بدن با دو روش دفاع غیر اختصاصی و دفاع اختصاصی عوامل بیماریزا و بیگانه را از بین میبرد و مانع بروز بیماری میشود.
اجزاء سیستم ایمنی
دستگاه ایمنی ذاتی دستگاه ایمنی تطبیقی
پاسخ غیراختصاصی پاسخ اختصاصی به عامل بیماریزا و آنتیژن
فوراً تماس به حداکثر پاسخ منجر میشود وجود تأخیر بین تماس و حداکثر پاسخ دارای اجزای ایمنی سلولی و ایمنی هومورال
بدون حافظه ایمونولوژیک ایجاد حافظه ایمنولوژیک پس از مواجهه
در تمام جانداران فقط در مهرهداران
دفاع غیر اختصاصی
ویرایش
دفاع غیر اختصاصی در برابر اغلب میکروبها یکسان عمل میکند و نمیتواند میکروبهای مختلف را از یکدیگر تشخیص دهد.
دفاع غیراختصاصی شامل نخستین خط دفاع غیر اختصاصی و دومین خط دفاع غیر اختصاصی میباشد.
اجزای نخستین خط دفاع غیر اختصاصی
ویرایش
پوست: لایههای شاخی سطح پوست (از جنس کراتین، مانع از نفوذ میکروبها به داخل بدن میشوند. علاوه بر این، چربی پوست و عرق، سطح پوست را اسیدی و از رشد میکروبها جلوگیری میکنند.
آنزیم لیزوزیم: آنزیم لیزوزیم موجود در اشک، عرق و بزاق موجب تخریب دیوارهٔ سلولی باکتریها میشود.
لایههای مخاطی: لوله گوارش با ترشح اسید معده موجب تخریب میکروبها و از راه دفع مدفوع، سبب دفع میکروبها میشود. همچنین مجاری ادراری که از راه دفع ادرار سبب دفع میکروبها میشوند هم لایههای مخاطی دارند. در مجاری تنفسی مایع مخاطی و میکروبهای بدام افتاده دران به کمک مژکهای سلولی (با حرکت بیرونی مژکها) این مجراها به حلق رانده شده و وبهشکل خلط بهطور ارادی میتوان از بدن خارج کرده یا با بلعیدن ان به معده بازگشته شود و توسط شیره معده باعث تخریب میکروب میگردد.
دومین خط دفاع غیر اختصاصی
ویرایش
پاسخ التهابی: به هنگام عبور موارد بیماریزا از نخستین خط دفاع، یکی از مکانیسمهای دفاعی دومین خط دفاعی است. این پاسخ از رویدادهایی تشکیل شدهاست که در کنار هم، باعث مرگ میکروبها و سرکوب عفونت میشوند. این پاسخ در زخمها نمود بیشتری دارد. سلولهای آسیبدیده، هیستامین ترشح میکنند که موجب افزایش قطر رگها و افزایش حجم خون عبوری در محل آسیب میشود. مواد شیمیایی دیگری نیز در محل آسیبدیده آزاد میشوند که کاربردهای متفاوتی دارند. برخی، گلبولهای سفید خون را با فرایندهایی متوجه خود میکنند و باعث آمدن آنها به محل میشوند. در نتیجه، گلبولهای سفید با عمل دیاپدز از دیوارهٔ رگ عبور میکنند و به عوامل بیماریزا حمله کرده؛ آنها را از پا درمیآورند.
در پاسخ التهابی، محل آسیبدیده، سرخ، متورم و گرمتر از بقیهٔ نقاط بدن میشود.
پاسخ دمایی: در برخی عفونتها، افزایش دمای بدن (تب) بهوجود میآید که نشانهٔ مبارزهٔ بدن با بیماری است. در دمای بالاتر از حد طبیعی که توسط تب بهوجود میآید، رشد برخی از میکروبها متوقف میشود.
گلبولهای سفید: مهمترین بخش دومین خط دفاع غیر اختصاصی هستند. گروه فاگوسیتها از گلبولهای سفید، با بیگانهخواری میکروبها را بلعیده، تجزیه و متلاشی میکنند. ابتدا میکروبها توسط پای کاذب (بخش انعطافپذیر و تغییر شکلدهندهٔ گلبول سفید) احاطه میشوند و سپس بهصورت وزیکول وارد گلبول میگردند. در آنجا نیز، آنزیمهای لیزوزومی، آنها را تجزیه میکنند.
