سیستان و بلوچستان رشته کوه بیرک

[haniye-mohdmmddi]

رشته کوه بیرک
رشته کوه بیرک از شرق دشت پی گل شروع (غرب رشته کوه، واقع در ایرندگان) و تا جنوب غربی شهرستان مهرستان ادامه دارد. طول تقریبی آن حدود ۱۲۰ کیلومتر و عرض آن بطور متوسط ۱۰ کیلومتر است. بلندترین ارتفاع این کوه در منطقه سپتوک ایرندگان قرار دارد. البته بیشتر خوانندگان، نویسندگان و مسئولین محترم این رشته کوه را بنام زابلی می‌شناسند، در صورتی که دو سوم آن در ایرندگان است و مالکیت اصلی و حقیقی آن متعلق به ایرندگان است. تنها دلیل خطاب نام زابلی به آن وجود دکل مخابراتی صدا و سیماست که در شرقی‌ترین ظلع این رشته کوه، یعنی در زابلی واقع شده‌ است و جاده دسترسی به آن نیز از همین منطقه است.
منطقه حفاظت شده‌ی کوه بیرک با گستره بیش از ۷۰ هزار هکتار واقع در ایرندگان و مهرستان است. کوه بیرک ایرندگان مهمترین زیستگاه پلنگ در بلوچستان ایران است. این گونه یکی از بزرگترین نژادهای پلنگ در دنیا است. وزن یک پلنگ از این گونه بالغ به ۹۰ کیلوگرم و طول بدنش به ۱۸۰ سانتیمتر می‌رسد و رنگ‌های سفید، زرد، قرمز یا زرد خاکستری در خال‌های این حیوان وجود دارند. این نوع پلنگ ایرانی زندگی در نقاط جنگلی و کوهستانی، ارتفاعات بالای سه هزار و پانصد متر، نواحی صخره‌ای و نزدیک رودخانه را ترجیح می‌دهد. خوراک اصلی این جانور گوسفند، بز وحشی و گاهی خوک وحشی است. در صورت کمیاب بودن شکار نیز، از پرندگان، چرندگان و حیوانات کوچک دیگر تغذیه می‌کند.
روستاهای دامنه کوه بیرگ در ناحیه ایرندگان بسیار زیبا و دیدنی هستند. بیشترین داروهای گیاهی بلوچستان از کوهپایه‌ها و اطراف این منطقه برداشت می‌شوند. طبق گزارش‌های محلی نیز حیوانات وحشی زیادی مثل گراز، خرس (مم)، خرگوش، بز کوهی و پرندگان متعدد در این حوزه وجود دارند.
با توجه به آب و هوای مطبوع و انواع گیاهان و درختچه‌های خوشبو، عسل این مکان نیز شهرت دارد و همچنین بهترین دام‌های محلی را دارا است و گوشت دامی آن شبیه بز کوهی نرم و لطیف است. این منطقه دارای چشمه‌های آب معدنی فراوانی است که برای طب سنتی از آنها استفاده می‌شود.

 

[کوثر فیض بخش]

کوه بیرک
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

کوه بیرک-شهرستان خاش و مهرستان
کوه بیرک-شهرستان خاش و مهرستان (ایران)

کوه بیرک ایرندگان
مختصات:

۲۷°۳۴′۴″ شمالی ۶۱°۲۰′۵۱.۵۶″ شرقی

بیرک
ارتفاع ۲۷۴۰ متر
مکان
مکان جنوب شرقی ایران بخش ایرندگان و مهرستان
رشته‌کوه در امتداد زاگرس
کوه بیرک کوهی مشترک بین سه شهرستان خاش (بخش ایرندگان) ، مهرستان و سوران در استان سیستان و بلوچستان ایران است.

محتویات
[۱مهمترین ارتفاعات کوه بیرک​

• ۲جغرافیا​

• ۳منطقه حفاظت شده​

• ۴غارها و چشمه‌های کوه بیرک ایرندگان​

• ۵غار صداکی ایرندگان​

• ۶غار گواتامک ایرندگان​

• ۷زیست‌بوم کوه بیرک​

• ۸جستارهای وابسته​

• ۹منابع​

مهمترین ارتفاعات کوه بیرک[ویرایش]​

• ۲۷۴۰ متر – قله مکی روستای سپتک-بخش ایرندگان-شهرستان خاش –[۱]​
• ۲۶۲۵ متر – محدوده شهرستان سیب و سوران​
• ۲۵۵۳ متر – محدوده بخش ایرندگان – شهرستان خاش​
• ۲۵۵۰ متر – نزدیکی روستای گواتامک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش​
• ۲۵۲۰ متر –محدوده بخش ایرندگان – شهرستان خاش​
• ۲۴۹۹ متر – محل دکل صدا و سیما – شهرستان مهرستان[۱]​

