توليد شده در اين دوره را ذخيره ثانويه مخزن مي نامند.
روش هاي ثالثيه به روش هايي گفته مي شود که قابليت تحرک نفتي که در مخزن (معمولاً پس از اعمال روش هاي ثانويه) باقي مانده است را افزايش دهد؛ به طوري که بتواند به سمت حفره چاه حرکت کند. مثلاً در روش هاي حرارتي که از روش هاي عمده ازدياد برداشت ثالثيه در نفت هاي فوق سنگين هستند، با کاهش گرانروي (ويسكوزيته) نفت، قابليت تحرک آن افزايش مي يابد.

 

[ShAd ShAd]

همانطور که عنوان شد يكي از روش هاي
رايج براي تثبيت يا افزايش فشار در مخازن نفتي، تزريق گاز طبيعي است. وضع کشورهاي نفت خيز نشان مي دهد که اين کشورها هم براي افزايش ضريب بازيافت و تحقق توليد صيانتي به مخازن نفتي گاز طبيعي تزريق مي کنند.

 

[ShAd ShAd]

امارات متحده عربي:اين کشور پس از افزايش حجم توليد نفت خود و رساندن آن به 9 / 2 ميليون بشكه در روز براي بالا بردن طول عمر مخازن خود تصميم به استفاده از روش هاي ازدياد برداشت نفت گرفت. وظيفه پياده سازي اين روش ها بر روي منابع موجود برعهده شرکت ملي نفت ابوظبي است. استفاده از اين روش ها، ضمن افزايش ضريب بازيافت، موجب دو برابر شدن ذخاير اثبات شده در دهه گذشته در ابوظبي شده است.
عمده روش هاي افزايش ضريب بازيافت نفت مورد استفاده در ميادين نفتي امارات تزريق آب و گاز طبيعي است. روند تزريق گاز به ميادين نفتي امارات از سال 2000 شروع شده است

 

[ShAd ShAd]

الجزاير: عمده روش هاي افزايش ضريب بازيافت نفت مورد استفاده در ميادين نفتي الجزايرتزريق آب و گاز طبيعي هستند. البتهبيشترين سهم در روش هاي ازدياد برداشت در ميادين نفت و گاز الجزاير مربوط به تزريق گازاست. ميزان تزريق گاز در ميادين نفت و گاز الجزاير به طور قابل توجهي بيشتر از کشورهاي منطقه بوده و باعث شده که بعد از آمريكا در رتبه دوم جهان قرار گيرد.
قسمت اعظم تزريق گاز براي حفظ فشار ميدان "حاسي الرمل " و جلوگيري از تبديل ميعانات به گاز است. به عنوان مثال در زمان اوج توليد گاز اين ميدان
( 252 ميليون مترمكعب گاز روزانه)، حدود 70درصد از گاز توليدي (164 ميليون مترمكعب روزانه)دوباره در ميدان تزريق شد. در سال 2014 ميلادي 43 درصد از گاز توليدي در اين کشور براي ازدياد برداشت ميادين نفت و گاز استفاده شد. اين مقدار با ميزان گاز مصرفي داخل کشور الجزاير برابري مي کند.
ميانگين تزريق گاز در الجزاير طي سال هاي 2015-2000 حدود روزانه 225 ميليون مترمكعب است و ميزان تزريق گاز در دهه اخير تقريباً ثابت مانده و به ميزان کمي کاهش يافته است.

 

[ShAd ShAd]

جمهوري آذربايجان: عمده روش هاي افزايش ضريب بازيافت نفت در ميادين نفتي اين کشور عبارتند از:تزريق آب و گاز طبيعي.متداولترين روش افزايش ضريب بازيافت نفت در جمهوري آذربايجان، تزريق گاز به ميادين نفتي است.
مقادير قابل توجهي از گازهاي همراه ميادين ACGو Guneshliبراي تزريق استفاده مي شود. علاوه بر اين، کشور آذربايجان در فصل هايي که ميزان تقاضاي گاز در منطقه کم است، اقدام به خريد گاز روسيه يا ايران مي کند و سپس اين حجم گاز را براي تزريق به ميادين نفتي خود به منظور افزايش ضريب بازيافت استفاده
مي کند. همچنين بخشي از آن را در دو مخزن زيرزميني گاز ذخيره کرده تا تعادل مصرف حفظ شودو هنگامي که تقاضاي گاز در شمال ايران در زمستان افزايش مي يابد، جمهوري آذربايجان مي تواند اين نياز را پوشش دهد. ميزان تزريق گاز به ميادين نفتي جمهوري آذربايجان از سال 2006 افزايش چشمگيري داشته است. اين افزايش به علت توسعه ميدان عظيم گازي شاه دنيز است. پيش بيني ها حاکي از آن است که با توسعه فاز دوم ميدان گازي شاه دنيز سهم تزريق گاز دوباره افزايش محسوسي خواهد داشت.

