nadiya_m
مدیر بازنشسته
در صورت فوت زوج یا زوجه قبل از دخول آیا زوجه یا ورثه وی مستحق دریافت تمام مهریه ما فی القباله هستند؟
آقای قربانوند (مجتمع قضائی شهید بهشتی): در صورت فوت زوج یا زوجه قبل از دخول به نظر می رسد با توجه به ماده 1082 قانون مدنی زوجه
مستحق تمام مهریه ما فی القباله می باشد، چرا كه ماده مرقوم، اعلام نموده است «به مجرد عقد» زن مالك مهر می شود وی می تواند هر نوع تصرفی كه بخواهد در آن بنماید.تبصره الحاقی به ماده مذكور اشعاری دارد: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد كه توسط بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد.مگر اینكه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی كرده باشند» و لذا در مورد مهر المسمی، همین كه عقد واقع شد حق زن بر مهر ایجاد می شود كه آیه 4 از سوره مباركه نسأ می فرماید« و اتوا النسا صدقاتهن نحلة...یعنی و مهر زنان را در كمال رضایت و طیب خاطر به آنها بپردازید....»صرفا وقوع طلاق پیش از نزدیكی، حق زن را نسبت به نصف مهر زائل می كند كه ماده 1092 ق.م اعلام نموده است «هر گاه شوهر قبل از نزدیكی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود...».
كه ماده مذكور مربوط به استرداد نیمی از مهر ویژه طلاق پیش از نزدیكی است و باید محدود به همان مورد شود.البته مطالب بالا با یك استثنایی مواجه است و آن هم در مورد ماده 1088 ق.م است كه بیان كرده است «در مورد ماده قبل اگر یكی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیكی بمیرد زن مستحق هیچگونه مهری نیست».فقط این ماده در صورتی است كه مهر تعیین نشده باشد و قبل از نزدیكی یكی از زوجین بمیرد در این صورت زن مستحق مهر نخواهد بود در غیر این صورت به شرح فوق عمل خواهد شد.
نكته: در صورتی كه ضمن نكاح مقدار مهر تعیین نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، حق زن نسبت به مطالبه مهرالمثل منوط به وقوع نزدیكی بین او و مرد است و اگر مرد پیش از آن، زن را طلاق دهد، بایستی مهرالمتعه بپردازد و در چنین حالتی اگر پیش از نزدیكی و تعیین مهر یكی از زوجین بمیرد، زن مستحق هیچگونه مهری نیست.
آقای ذاقلی (مجتمع قضائی نارمك): اگر چه بعضی از فقها از جمله حضرت امام (ره) در مسأله 14 فصل مهر در تحریر می فرمایند «اگر یكی از دو زوج قبل از دخول بمیرد، اقوی نصف نمودن مهر است مانند طلاق، خصوصا اگر زوجه فوت كرده باشد و احوط اولی مصالحه است، خصوصا اگر مرد فوت كرده باشد» اما با توجه به اینكه طبق ماده 1082 قانون مدنی به مجرد وقوع عقد زن مالك تمام مهر می شود و وقوع طلاق پیش از نزدیكی موجب انحلال مالكیت سابق زن نسبت به نصف مهر می شود و این حكم ویژه طلاق قبل از نزدیكی احكامی مخصوص به خود دارد.بنابراین در صورت فوت احد از طرفین، قبل از نزدیكی زن مالك تمام مهر است و این مالكیت را می توان استصحاب كرد.
آقای صدقی (مجتمع قضایی شهید محلاتی): قریب به اتفاق آراء قضات -نظر به اینكه راجع به حكم میزان مهریه زوجه در صورت فوت زوج یا زوجه قبل از دخول در قانون مدنی حكم خاصی مقرر نگردیده و صرفا راجع به موضوع طلاق قبل از دخول اشاره شده و با عنایت به اینكه مطابق اصل 167 قانون اساسی و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی در موارد سكوت باید به منابع یا فتاوی معتبر كه موافق اصول كلی حقوق باشد مراجعه شود و در خصوص مورد فتاوی مختلفی اعلام شده كه به نظر می رسد آنچه مطابق اصول پذیرفته شده قانون مدنی (در بحث طلاق قبل از دخول می باشد) همان نصف مهریه باشد و ملاك ماده 1082 و 1092 قانون مدنی كه فقط دخول را موجب استقرار مهریه دانسته و وضعیت فعلی مهریه ها نیز همین استنباط است.
