سالمندی روزی از راه می‌‌رسد

[гคђค1737]

آرام‌آرام نزدیک‌تر می‌شود؛ اگر خوب گوش کنی می‌توانی صدای عصایش را هم بشنوی؛ آنقدر نزدیک می‌شود که می‌توانی در تار و پود وجودت او را حس‌ کنی. توي آینه که خودت را نگاه می‌کنی خط‌های پیشانی‌ات فریاد می‌زنند از آنچه فکر می‌کردی به تو نزدیک‌تر شده؛ پيش از آمدن خبر نمي‌كند، خودش خیلی آرام جایش را پیدا می‌کند و در تمام رگ و استخوانت می‌نشیند. منتظر پذیرایی هم نمی‌نشیند، كار خودش را انجام می‌دهد و تو باید آنقدر آماده باشی که وقتی آمد با تمام قوا پذیرایش باشي؛ آری حالا تو یک سالمندی.



به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری داشجویان ایران (ایسنا)، منطقه خوزستان، خداوند در آیه 54 سوره روم می‌فرماید: "خداست آن که شما را درحالت ناتوانی آفرید، آنگاه پس از ناتوانی، نیرومندی بخشید و باز پس از نیرومندی، ضعف و پیری پدید آورد؛ هرچه بخواهد، می‌آفریند و او دانا و تواناست." در این آیه به وضوح دوران زندگی بیان شده و سالمندی نیز به عنوان یک مرحله از زندگی شناخته می‌شود؛ مرحله‌ای که در آن توانایی بدن کاهش می‌يابد و فرد از نظر فیزولوژیکی قادر به انجام بسیاری از کارها نیست و به حالت دوران کودکی نزدیک می‌شود. سالمندي به معنای پایان زندگی نیست، بلكه مرحله‌اي از زندگی است.

دنیای امروز به سمتی می‌رود که هر روز بر تعداد سالمندان افزوده می‌شود و سالمندي به يك پديده جهاني تبدیل شده است، در حال حاضر جمعيت سالمند جهان در حدود 650 ميليون نفر است و انتظار مي‌رود تا سال 2050 اين جمعيت به دو ميليارد نفر برسد. در ایران نیز پنج ميلیون سالمند زندگی می‌کنند که بیش از هفت درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند؛ از این تعداد 226 هزار و 73 سالمند در استان خوزستان زندگي مي‌كنند و بیش از پنج درصد جمعيت استان را به خود اختصاص داده‌اند.

تغییراتی که در الگوی سنی جمعیت ایران در 30 تا 40 سال گذشته صورت گرفته، نشان می‌دهد كه جمعیت سالمندان کشور به سرعت در حال رشد است، این در حالی است که این میزان رشد جمعیت سالمندان در کشورهای پیشرفته در 100 تا 200 سال صورت می‌گیرد. با توجه به این رشد سریع باید توجه خاصی به این قشر از جامعه داشت.

سلامتی سالمندان نکته‌اي اساسی است و هر روز از رسانه‌های مختلف مطالبي درباره افزایش سن امید به زندگی می‌شنویم. در اينجا یک پرسش اساسی مطرح می‌شود مبني بر اينكه امید به زندگی تا چه حد با سلامتی در ارتباط است؟ با افزایش سن، بیماری‌های مختلف نیز بروز می‌کنند که در صورت بي‌توجهي به نکات ضروری ممکن است این افزایش سن چندان خوشایند نباشد. امروزه کمتر فرد سالمندی به مرگ طبیعی می‌میرد و به گفته کارشناس سلامت سالمندان مركز بهداشت خوزستان در حال حاضر بیشترین عامل مرگ و میر سالمندان، مشکلات قلبی و عروقی و حوادث است. پوکی استخوان نیز مشکلات بسياري را براي سالمندان ايجاد مي‌كند.

مهمترين علت مشکلات قلبی و عروقی نبود تحرک کافی و تغذیه نامناسب است و دلیل بيشتر حوادثي كه براي سالمندان ايجاد مي‌شود نیز پوکی استخوان عنوان می‌شود؛ حال بايد اين سوال را مطرح كرد كه با توجه به مشكل پوكي استخوان در بيشتر سالمندان، آیا فضاهای شهری براي تردد اين افراد مناسب‌سازي شده است؟ صبيعه ضیاغم، كارشناس سلامت سالمندان مركز بهداشت خوزستان می‌گوید: "بيشتر ساختمان‌هايي كه اين‌روزها ساخته مي‌شوند مناسب سالمندان نيستند. سالمندان به دليل كم‌تحركي و افزايش سن، از قدرت بدني كافي برخوردار نيستند و نمي‌توانند در هر شرايطي زندگي كنند، در نتيجه ساختمان‌ها بايد به گونه‌اي ساخته شوند كه سالمندان در معرض بروز حوادث قرار نگيرند."

