گل و گیاه خربزه شاخدار:

ساینا · 2015/05/02

دانستنی های علمی:

"خربزه شاخدار" یا "کیوانو" یکی از گیاهان رونده و یکساله از خانواده کدوئیان است. میوه ی این گیاه به دلیل شاخی شکل یا خاردار بودن به این نام، نامگذاری شده است. میوه های رسیده پوستی به رنگ نارنجی مایل به زرد و گوشتی به رنگ سبز، ژله ای شکل و ترش مزه دارند. بافت میوه ی این گیاه مشابه خیار می باشد.
خربزه شاخدار یا شاخی شکل بومی آفریقا است و امروزه در کشورهای دیگری نظیر کالیفرنیا، میسی سیپی، شیلی، استرالیا و نیوزیلند نیز کشت می شود.
این میوه ها از گذشته به عنوان منبع غذایی مردم آفریقا به شمار می آید و حاوی مواد مغذی بسیاری است.

خصوصیات گیاهشناسی:

خربزه شاخدار گیاهی یکساله و رونده بوده که دارای شاخه های بالارونده می باشد. بخش های رویشی گیاه زبر و دارای کرک های پراکنده می باشد. ساقه ها بیش از 3 متر طول داشته و از یک ساقه ی زیرزمینی چوبی خارج می شوند.
برگ ها پهن، تخم مرغی – قلبی شکل، به ابعاد 90 × 100 میلیمتر، فاقد لوب یا پنجه ای شکل و دارای 3 تا 5 لوب هستند. رگبرگ های سطح زیرین برگ دارای تعداد زیادی کرک های زبر و حاشیه ی برگ دارای دندانه هایی کوچک می باشند. این برگ ها دارای دمبرگ هایی به طول بیش از 100 میلیمتر هستند.

این گیاه یکپایه بوده و گل های نر و ماده به صورت جدا از هم و روی یک گیاه تشکیل می شوند. گل های نر بصورت منفرد، بدون دمگل یا دارای دمگل های کوتاه، به رنگ زرد روشن یا مایل به سبز بوده و جام گل در آنها حدود 5 تا 10 میلیمتر نیز طول دارد. گل های ماده به صورت منفرد و دارای دمگل های طویلی به طول 20 تا 60 میلیمتر و دارای تخمدانی به طول 20 سانتیمتر هستند. این گل ها به رنگ سبز کمرنگ و دارای خارهای گوشتی متعدد و کوچک به رنگ سبز تیره بوده و جام گل نیز در آنها به رنگ زرد و به طول 8 تا 15 میلیمتر می باشد.
میوه ها بیضوی – استوانه ای، کمی سه گوش، به طول 60 تا 150 میلیمتر و عرض 30 تا 60 میلیمتر (میوه های رسیده)، در ابتدا به رنگ خاکستری مایل به سبز و در صورت رسیدن به رنگ زرد تا قرمز مایل به نارنجی، فاقد خطوط طولی هستند. این میوه ها دارای خارهای پراکنده و کمی زبر، گوشتی و به ابعاد 10 × 2-5 میلیمتر می باشند. هر میوه دارای تعداد زیادی بذر می باشد.
بذرها پهن، بیضی شکل و به طول 6 تا 9 میلیمتر هستند که توسط بافتی ژله ای و به رنگ سبز روشن یا سبز زمردی احاطه شده اند.

شرایط محیط رشد:

این گیاهان مخصوص نواحی گرمسیری بوده و در خاک های کم عمق یا عمیق، شنی، به خوبی آبیاری شده، آبرفتی یا بستر رودخانه ای رشد می کنند. همچنین رشد آنها در خاک های رسی یا لومی یا سنگلاخی نیز گزارش شده است.
این گیاه بالارونده بوده و روی درختان، درختچه ها و ... رشد می کند. بدون تکیه گاه و روی زمین نیز می تواند به خوبی رشد کند.
خربزه خاردار از ارتفاعات 210 متر تا 1800 متر بالاتر از سطح دریا می تواند رشد کند.
زمان گلدهی آن از ماه های ژانویه تا می و زمان میوه دهی آن از حدود ماه های فوریه تا جولای می باشد.

کاربردها:

میوه های این گیاه خوراکی بوده که اغلب به صورت خام یا پخته در سالادها، ژله ها و یا انواع غذاها استفاده می شود. علاوه بر انسان ها، پرندگان و جوندگان نیز از میوه های رسیده ی این گیاه تغذیه می کنند.
مصرف این میوه ها به همراه شکر، به طور قابل ملاحظه ای طعم آنها را بهبود می بخشد.
این میوه ها سرشار از ساپونین نیز می باشند. که ارزش دارویی دارد.

ارزش غذایی:

این میوه ها حاوی ویتامین ث و فیبر بسیاری است.
هر صد گرم از وزن خام میوه های این گیاه حاوی 183 کیلوژول (44 کیلوکالری) انرژی، 7.56 گرم کربوهیدرات ها، 1.26 گرم روغن، 1.78 گرم پروتئین، 7 میکروگرم ویتامین آ، 88 میکروگرم بتا کاروتن، 0.025 میلیگرم تیامین (ویتامین ب1)، 0.015 میلیگرم ریبوفلاوین (ویتامین ب2)، 0.565 میلیگرم نیاسین (ویتامین ب3)، 0.183 میلیگرم پانتوتنیک اسید (ویتامین ب5)، 0.063 میلیگرم ویتامین ب6، 3 میکروگرم فولات (ویتامین ب9)، 5.3 میلیگرم ویتامین ث، 13 میلیگرم کلسیم، 1.13 میلیگرم آهن، 40 میلیگرم منیزیم، 0.039 میلیگرم منگنز، 37 میلیگرم فسفر، 123 میلیگرم پتاسیم، 2 میلیگرم سدیم، 0.48 میلیگرم روی و 88.97 گرم آب می باشد.