خراسان رضوی رویارویی صخره و رود در دالان شمخال

[آدم برفی]

رویارویی صخره و رود در دالان شمخال
دره «شمخال» در استان خراسان رضوی و 5 کیلومتری مرز ترکمنستان قرار دارد. این دره به طول 18 کیلومتر، از روستای شمخال در کیلومتر 70 جاده قوچان به باجگیران آغاز می شود و در سوی دیگر به اراضی درونگر در جاده قوچان به درگز ختم می شود.
به کوشش علیرضا عابدینی - بخش گردشگری تبیان

دره از درون پارک ملی تندوره به پیش می رود و بعد از حدود 12 کیلومتر دو آب سرد شمخال و کمی گرمتر دره دیگری با نام «دره دُر بادام» به هم می رسند. از اینجا به بعد دره کمی باز می شود و رود «درونگر» شکل می گیرد. رود درونگر با حجم آب زیاد به سمت روستای محمدتقی بیگ و شهرستان درگز سرازیر می شود. شش، هفت ساعت گذشته است. خسته اید اما مبهوت همه آن زیبایی هایی هستیدکه پشت سر جا گذاشته اید. دره پایان می یابد و به ناگاه دشتی وسیع را نظاره گر خواهید بود. ارتفاع دیواره دو طرف دره در بلندترین نقاط تا 200 متر هم برآورد شده است. چشمه سارهای متعدد، آبشارهای زیبا، درختان سر به فلک کشیده، جریان آب زلال و دیواره های عظیم و پر صلابت صخره ای تنها بخشی از جذابیت های دره است. دالان ها، حمام ها و غارگونه های این دره بسیار ند و وصف ناپذیر. چشمه های ابتدای دره در ادامه رودخانه ای را می سازند که شالیزارهای درونگر را سیراب می کند. دره شمخال با دیواره های بلند و عرض کم، طبیعتی بی نظیر دارد. در مدخل ورودی زو (دره ) رودخانه ای فصلی جاری است و خروجی دره، زمین های كشاورزی و برنج كاری روستای «درونگر» است كه در جاده قوچان درگز واقع شده است. شمخال دره ای است که در طول سال ویژگی های منحصر به فردی دارد و همیشه آب و هوای بهاری آن دلنواز است.

پس از طی حدود 13.5 کیلومتر از ابتدای دره به مکانی به نام حمام می رسیم. اینجا تو رفتگی عظیمی در دل دره به وجود آمده و رد آب در بالای آن دیده می شود. چشمه ای پر آب، گوارا و خوش طعم در حمام اول دره شمخال می جوشد. در 9کیلومتری حمام اول، حمام دوم قرار گرفته است. حمام دوم آبشاری زیبا دارد.

دره شمخال که نام خود را از روستایی کوهپایه ای به همین نام گرفته از شمال شرقی به کوه «آسلمه» و از جنوب شرقی به رودخانه دائمی «کال شمخال» محدود است .

پس از طی حدود 13.5 کیلومتر از ابتدای دره به مکانی به نام حمام می رسیم. اینجا تو رفتگی عظیمی در دل دره به وجود آمده و رد آب در بالای آن دیده می شود. چشمه ای پر آب، گوارا و خوش طعم در حمام اول دره شمخال می جوشد. در 9کیلومتری حمام اول، حمام دوم قرار گرفته است. حمام دوم آبشاری زیبا دارد

دره دارای شیب ملایمی است که در ورودی خود روستایی به همین نام با بافت مسکونی متراکم را جای داده و استمرار آن درمیان دره خوش آب وهوای شمخال موقعیت منحصر به فردی به این روستا داده است. این روستا بنای تاریخی کهنی ندارد اما اقلیم مساعد، خاک مرغوب و منابع غنی آب، تاثیر فراوانی در شکل گیری روستا داشته است. مردم این روستا به زبان کردی کرمانجی صحبت می کنند و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال 1385حدود 500 نفر است. درآمد اکثر مردم روستای شمخال از فعالیتهای زراعی، باغداری و دامداری تامین می شود و گروهی از مردم نیز در امور خدماتی و تولید صنایع دستی اشتغال دارند. کشت دیم و آبی در روستا رواج دارد و بیشتر محصولات زارعی روستا، گندم، جو و علوفه است و انگور، گردو، بادام، زردآلو، آلبالو از محصولات باغی و سردرختی روستاست. بخشی از ارتفاعات پیرامون روستا پوشش مرتفعی دارد و بخشی دیگر صخره ای که کوهنوردان بسیاری در تمام طول سال به این ارتفاعات صعود می کنند.