 

[ShAd ShAd]

عمان: در سال 2000 ميلادي توليد سالانه نفت عمان به بالاترين مقدار خود ( 972 هزار بشكه در روز)رسيد؛ اما بعد از آن روند توليد کاهش پيدا کرد تا اينكه در سال 2007 به 715 هزار بشكه در روزرسيد. از سال 2007 کشور عمان براي افزايش ميزان توليد نفت خود به استفاده از روش هاي افزايش ضريب بازيافت نفت روي آورد و توانست با استفاده از اين روش ها، توليد نفت خود را به همان مقدار سال 2000 ميلادي برساند و در سال 2015 به توليد يک ميليون بشكه نفت در روز دست يابد.
دولت عمان قصد دارد با کمک روش هاي
افزايش بازيافت نفت، اين روند افزايش توليد را تا 5 سال آينده حفظ کند. عمده روش هاي افزايش ضريب بازيافت نفت مورد استفاده در ميادين نفتي عمان عبارتند از تزريق پليمر، گاز امتزاجي و تزريق بخار.

 

[ShAd ShAd]

جمهوري اسلامي ايران: در ايران هم همانند ساير کشورها عمده روش هاي به کارگيري شده براي ازدياد برداشت، تزريق آب وگاز است و بر اين اساس پروژه هاي
تزريق گاز در شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب، شرکت بهره برداري نفت و گاز اروندان و پروژه هاي تزريق آب در شرکت نفت فلات قاره درحال اجراست.
در سال 1393 تزريق گاز به ميادين نفتي نسبت به سال قبل از آن کاهش يافته به طوري که مقدار آن با رشد کاهشي 91 / 11
درصدي روبرو بوده است. مصرف گاز به خصوص در ماههاي سرد سال در بخش خانگي، سهم تزريق را از گاز توليدي کشور با تنگنا مواجه ساخته است و همچنين افزايش سهم گاز در سبد مصرف نيروگاه هاي
کشور در اغلب ماههاي زمستان به علت کمبود گاز، عمليات تزريق را متوقف کرده بود. اين در حالي است که تزريق آب در ميدان هاي شرکت نفت فلات قاره در سال 1393 با افزايش بسيار چشمگيري نسبت به سال 1392 (بيش از 170 ميليون بشكه در روز) همراه بوده و حدود 135 درصد افزايش يافته است.
تزريق گاز در ميادين نفتي مناطق نفتخيز جنوب شامل ميادين نفتي آغاجاري، مارون، گچساران، کرنج، پارسي، رامشير (تزريق امتزاجي)، بي بي حكيمه، هفتگل، لب سفيد، کوپال، نرگسي و همچنين ميدان دارخوين از شرکت نفت و گاز اروندان است. لازم به توضيح است که در ساليان گذشته به ميدان درود از شرکت نفت فلات قاره تزريق گاز به ميزان ناچيز صورت
مي گرفته که در سالهاي 92 و93 همان ميزان هم قطع شده است. شايان ذکر است که عمليات بازگرداني گاز در ميدان نفتي پازنان در جهت جلوگيري از هرزرفت نفت همچون سالهاي گذشته در سال 1393هم ادامه داشته است.
تزريق آب در ميادين شرکت نفت فلات قاره شامل ميادين نفتي سلمان (تزريق همزمان آب و فرازآوري با گاز)، سيري C (سيوند)، سيري D(دنا)، سيري E(اسفند) و بلال است.
پروژه هاي تزريق گاز در مخازن مناطق نفتخيز جنوب و تأثيرات آن بر ضريب بازيافت طراحي و اجراي برخي از پروژه هاي تزريق گاز در اين مناطق ، پيش از انقلاب و براساس مطالعات انجام شده توسط شرکت هاي معتبر بين المللي نظير McCordصورت گرفته است. شرکت هاي مذکور با مطالعه طيف وسيعي از روش هاي
ازدياد برداشت، روش تزريق گازهاي هيدروکربوري را براي حفظ يا افزايش فشار ستون نفت در مخازن کربناته ايران، مطمئن ترين، اقتصادي ترين و پربازده ترين روش ازدياد برداشت دانسته اند.