دکتر سیدسعید طباطبایی، متخصص ارتوپدي نیز در این رابـ ـطه می‌گوید: "پوکی استخوان یا "بیماری خاموش" به دلیل کاهش توده استخوانی در سالمندان ایجاد می‌شود. توده استخوانی تا سن بلوغ به حد تکامل می‌رسد؛ البته ورزش، توده بدنی شخص، تفاوت نژادی، برخی از بیماری‌ها و رژیم غذایی نیز ازجمله عواملي هستند كه بر روی حجم توده استخوانی تأثير دارند. تراكم استخوان در خانم‌ها نيز پس از سن یائسگی كاهش می‌یابد. سالمندان به دلیل کاهش تراکم استخوان در اثر سقوط‌، لیز خوردن در حمام و مواردي مانند آن دچار شکستگی استخوان می‌شوند."

وي ادامه مي‌دهد: "معمولا تراکم استخوان در ستون مهره‌ها و مفاصل ران بیشتر از دیگر نقاط بدن است؛ این دو ناحيه، نقاط خطرناک بدن هستند و بیشتر شکستگی‌ها در این نواحی اتفاق می‌افتد. 50 درصد شکستگی‌‌های استخوان ران منجر به مرگ و میر می‌شود و شکستگی در ناحیه ستون فقرات نیز عامل گوژپشتی‌هاست. برای سالمندانی که دچار پوکی استخوان شده‌اند نیز راهکارهایی وجود دارد؛ به عنوان مثال داروهایی مانند کلسیم موجب افزایش توده استخوانی می‌شود و داروهایی نیز وجود دارند که از تخریب استخوان جلوگیری می‌کنند. در خانم‌ها نيز مصرف داروی هورمونی می‌تواند مفید باشد. تحرک حتی به صورت پیاده‌روی و قرار گرفتن در معرض نور خورشید یکی ديگر از راهکارهای مناسب براي پيش‌گيري از پوكي استخوان است."

اين متخصص ارتوپدي با تأكيد بر اينكه هر سالمند باید به محض احساس درد در عضلات به پزشک مراجعه کند، مي‌گويد: "پزشک با سنجش تراکم استخوان شخص، توده استخوانی وی را نسبت به حالت نرمال و نسبت به سن خودش مقایسه کرده و در صورت کمبود تراکم استخوان داروهای مخصوصی به فرد داده می‌شود تا دچار مشکل نشود. یکی از این داروها ویتامین "دی 3" است؛ این دارو کانالی را برای کلسیم باز می‌کند تا به استخوان بچسبد."

مورد دیگری که زندگی سالم سالمندان را مختل می‌کند، مشکلات روانی است. در این ارتباط با دکتر اشرف تشکری، متخصص روانپزشکی در گفت وگو با خبرنگار ايسنا، می‌گوید: "معمولا در دوران سالمندي افراد به سندرم "آشیانه خالی" مبتلا مي‌شوند؛ این سندرم همراه با احساس تنهایی، بی‌هدفی و بیهودگی همراه است و فرد را مستعد افسردگی می‌کند. این افسردگی معمولا درست تشخیص داده نمی‌شود و با علائم پیری اشتباه گرفته می‌شود و به همين دليل مشکلاتي جدی برای سالمند ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل باید تا آنجا که می‌توان سالمندان را در کانون خانواده جا داد و از تجربیات آنها استفاده کرد. کودکان و خانواده‌ها نیز باید با مشکلات سالمندان کنار بیایند و ارزش نهادن به سالمندان در خانواده‌ها نهادینه شود. هر کس باید توجه کند که روزی خود نیز به این حالت می‌رسد و مشکلات این مرحله از زندگي را تجربه مي‌كند."

وي ادامه مي‌دهد: "البته سیستم‌های حمایتی نیز باید برای سالمندان فراهم شود تا دغدغه مشکلات مالی را نداشته باشند. همچنین سالمندانی که در خانه نگه‌داری می‌شوند نیز باید حمایت شوند و خانواده‌ها تشویق شوند سالمندان را در خانه نگه‌ دارند، زيرا هیچ محیطی مانند خانه نمی‌تواند برای سالمندان مفید باشد. نگهداري سالمند در محيط‌هايي مانند "خانه سالمندان" می‌تواند موجب ايجاد احساس تنهایی و احساس کنار گذاشته شدن توسط خانواده شود."