آقای رحمانی (دادگستری رباط كریم):نظریه دو نفر از آقایان قضات این دادگستری ارائه می گردد: 1- آقای سلطانی نژاد: چون ملاك در تعیین و پرداخت مهریه مدخوله یا غیر مدخوله بودن است، در فرض سؤال، زوجه یا ورثه او مستحق دریافت نصف مهریه ما فی القباله هستند. 2- آقای مهرشاد: نظر به اینكه به موجب ماده 1082 قانون مدنی، به محض وقوع عقد زن مالك مهر می شود و نیز به موجب ماده 1085 قانون مذكور زن می تواند تا دریافت كل مهریه از حق حبس استفاده كند، بنابراین چون مبحث استحقاق نصف مهر یا تمام مهر در مورد طلاق است چنانچه غیر مدخوله باشد، مستحق نصف مهریه است.در ما نحن فیه به نظر می رسد چون قبل از دخول زوجه فوت كرده اینجا نباید به بحث طلاق تسری داد. لذا بنظر می رسد مستحق تمام مهریه می باشد.
آقای دلدار(دادگستری فیروزكوه): به موجب ماده 1082 قانون مدنی به محض انعقاد نكاح (چه در عقد دائم و منقطع) مالكیت زوجه در نصف مهریه مستقر و در مابقی متزلزل است. در صورت دخول برابر مفهوم مخالف ماده 1092 قانون مذكور می توان استنباط كرد كه نصف دیگر مهریه به زوجه تعلق می گیرد. راجع به فوت زوج قبل از دخول قانون مدنی ساكت است. ولی بر اساس قول مشهور فقها مالكیت زوجه بطور كامل در مهریه مستقر می شود. برابر ماده 1096 قانون یاد شده در عقد منقطع به موجب فوت زن در اثنای مدت حتی در صورت دخول موجب سقوط مهر نمی شود.اجمالا شرایط استقرار مهریه عبارت است: 1ـ وقوع عقد 2ـ نزدیكی 3ـ فوت زوج یا زوجه 4ـ...مشهور فقها قائل به كل مهریه هستند و فقهای معاصر به تنصیف مهرالمسمی معتقدند. ولی قانون مدنی ایران از قول مشهور متابعت كرده است.دیون متوفی به تركه وی تعلق گرفته و دین مستغرق تركه می باشد و با فوت مدیون دیون مؤجله به حال تبدیل می شود.
آقای سفلائی (دادگستری هشتگرد): دیدگاه اكثریت قضات این دادگستری - از ماده 1082 قانون مدنی استنباط می شود زن به محض وقوع نكاح مالك مهر می شود. اگر بخواهیم نصف كنیم باید نص داشته باشیم. ذمه مرد در كل مهر مشغول است و اقلیت هم معتقدند قانون مدنی در این خصوص ساكت است باید به منابع مشهور اسلامی مراجعه شود.
سركار خانم امینی (اداره سرپرستی): ماده 1082 قانون مدنی در خصوص فرض سؤال تكلیف را روشن كرده. زیرا كه به محض وقوع عقد نكاح، زن مالك كل مهر می شود. نظریه فقهای مشهور نیز مؤید این موضوع است. همچنین نظر آقای دكتر كاتوزیان در خصوص مالكیت زن بر مهر به موجب مفاد ماده مذكور این است كه مهرالمسمی عین معین است و ارتباطی به سایر اقلام مهر (مهرالمثل ـ مهر المتعه) ندارد.در موردی كه مهر عین كلی یا حق بر ذمه مرد است. زن به مجرد عقد طلبكار آن است و می تواند به شوهر رجوع كند و حكم ماده 1092 قانون فوق در مورد استحقاق زن به نصف مهر از آثار طلاق پیش از وقوع نزدیكی است و باعث انحلال مالكیت نیمی از مهر و تملك دوباره شوهر می شود و با ماده 2082 تعارضی ندارد.
آقای مرادی (مجتمع قضائی خانواده): همانطور كه از ماده 1082 قانون مدنی استنباط می شود به محض اینكه عقد نكاح واقع شد، مالكیت زن نسبت به كل مهر استقرار می یابد. نظر مشهور فقها نیز مؤید این است. لیكن نظر غیرمشهور كه حضرت امام خمینی (ره) و بعضی از فقهای دیگر تبعیت كرده اند نصف كردن مهر است.
آقای رضوانفر (دادسرای انتظامی قضات): همانطور كه بیان فرمودند، نظر علما هم تنصیف است و هم كل، لیكن از ماده 1082 قانون مدنی استنباط می شود، در خصوص موضوع سؤال كل مهریه باید پرداخت شود.