جغرافیا[ویرایش]
کوه بیرک از شرق دشت پی گل شروع (غرب کوه واقع در ایرندگان) و تا شمال غربی شهر مهرستان امتداد دارد، طول تقریبی آن حدود از ۱۲۰ کیلومتر و عرض آن بطور متوسط ۱۰ کیلومتر می‌باشد. طول جنوبی و غربی و شمال غرب آن در بخش ایرندگانشهرستان خاش واقع است که روستاهای گواتامک، سپتوک، منطقه سر کور و روستاهای دهستان کهنو و پستاک و چگرد در جنوب آن و اسپه و زیرکدان و ... در غرب آن و پالیزان (روستای تاریخی و باستانی در دل کوه با میوه‌های سردسیری فراوان) و گوالشتان، بگ، رسول آباد و ... در شمال آن واقع شده‌اند. بلندترین ارتفاع این کوه در منطقه سپتوک ایرندگان قرار دارد. طول شمال شرقی و شرقی آن در سیب و سوران و طول جنوب شرقی آن در مهرستان قرار دارد. البته بیشتر خوانندگان، نویسندگان و مسئولین محترم این کوه را بنام مهستان می‌شناسند در صورتی که بیشترین مقدار آن در بخش ایرندگان می‌باشد که تنها دلیل آن وجود دکل مخابراتی و صداوسیماست که در شرقی‌ترین ضلع این کوه یعنی در مهرستان واقع است و جاده دسترسی به این دکلها از طریق مهرستان می‌باشد.[نیازمند منبع]

منطقه حفاظت شده[ویرایش]
منطقه حفاظت شده 'کوه بیرک با گستره بیش از ۷۰ هزار هکتار واقع در ایرندگان و مهرستان است که محدودهٔ کوه بیرک ایرندگان مهمترین زیستگاه پلنگ در بلوچستان ایران است که این گونه یکی از بزرگترین نژادهای پلنگ در دنیا را نیز تشکیل می‌دهد. وزن یک پلنگ از این گونه بالغ به ۹۰ کیلوگرم و طول بدنش به ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و رنگ‌های سفید، زرد، زرد قرمز یا زرد خاکستری در خالهای این حیوان وجود دارد. این نوع پلنگ ایرانی زندگی در نقاط جنگلی و کوهستانی، ارتفاعات بالای سه هزار و ۵۰۰ متر، نواحی پردرخت و صخره‌ای و نزدیک رودخانه را ترجیح می‌دهد. خوراک اصلی این جانور گوسفند، بز وحشی و گاهی خوک وحشی است و در صورت کمیاب بودن شکار، از پرندگان، چرندگان و حیوانات کوچک دیگر نیز تغذیه می‌کند.[نیازمند منبع]

غارها و چشمه‌های کوه بیرک ایرندگان[ویرایش]
روستاهای دامنه کوه بیرگ در ناحیه ایرندگان بسیار زیبا و دیدنی وگردشگری می‌باشند، مکانهای باستانی و غارهای طویل و سنگ نوشته‌های تاریخی زیبایی دارد از جمله غار گواتامککه هنوز کسی از انتهای آن خبر ندارد و دارای انشعابات متعددی می‌باشد، داخل این غار چشمه‌های زیادی هم وجود دارد. این غار در منطقه عشایری روستای گواتامک واقع است. غار پستاک، غار درگ سولا که در شمال غرب و در نزدیکی روستای زیبای پالیزان واقع است، طوری که مردم منطقه بیان می‌کنند انتهای غار پستاک و درگ سولا مشخص نیست و بیان دارند که این دو غار به هم متصل اند (غار شمالی و غار جنوبی). چشمه معروفی در غار درگ سولا وجود دارد که در فصلی از سال فوران شدیدی دارد و آب با سرعت و فشار بالایی به بیرون پرتاب می‌شود. غارها:

۱- غار گواتامک – روستای گواتامک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