پروتئینهای مکمل که انواعی از پروتئینهای شرکتکننده در دفاع غیر اختصاصی هستند، باعث متلاشی شدن میکروبها میشوند.
اجزاء سیستم ایمنی
دستگاه ایمنی ذاتی دستگاه ایمنی تطبیقی
پاسخ غیراختصاصی پاسخ اختصاصی به عامل بیماریزا و آنتیژن
فوراً تماس به حداکثر پاسخ منجر میشود وجود تأخیر بین تماس و حداکثر پاسخ دارای اجزای ایمنی سلولی و ایمنی هومورال
بدون حافظه ایمونولوژیک ایجاد حافظه ایمنولوژیک پس از مواجهه
در تمام جانداران فقط در مهرهداران
دفاع غیر اختصاصی
ویرایش
دفاع غیر اختصاصی در برابر اغلب میکروبها یکسان عمل میکند و نمیتواند میکروبهای مختلف را از یکدیگر تشخیص دهد.
دفاع غیراختصاصی شامل نخستین خط دفاع غیر اختصاصی و دومین خط دفاع غیر اختصاصی میباشد.
اجزای نخستین خط دفاع غیر اختصاصی
ویرایش
پوست: لایههای شاخی سطح پوست (از جنس کراتین، مانع از نفوذ میکروبها به داخل بدن میشوند. علاوه بر این، چربی پوست و عرق، سطح پوست را اسیدی و از رشد میکروبها جلوگیری میکنند.
آنزیم لیزوزیم: آنزیم لیزوزیم موجود در اشک، عرق و بزاق موجب تخریب دیوارهٔ سلولی باکتریها میشود.
لایههای مخاطی: لوله گوارش با ترشح اسید معده موجب تخریب میکروبها و از راه دفع مدفوع، سبب دفع میکروبها میشود. همچنین مجاری ادراری که از راه دفع ادرار سبب دفع میکروبها میشوند هم لایههای مخاطی دارند. در مجاری تنفسی مایع مخاطی و میکروبهای بدام افتاده دران به کمک مژکهای سلولی (با حرکت بیرونی مژکها) این مجراها به حلق رانده شده و وبهشکل خلط بهطور ارادی میتوان از بدن خارج کرده یا با بلعیدن ان به معده بازگشته شود و توسط شیره معده باعث تخریب میکروب میگردد.
دومین خط دفاع غیر اختصاصی
ویرایش
پاسخ التهابی: به هنگام عبور موارد بیماریزا از نخستین خط دفاع، یکی از مکانیسمهای دفاعی دومین خط دفاعی است. این پاسخ از رویدادهایی تشکیل شدهاست که در کنار هم، باعث مرگ میکروبها و سرکوب عفونت میشوند. این پاسخ در زخمها نمود بیشتری دارد. سلولهای آسیبدیده، هیستامین ترشح میکنند که موجب افزایش قطر رگها و افزایش حجم خون عبوری در محل آسیب میشود. مواد شیمیایی دیگری نیز در محل آسیبدیده آزاد میشوند که کاربردهای متفاوتی دارند. برخی، گلبولهای سفید خون را با فرایندهایی متوجه خود میکنند و باعث آمدن آنها به محل میشوند. در نتیجه، گلبولهای سفید با عمل دیاپدز از دیوارهٔ رگ عبور میکنند و به عوامل بیماریزا حمله کرده؛ آنها را از پا درمیآورند.
در پاسخ التهابی، محل آسیبدیده، سرخ، متورم و گرمتر از بقیهٔ نقاط بدن میشود.
پاسخ دمایی: در برخی عفونتها، افزایش دمای بدن (تب) بهوجود میآید که نشانهٔ مبارزهٔ بدن با بیماری است. در دمای بالاتر از حد طبیعی که توسط تب بهوجود میآید، رشد برخی از میکروبها متوقف میشود.
گلبولهای سفید: مهمترین بخش دومین خط دفاع غیر اختصاصی هستند. گروه فاگوسیتها از گلبولهای سفید، با بیگانهخواری میکروبها را بلعیده، تجزیه و متلاشی میکنند. ابتدا میکروبها توسط پای کاذب (بخش انعطافپذیر و تغییر شکلدهندهٔ گلبول سفید) احاطه میشوند و سپس بهصورت وزیکول وارد گلبول میگردند. در آنجا نیز، آنزیمهای لیزوزومی، آنها را تجزیه میکنند.
پروتئینهای مکمل که انواعی از پروتئینهای شرکتکننده در دفاع غیر اختصاصی هستند، باعث متلاشی شدن میکروبها میشوند.