نظریه قریب به اتفاق آراء اعضای محترم كمیسیون حاضر در جلسه (4/10/81): با توجه به صراحت ماده 1082 قانون مدنی، زن كه به محض عقد مالك كل مهریه مافی القباله است می تواند جهت اخذ تمامی مهریه خود اقدام نموده و از زوج گرفته و تصرف نماید. این ماده كه بر طبق نظر مشهور فقهای امامیه تدوین شده، مستند آن آیه 4 از سوره مباركه نسأ است كه می فرماید (واتوا النسأ صدقا تهن نحلة...) حكم این آیه مطلق است و به قبل یا بعد از نزدیكی مقید نیست. اگر چه اكثر فقهای معاصر خلاف مشهور فتوا داده نظر به تنصیف مهر دارند، لیكن به نظر می رسد نظریه مشهور فقها اقوی و سازگاری بیشتری نسبت به حقوق زن دارد.لذا در فرض سؤال زوجه یا ورثه وی مستحق دریافت تمام مهریه مافی القباله خواهند بود
آقای قربانوند (مجتمع قضائی شهید بهشتی): در صورت فوت زوج یا زوجه قبل از دخول به نظر می رسد با توجه به ماده 1082 قانون مدنی زوجه
كه ماده مذكور مربوط به استرداد نیمی از مهر ویژه طلاق پیش از نزدیكی است و باید محدود به همان مورد شود.البته مطالب بالا با یك استثنایی مواجه است و آن هم در مورد ماده 1088 ق.م است كه بیان كرده است «در مورد ماده قبل اگر یكی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیكی بمیرد زن مستحق هیچگونه مهری نیست».فقط این ماده در صورتی است كه مهر تعیین نشده باشد و قبل از نزدیكی یكی از زوجین بمیرد در این صورت زن مستحق مهر نخواهد بود در غیر این صورت به شرح فوق عمل خواهد شد.
نكته: در صورتی كه ضمن نكاح مقدار مهر تعیین نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، حق زن نسبت به مطالبه مهرالمثل منوط به وقوع نزدیكی بین او و مرد است و اگر مرد پیش از آن، زن را طلاق دهد، بایستی مهرالمتعه بپردازد و در چنین حالتی اگر پیش از نزدیكی و تعیین مهر یكی از زوجین بمیرد، زن مستحق هیچگونه مهری نیست.
آقای ذاقلی (مجتمع قضائی نارمك): اگر چه بعضی از فقها از جمله حضرت امام (ره) در مسأله 14 فصل مهر در تحریر می فرمایند «اگر یكی از دو زوج قبل از دخول بمیرد، اقوی نصف نمودن مهر است مانند طلاق، خصوصا اگر زوجه فوت كرده باشد و احوط اولی مصالحه است، خصوصا اگر مرد فوت كرده باشد» اما با توجه به اینكه طبق ماده 1082 قانون مدنی به مجرد وقوع عقد زن مالك تمام مهر می شود و وقوع طلاق پیش از نزدیكی موجب انحلال مالكیت سابق زن نسبت به نصف مهر می شود و این حكم ویژه طلاق قبل از نزدیكی احكامی مخصوص به خود دارد.بنابراین در صورت فوت احد از طرفین، قبل از نزدیكی زن مالك تمام مهر است و این مالكیت را می توان استصحاب كرد.
آقای صدقی (مجتمع قضایی شهید محلاتی): قریب به اتفاق آراء قضات -نظر به اینكه راجع به حكم میزان مهریه زوجه در صورت فوت زوج یا زوجه قبل از دخول در قانون مدنی حكم خاصی مقرر نگردیده و صرفا راجع به موضوع طلاق قبل از دخول اشاره شده و با عنایت به اینكه مطابق اصل 167 قانون اساسی و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی در موارد سكوت باید به منابع یا فتاوی معتبر كه موافق اصول كلی حقوق باشد مراجعه شود و در خصوص مورد فتاوی مختلفی اعلام شده كه به نظر می رسد آنچه مطابق اصول پذیرفته شده قانون مدنی (در بحث طلاق قبل از دخول می باشد) همان نصف مهریه باشد و ملاك ماده 1082 و 1092 قانون مدنی كه فقط دخول را موجب استقرار مهریه دانسته و وضعیت فعلی مهریه ها نیز همین استنباط است.
آقای رحمانی (دادگستری رباط كریم):نظریه دو نفر از آقایان قضات این دادگستری ارائه می گردد: 1- آقای سلطانی نژاد: چون ملاك در تعیین و پرداخت مهریه مدخوله یا غیر مدخوله بودن است، در فرض سؤال، زوجه یا ورثه او مستحق دریافت نصف مهریه ما فی القباله هستند. 2- آقای مهرشاد: نظر به اینكه به موجب ماده 1082 قانون مدنی، به محض وقوع عقد زن مالك مهر می شود و نیز به موجب ماده 1085 قانون مذكور زن می تواند تا دریافت كل مهریه از حق حبس استفاده كند، بنابراین چون مبحث استحقاق نصف مهر یا تمام مهر در مورد طلاق است چنانچه غیر مدخوله باشد، مستحق نصف مهریه است.در ما نحن فیه به نظر می رسد چون قبل از دخول زوجه فوت كرده اینجا نباید به بحث طلاق تسری داد. لذا بنظر می رسد مستحق تمام مهریه می باشد.