وجه تسمیه: نام این دره از شمخال که نام یک نوع تفنگ قدیمی و دست ساز و قوی به زبان کردی کرمانجی بوده است، گرفته شده است. کردی کرمانجی ضرب المثلی دارد به این مضمون که «مگر تیر شمخال به تو خورده است». این ضرب المثل برای افرادی به کار می رود که در واکنش به یک اتفاق نه چندان مهم، گریه و ناله بسیار سر می دهند.



وجه تسمیه: نام این دره از شمخال که نام یک نوع تفنگ قدیمی و دست ساز و قوی به زبان کردی کرمانجی بوده است، گرفته شده است. کردی کرمانجی ضرب المثلی دارد به این مضمون که «مگر تیر شمخال به تو خورده است». این ضرب المثل برای افرادی به کار می رود که در واکنش به یک اتفاق نه چندان مهم، گریه و ناله بسیار سر می دهند

در مسیر دره و نزدیکی روستای «دُر بادام» امامزاده ای به نام « امام زاده باء»وجود دارد که زیارت این امامزاده از رسوم ویژه مردم دره شمخال است و اهالی این روستا هر هفته به زیارت این امامزاده می روند و مرسوم است که دختران دم بخت و زنان نازا نیز برای رسیدن به آرزوهای خود ضمن نیایش و دعا از زیر صخره ای در کنار امامزاده عبور می کنند. رقـ*ـص محلی کردی همراه با انواع سازهای محلی کردی و نوای سازهای محلی دوتار، دهل و سرنا زیبایی خاصی به مراسم جشن و عروسی روستا می بخشد.
فطیرمسکه (نوعی غذای محلی که با نان محلی و کره درست می شود و با دوغ تازه خورده می شود) انوان اشکنه و آش از غذاهای محلی این روستاست.
مردان این دره زیبا به ندرت پوشاک محلی بر تن می کنند اما زنان همچنان از لباس محلی کردی شامل پیراهنی بلند، نیم تنه و شلوار کردی زنانه استفاده می کنند و روسری بلندی با طرحها و نقش های رنگی مزین به زیورآلات بر سرمی بندند. انواع گلیم، جاجیم، قالی کردی و پلاس با طرح ها و رنگ های متنوع و زیبا از جمله صنایع دستی این روستا است.
پوشش گیاهی: گردو، انجیر، زردآلو، چنار، بید، سپیدار، تمشک، موسیر، آنوخ (کاکوتی)، چریش، هفشان، گون، ریخوک، زرشک، گژی (زالزالک) و سدها گیاه وحشی و دارویی دیگر، پوشش گیاهی دره را تشکیل می دهند.

نحوه دسترسی: در میدان فلسطین قوچان، سواری های شخصی گردشگران را به روستای شمخال می رسانند و در صورت هماهنگی دوباره از انتهای دره به قوچان بر می گردانند. جاده تا روستای شمخال آسفالته است و از تونل بلند باجگیران عبور می کند.
توصیه هایی برای این سفر: بهتر است به گونه ای برنامه ریزی کنید که شب را در مسجد روستای شمخال یا ابتدای دره، نزدیک حمام اول، درون چادر اقامت کنید و فردا مسیر را ادامه دهید. همچنین 3 سوئیت اجاره ای تقریبا در ابتدای دره وجود دارد. کفش با زیره سفت و محکم بیشتر به کار می آید. شب های آن سرد است. در روزهای آفتابی و در نیمه دوم مسیر به عینک آفتابی و کلاه آفتاب گیر نیاز دارید اما ضروری نیست. چون لباس ها در طول مسیر خیس می شوند، حداقل به یک شلوار یا شلوارک راحت برای خواب شب نیاز دارید.


منابع: سیری در ایران، سفرگردی، آریانا سیر دالاهو، کویرها و بیابان های ایران،شمخال.