۲- غار صداکی – روستای پستاک – بخش ایرندگان – شهرستان خاش

غار صداکی ایرندگان[ویرایش]
غار «صداکی» از جاذبه‌های بکر و منحصر بفرد واقع در ارتفاع حدود هزارو۵۰۰ متری کوه بیرک محدودهٔ ایرندگان است. این غار در ۵۵کیلومتری خاش و در بخش ایرندگان، بالا دست روستای پستاک قرار دارد. از ویژگی‌های منحصربفرد این غار، وجود سه چاهک و یک دهنه چشمه آب است که زمینه حیات را برای جانورانی از قبیل پلنگ ایرانی، خفاش دم موشی و انواع خزندگان از قبیل سوسمارها فراهم ساخته است. دهنه این غار دو متر و طول آن ۴۰۰ متر است که دارای دو تالار بزرگ با ظرفیت هر یک به تعداد هزار نفر است. این غار دارای ارتفاع ۵ تا ۲۰ متر و همچنین سه دالان به طور تقریبی هر یک بیش از ۱۰۰ متر است که به دلیل صعب العبور بودن، جایگاه بسیار مناسبی برای خفاشان و سایر جانداران به شمار می‌رود. همچنین در مورد سنگ نوشته و تصاویر روی سنگ‌ها و دیواره‌های این غار باید دانست که طبق بررسی‌های روی سنگ‌ها و دیواره‌های این غار، نوشته‌هایی حک شده است که تحقیقات روی آنها در حال انجام است. سقف و کف این غار دارای آویزه‌های نمکی و قندیل‌های زیبایی است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. غار صداکی به دلیل قابلیت‌های گردشگری، دیرینه شناسی، باستان‌شناسی و زمین‌شناسی و همچنین زیست‌محیطی، از اهمیت خاصی برخوردار است و باید روی هر یک از این شاخصه‌ها مطالعات و بررسی‌های دقیق انجام گیرد. بخش ایرندگان شهرستان خاش از قابلیت‌ها و پتانسیل‌های بسیاری از جمله فرهنگی و تاریخی و گردشگری برخوردارهست که ناشناخته و نیازمند تحقیق و کاوش هستند[۲]

غار گواتامک ایرندگان[ویرایش]
این غار در۱۲۰ کیلومتری جنوب شهر خاش و در بخش ایرندگان و از نظر مختصات جغرافیایی در «‌ ۲۷° ۳۱۰۳۹; ۵۸٫۴» ‌ شمالی و «‌۶۱° ۲۰۰۳۹; ۳٫۳» ‌ شرقی در ارتفاع ۱۷۱۲ متری واقع شده است. دهانه ورودی این غار به قطر حدود یک متر است. پس از ورود به داخل غار، وارد دالانی به عرض ۵/۱ و ارتفاع ۳ متر می‌شویم که هر چه جلوتر برویم عرض و ارتفاع بیشتر می‌شود تا جایی که در اواسط مسیر ارتفاع به حدود ۱۰ تا ۱۲ متر و عرض ۳۰ تا ۳۵ متر می‌رسد. انتهای این غار حدود ۱۰۰ متری به غاری کم عرض ولی طولانی در دل کوهستان ختم می‌شود. خلاصه این که جدا از رودخانهٔ زیبای ایرندگان و کوهستان باشکوه «بیرگ»، غار بسیار جالبی است که ارزش دیدن را دارد.[۳]

زیست‌بوم کوه بیرک[ویرایش]
بیشترین داروهای گیاهی بلوچستان از کوهپایه‌ها و اطراف آن برداشت می‌شود طبق گزارش‌ها محلی نیز حیوانات وحشی زیادی مثل گراز پلنگ ایرانی، خرس (مم)، خرگوش، بز کوهیو پرندگان متعددی در آن حوزه وجود دارد.

با توجه به آب و هوای مطبوع آن و انواع گیاهان و درختچه‌های خوشبو، عسل آن شهرت دارد و همچنین بهترین دامهای محلی را دارا می‌باشد که گوشت دامی آن شبیه بز کوهی نرم و لطیف است. این منطقه دارای آبهای معدنی فراوانی است که برای طب سنتی از آن استفاده می‌گردد.

از گردشگران، کوهنوردان و غار پیمایان دعوت می‌شود از این منطقه دیدن فرمایند و نیز از مسئو لین محترم هم در خواست می‌شود دربحث گردشگری، ساخت کمپ کوهنوردی، معادن، دامداری، داروهای گیاهی، کشاورزی و ساماندهی عشایر منطقه همتی بیش از گذشته داشته باشند.[۴]
​