Miss.aysoo
کاربر نگاه دانلود
مقدمه
اینکه صراحتاً می گویند: حافظ ((عارف)) است را قبول ندارم. اینکه بگویند او یک ((بی بند و بار)) و ((لا ابالی)) است یا اینکه او ((ابیات)) را پشت سرهم ردیف می کند و این ابیات هیچ دارای ((انسجام)) نمی باشند و اصلاً او ((شاعر)) نیست، را نیز قبول ندارم.
حافظ نیز ((انسانی)) بوده است مانند تمامی ((انسانها)) با تمامی ویژگی های مثبت و منفی اشان. با این همه، او مانند هر انسانِ ((دگر اندیش)) و اهل مطالعه یی، سطحِ فکری و بیانی و هنریِ خویش را پرورانده و تا جایی رسانده است که بین او و یک انسانِ عادی و معمولی، تفاوتهای بس فراوان و بی شماری پدید می آید. با این همه، معتقدم او در نهایت یک ((انسان)) بوده است.
آری خواجه شمس الدین، حافظِ قرآن است (البته در آن زمان این موضوع رواج داشته و معمولی بوده است). اما در این امر نیز از دیگران پیشی جُسته است و نه در ((ده روایت))، بلکه در ((چهارده روایت)) قرآن را از بر می خوانده است. او در شاعری نیز ((به)) از دیگران می باشد و اگر چه در جمله ی شاعرانِ ((تلفیق)) گنجانده شده، اما، تلفیق و در هم آمیختنِ بسیاری از موضوعاتِ فکری و بیانیِ حافظ، از دیگر شاعرانِ هم عصر، همچون ((خواجو)) و ((عبید))، برتر بوده و گواه این مدعا، صدر نشینی خوانش و قرائتِ اشعارش در قرون متمادی است. او همیشه مبهم بوده و این ابهام نمی تواند صرفاً غیر ارادی باشد.
موضوعاتِ فوق را می توان محلِ تشکیک قرار داد و بر روی آن تامل بیشتری نمود، در هر صورت مسائلی بوده است که همیشه در کتب مربوط به حافظ واگویه گشته و اگر این تقابل ها نمی بود، اصلاً شعرِ حافظ دارای ارزشِ امروزی نمی شد. حال تکلیف مخاطبِ حافظ چیست؟ چه چیز را می بایست مورد پذیرش قرار دهد و چه چیز را در محل انکار؟ آری مخاطب با پی گیری و ردیف نمودن برخی موضوعات، در رابـ ـطه با حافظ و اشعارش، دچار بحران می شود. مقالِ پیش رو، توصیفی است از این بحران.
طرح و تبیینِ سه مسئله
در مدخلِ کلام سه اصل (یا مسامحهً سه فرضیه) را بیان خواهم نمود و سپس به تبیینِ آنها خواهم پرداخت.
اگر بر این باور مُصِر باشیم که شاکله ی اشعارِ حافظ بر دو محورِ ((عمودی)) و ((افقی)) استوار است، آنوقت این مجال را پیدا خواهیم نمود تا بخواهیم در رابـ ـطه با اشعارِ او تحلیل های متفاوت و متمایزی را بدست دهیم. از این روی این می تواند یک اصلِ روش شناسیک در تحلیلِ اشعارِ حافظ بحساب آید، آنگونه که با دیگر اشعار (لاجرم اشعارِ محدود و تفسیر ناپذیر) برخورد می شود با اشعارِ حافظ به لونی دیگر برخورد نمود.
این اصل که حافظ ((شاعر)) است، شکی نیست. و اینکه او شاعری ((دسته اول)) و بقولی شاعری ((حرفه ای)) می باشد نیز بی گفتگو محلِ تصدیق است. اما اینکه او ((عارف)) است و اشعارِ او دارای مفاهیمِ عرفانی (آنگونه که به اشعارِ افرادی چون مولانا عرفانی می گویند) می باشد، همیشه مورد بحث و فحصِ مفسران و تحلیل گران قرار گرفته است. اینکه مفسران با توجه به بینش و تفکرِ خویش با اشعارِ حافظ ((هم ذات پنداری)) نموده اند نیز تقریباً می بایست مورد پذیرش قرار گیرد.
از این روی تا حال با سه اصل روبرو می باشیم: اول، تاویل پذیر بودنِ اشعارِ حافظ. دوم، شاعر بودن به معنی دقیق کلمه. و سوم، تفسیر های متفاوت در رابـ ـطه با اشعارِ حافظ.
اینها سه اصل می باشند که نمی توان به آسانی مورد نفی شان قرار داد. اما زمانی مسئله بغرنج می شود که خواننده ی اشعارِ حافظ، این سه اصل را، دورادور پی گیری نماید. و آن دم است که موضوع برای او کمی گیج کننده و لاجرم آزار دهنده به نظر خواهد رسید. زیرا هیچ یک، نمی توانند او را اقناع و ارضاء نمایند، زیرا هر کدام در جایگاهِ خودشان باعثِ دگرگونی معنا و مفهوم در اشعارِ حافظ می شوند. و از این روی این سه اصل سبب سازِ آزار او می شوند. اما چنانچه در پایان مقال عرض خواهم کرد، این آزار و ایذای، آنچنان هم، تلخ و نا مطبوع نمی باشد.
——————–
بخشی از مقاله “حافظ و آزار مخاطب” را مطالعه کردید. در صورت تمایل میتوانید متن کامل را از لینک زیر دریافت نمایید.
تعداد دفعات دانلود : 571
حجم فایل : 490 KB
رمز فایل :
نویسنده : حامد توکلی دارستانی
هرگونه کپی برداری از مطلب فوق تنها با ذکر منبع () و نام نویسنده (حامد توکلی دارستانی) مجاز است.