 

[ATENA_A]

دره شمخال در فاصله ۲۵ کیلومتری جنوب مرز ترکمنستان و شهر مرزی باجگیران در استان خراسان رضوی قرار گرفته و با بزرگترین شهر نزدیک آن که قوچان می باشد ۸۰ کیلومتر فاصله دارد. نام این دره خوش آب و هوا از یک روستایی که در کوهپایه های این کوه قرار داشته گرفته شده است. این دره از روستای شمخال که هم نام آن می باشد آغاز شده و در روستای محمد تقی بیگ از توابع درونگر پایان می یابد. دره شمخال به عنوان یک دره رودخانه از به هم پیوستن رودهای شارک، قرچه، دربادام، شمخال و همچنین اضافه شدن چشمه هایی که از این کوه ها نشئات می گیرد به وجود آمده است. طول این دره در حدود ۱۸ کیلومتر بوده و دیواره های کوه های اطراف آن تا ۲۰۰ متر بوده و این رودخانه در نهایت به شالیزارهای انتهای آن ریخته و آن ها را سیراب می کند. در بسیاری از قسمت های این دره و در کنار آب های این رودخانه شاهد درختان گردو جنگلی با قدمت های چندین صد ساله خواهید بود که از جاذبه های بکر این منطقه هستند. شمخال به زبان کردی کرمانجی نام یک تفنگ قدیمی دست ساز می باشد. جالب است بدانید در زبان کردی کرمانجی یک ضرب المثل جالب وجود دارد که می گوید : مگر تیر شمخال به تو خورده است، و خوب است بدانید این ضرب المثل برای افرادی استفاده می شود که در مواجهه با یک اتفاق ساده خیلی ناراحتند و اعتراض می کنند.

ویژگی های دره شمخال
دره شمخال با طبیعت کم نظیر و عرض کم و همچنین دیواره های ۲۰۰ متری عظیمی که این دره را همراهی می کند یکی از مقاصد گردشگری در استان خراسان رضوی به شمار می رود. در ۱۰ کیلومتری ابتدای رودخانه منطقه ای به نام حمام آب وجود داشته که گردشگران زیادی را سالانه در خود جای می دهد. در ابتدای دره رودخانه ای فصلی قرار گرفته که چشم اندازی زیبا را در کنار بوی عطر درختان گردو و رطوبت صخره های اطراف دره فراهم آورده است. دره شمخال دارای مسیری پر پیچ و خم بوده که بر جذابیت آن می افزاید. این پیچ و خم های دره که در آن رودخانه ای جاری است محلی برای گذاراندن یک روز تعطیل را در کنار دوستان یا خانواده فراهم می کند. در مسیر این پیچ و خم های رودخانه نیز چشمه هایی هستند که از لا به لای صخره های سنگی بیرون زده و علاوه بر پر آب کردن این رودخانه موجب شفافیت هرچه بیشتر این رود می گردد. این دره شیب ملایمی داشته و در ورودی خود روستایی به همین نام را جای داده که با بافتی متراکم در این دره آب و هوایی وصف نشدنی را به همراه دارد.

 

[ATENA_A]

جاذبه های طبیعی دره شمخال
این جاذبه طبیعی علاوه بر اینکه درختان گردو جنگلی را در خود جای داده است دارای گیاهان متنوع دیگری از جمله درختان زردآلو، چنار، سپیدار، تمشک، بید، موسیر، هفشان، چریش، زرشک، ریخوک، گون، کاکوتی، زالزالک و چندین گیاه وحشی و دارویی دیگر نیز می باشد. برای دسترسی به این منطقه می بایست از جاده شهر قوچان به سمت باجگیران حرکت کرده و در فاصله ۸۰ کیلومتری از قوچان تابلوهای راهنمایی وجود دارد که شما را به سمت روستای شمخال هدایت می نماید. سپس می بایست خودروی خود را در مکانی گذاشته و مابقی مسیر را پیاده از میان دره ها عبور نمایید. پس از وارد شدن به دره شمخال با شنیدن صدای خروش آب و همچنین کوه های بلندی که اطراف شما را فرا گرفته و طبیعتی خاص گویی آرامشی وصف نشدنی تمام وجود شما را در بر گرفته و می توانید مدتی را به دور از هرگونه هیاهو در این مکان بگذرانید. در دره شمخال تلفن های همراه نیز فاقد آنتن دهی بوده و بدین ترتیب هیچ کس نمی تواند آرامش شما را برهم بزند.