مشكلات مربوط به دهان و دندان و اجبار به استفاده از دندان مصنوعي از ديگر مواردي است كه سالمندان با آن مواجه هستند. دکتر ندا رسایی، مسئول واحد سلامت دهان و دندان مركز بهداشت خوزستان در اين رابـ ـطه مي‌گويد: "آمار مشخصي درباره اين‌كه چه تعداد از سالمندان دندان‌های خود را از دست مي‌دهند وجود ندارد، ولی به دلیل وضعیت نامناسب بهداشت در سال‌هاي گذشته بسیاری از سالمندان دندان‌های خود را از دست داده‌اند و با دندان مصنوعی زندگی می‌کنند. از دست دادن دندان در این سن عوارضی در پی دارد. به صورت طبیعی با افزایش سن به دلیل ضعیف شدن عضلات فک، توان جویدن در افراد کاهش می‌يابد؛ در چنين شرايطي اگر دندان هم از بين برود، عمل جویدن با مشکل مواجه می‌شود.

گاهی برخی سالمندان مجبور مي‌شوند با استفاده از دندان‌هاي يك طرف از دهان غذا بخورند و به همين دليل مفصل دندان دچار مشکل می‌شود. برخی سالمندان نیز با لثه غذا می‌خورند كه اين حالت نيز موجب صاف شدن لثه‌ها و تحلیل رفتن استخوان فک حمایت‌کننده دندان می‌شود و كار به جایی می‌رسد که حتی امكان استفاده از دندان مصنوعي نيز از بين مي‌رود. به دليل مشكلات دهان و دندان در دوران سالمندي، عوارض گوارشی، سوء تغذیه و مشکلات روحی و روانی در فرد بروز می‌کند و برخي سالمندان به دلیل اين‌كه ممكن است از سوي ديگران مورد تمسخر قرار گيرند، کمتر در اجتماع حضور مي‌يابند و گوشه‌گير مي‌شوند؛ بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از نکات ضروری در زندگی یک سالمند است. البته باید توجه داشت كه دندان مصنوعی نیز یک روش درماني است و نباید مورد تمسخر قرار گيرد."

با توجه به اين‌كه بسياري از سالمندان از دندان مصنوعي استفاده مي‌كنند، احتمال ابتلا به مشكلات گوارشي افزايش مي‌يابد. دکتر دردانه حسین، متخصص تغذیه و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي جندي‌شاپور اهواز درباره تغذيه سالمنداني كه از دندان مصنوعي استفاده مي‌كنند، مي‌گويد: "این افراد نمی‌توانند مواد جامد را خوب بجوند، بنابراین باید برای آن‌ها غذاهای مایع مانند آش و سوپ فراهم کرد تا دچار مشکل نشوند. هر فردي زماني كه به دوران سالمندی می‌رسد دچار تغییراتی می‌شود که باید به آن‌ها دقت شود. نیازهای تغذیه‌ای این افراد نیز تغییر می‌کند و با توجه به اینکه متابولیسم بدن کاهش می‌یابد میزان نیاز به انرژی نیز كمتر مي‌شود، ولی بعضی از نیازها مانند نیاز به ویتامین‌ها و پروتئین‌ها در دوران سالمندي افزایش می‌يابد؛ به عنوان مثال یک سالمند تقریبا سه برابر يك فرد جوان نیازمند ویتامین D است."

وي ادامه مي‌دهد: "در دوره سالمندي نیاز پروتئینی بدن نیز افزایش می‌يابد و براساس ميزان آلبومینی که در خون فرد وجود دارد نیاز به پروتئین متفاوت است. به طور متوسط یک سالمند نیازمند یک گرم پروتئین در برابر هر کیلوگرم وزن بدن است. اگر فرد دچار عفونت یا استرس، جراحی و بیماری‌های مزمن باشد نیازش به پروتئین نیز افزایش می‌يابد.

مصرف لبنیات نیز براي سالمندان بسيار مفيد است و توصیه می‌شود؛ از ميان فراورده‌هاي لبني نيز شير از همه آن‌ها مفيدتر است و پس از آن هم مصرف ماست توصیه می‌شود. البته باید توجه كرد که لبنیات حتما از نوع کم‌چرب باشد."

سالمندان چشم و چراغ خانه‌اند و حضورشان نویدبخش یک زندگی خوب و سالم است. در سال‌هاي آینده جمعيت سالمندان كشور از ميزان فعلي فراتر مي‌رود و به همان نسبت، نیازهای این قشر از جامعه نيز افزایش می‌يابد؛ نیازهایی که چندان بزرگ نیستند و با اندكي همت می‌توان آن‌ها را رفع کرد.

گزارش از خبرنگار اجتماعی ایسنای خوزستان: طیبه رفیعی