آقای دلدار(دادگستری فیروزكوه): به موجب ماده 1082 قانون مدنی به محض انعقاد نكاح (چه در عقد دائم و منقطع) مالكیت زوجه در نصف مهریه مستقر و در مابقی متزلزل است. در صورت دخول برابر مفهوم مخالف ماده 1092 قانون مذكور می توان استنباط كرد كه نصف دیگر مهریه به زوجه تعلق می گیرد. راجع به فوت زوج قبل از دخول قانون مدنی ساكت است. ولی بر اساس قول مشهور فقها مالكیت زوجه بطور كامل در مهریه مستقر می شود. برابر ماده 1096 قانون یاد شده در عقد منقطع به موجب فوت زن در اثنای مدت حتی در صورت دخول موجب سقوط مهر نمی شود.اجمالا شرایط استقرار مهریه عبارت است: 1ـ وقوع عقد 2ـ نزدیكی 3ـ فوت زوج یا زوجه 4ـ...مشهور فقها قائل به كل مهریه هستند و فقهای معاصر به تنصیف مهرالمسمی معتقدند. ولی قانون مدنی ایران از قول مشهور متابعت كرده است.دیون متوفی به تركه وی تعلق گرفته و دین مستغرق تركه می باشد و با فوت مدیون دیون مؤجله به حال تبدیل می شود.
آقای سفلائی (دادگستری هشتگرد): دیدگاه اكثریت قضات این دادگستری - از ماده 1082 قانون مدنی استنباط می شود زن به محض وقوع نكاح مالك مهر می شود. اگر بخواهیم نصف كنیم باید نص داشته باشیم. ذمه مرد در كل مهر مشغول است و اقلیت هم معتقدند قانون مدنی در این خصوص ساكت است باید به منابع مشهور اسلامی مراجعه شود.
سركار خانم امینی (اداره سرپرستی): ماده 1082 قانون مدنی در خصوص فرض سؤال تكلیف را روشن كرده. زیرا كه به محض وقوع عقد نكاح، زن مالك كل مهر می شود. نظریه فقهای مشهور نیز مؤید این موضوع است. همچنین نظر آقای دكتر كاتوزیان در خصوص مالكیت زن بر مهر به موجب مفاد ماده مذكور این است كه مهرالمسمی عین معین است و ارتباطی به سایر اقلام مهر (مهرالمثل ـ مهر المتعه) ندارد.در موردی كه مهر عین كلی یا حق بر ذمه مرد است. زن به مجرد عقد طلبكار آن است و می تواند به شوهر رجوع كند و حكم ماده 1092 قانون فوق در مورد استحقاق زن به نصف مهر از آثار طلاق پیش از وقوع نزدیكی است و باعث انحلال مالكیت نیمی از مهر و تملك دوباره شوهر می شود و با ماده 2082 تعارضی ندارد.
آقای مرادی (مجتمع قضائی خانواده): همانطور كه از ماده 1082 قانون مدنی استنباط می شود به محض اینكه عقد نكاح واقع شد، مالكیت زن نسبت به كل مهر استقرار می یابد. نظر مشهور فقها نیز مؤید این است. لیكن نظر غیرمشهور كه حضرت امام خمینی (ره) و بعضی از فقهای دیگر تبعیت كرده اند نصف كردن مهر است.
آقای رضوانفر (دادسرای انتظامی قضات): همانطور كه بیان فرمودند، نظر علما هم تنصیف است و هم كل، لیكن از ماده 1082 قانون مدنی استنباط می شود، در خصوص موضوع سؤال كل مهریه باید پرداخت شود.
نظریه قریب به اتفاق آراء اعضای محترم كمیسیون حاضر در جلسه (4/10/81): با توجه به صراحت ماده 1082 قانون مدنی، زن كه به محض عقد مالك كل مهریه مافی القباله است می تواند جهت اخذ تمامی مهریه خود اقدام نموده و از زوج گرفته و تصرف نماید. این ماده كه بر طبق نظر مشهور فقهای امامیه تدوین شده، مستند آن آیه 4 از سوره مباركه نسأ است كه می فرماید (واتوا النسأ صدقا تهن نحلة...) حكم این آیه مطلق است و به قبل یا بعد از نزدیكی مقید نیست. اگر چه اكثر فقهای معاصر خلاف مشهور فتوا داده نظر به تنصیف مهر دارند، لیكن به نظر می رسد نظریه مشهور فقها اقوی و سازگاری بیشتری نسبت به حقوق زن دارد.لذا در فرض سؤال زوجه یا ورثه وی مستحق دریافت تمام مهریه مافی القباله خواهند بود