زمان سفر به دره شمخال
بهترین فصل برای سفر به دره شمخال ماه هایی از سال هستند که سرسبز و پر آب می باشند مثل فصل بهار و تابستان، با توجه به اینکه طول مسیر ۱۸ کیلومتر است نمی توان تمامی زیبایی های آن را یک روزه با دقت مشاهده کرد بنابراین پیشنهاد می گردد تا برای سفر به این مکان زیبا برنامه ای دو روزه را برای سفر خود تنظیم نمایید. در ابتدای مسیر تابلویی با عنوان معرفی دره شمخال قرار گرفته و ابتدای مسیر با جویی کم آب و پوشش گیاهی کم آغاز می شود. منطقه های کبوترخانه و حمام اول فضاهایی است که به دلیل مسطح بودن این نقاط می توان در آنجا کمپ زده و شب را گذراند. حمام اول چشمه های پر آب و جاری داشته که یکی از بهترین مکان ها برای اقامت شبانه است اما پیشنهاد می گردد کمپ خود را در منطقه کبوترخانه که آن نیز دارای چشمه ای کم آب است برپا کرده زیرا در این صورت شما روز اول حدود ۱۱ کیلومتر از مسافت دره را پیموده اید و برای روز دوم مسیر کوتاهتری را در پیش خواهید داشت. در فاصله بین حمام اول و دوم چهار صخره قرار گرفته است که شما سابق بر این به وسیله نردبان هایی بهسازی شده بود اما در حال حاضر این نردبان ها وجود نداشته و می توانید با کمی احتیاط بدون طناب از این صخره ها عبور نمایید. فاصله از روستای شمخال تا حمام اول حدود ۷ کیلومتر، از حمام اول تا کبوترخانه حدود ۴ کیلومتر، از کبوترخانه تا دوآبی کمتر از یک کیلومتر و از دوآبی دربادام تا انتهای تنگه و روستای محمد تقی بیگ حدود ۶ کیلومتر می باشد.

 

[ATENA_A]

مواردی که در سفر به دره شمخال باید مورد توجه باشد
دره شمخال یکی از جاذبه های گردشگری در زمینه طبیعت گردی در این منطقه است. نکته ای که می بایست حتما به آن توجه نمایید به همراه داشتن لباس های مناسب است زیرا ممکن است مجبور شوید از داخل آب عبور نمایید و همچنین وسایلی که نیاز دارید تا شب را اقامت داشته باشید. یکی از جذابیت های سفر به دره شمخال تجربه رودخانه نوردی است، تصور کنید مسیری طولانی را در آب های خنک شمخال قدم بر می دارید البته باید بگوییم پیشنهاد می کنیم از صندل مناسب رودخانه نوردی استفاده کنید چرا که ممکن است سنگ های تیز کف رودخانه به پایتان آسیب برساند، البته اگر از پا درد یا استخوان درد رنج می برید شاید این تجربه مناسبی برای شما نباشد. از آنجایی که دره های شمخال به علت دیواره های بلند از آفتاب کمتری برخوردار هستند رودخانه های این منطقه بسیار خنک است.

لوازم مورد نیاز سفر به دره شمخال
اگر قصد سفر به این منطقه را دارید توصیه می کنیم قبل از هر چیزی مسیر رفت و برگشت خود را کاملا مشخص کنید و وسایل زیر را همراه خود داشته باشید. ۱) کوله مناسب طبیعت گردی چند روزه ۲) هد لامپ ۳) جعبه کمک های اولیه ۴) جی پی اس ۵) پاوربانک ۶) باتری ۷) آب معدنی ۸) دمپایی ۹) صندل مناسب رودخانه نوردی ۱۰) کیسه خواب ۱۱) چادر ضد آب ۱۲) زیر انداز ۱۳) کلاه لبه دار ۱۴) داروهای مسکن ۱۵) قرص تسویه آب و همچنین اگر قصد شبمانی در این منطقه را دارید سعی کنید در اطراف خود آتشی هرچند کوچک روشن نگه دارید چرا که این منطقه می تواند زیستگاه مناسبی برای حیوانات وحشی نیز باشد. برای چادر زدن مناطق شیب دار این منطقه را انتخاب نکنید، توصیه می کنیم در فاصله های مناسب از رودخانه چادر بزنید البته برای چادر زدن محلی را انتخاب کنید که احتمال ریزش سنگ ریزه وجود ندارد.