نامۀ وزیر یزدگرد دوم به ارمنستان ( بروایت الیشه )

[Elka Shine]

« به نام دادار مهربان »



« نامۀ وزیر یزدگرد دوم به ارمنستان ( به روایت الیشه )

 

[Elka Shine]

پیشگفتار :

متن پیش رو برگرفته از کتاب « تاریخ وردان » ؛ نوشتۀ « الیشه » مورخ ارمنی ( 410 - 475 میلادی ) است . موضوع این متن دربارۀ نامه ای است که وزیر یزدگرد دوم به نام « مهرنرسه » به بزرگان ارمنستان می نویسد و با بیان آموزه های دینی مزدیسنا و نقد مسیحیت ؛ کوشش برای منصرف ساختن ارمنستان از مسیحی شدن می کند که البته این کوشش بی سرانجام می ماند و بعد ها نیز جنگ هایی بر سر همین موضوع شکل می گیرد .

آن چه که در این متن جالب به نظر می رسد ؛ این است که نویسندۀ این نامه آن چه از دین ساسانیان به تصویر می کشد ؛ آموزه های زروانیت است و بنا از همین موضوع نیز پژوهشگرانی مانند امیل بنونیست معتقدند که نوشته های این نامه جعلی است .
اما اگر به دیگر نوشته های سریانی که در ذکر شهادت مسیحیان در ایران ساسانی است بنگریم ؛ متوجه می شویم که آن متون نیز آئین ساسانیان را با زروانیت مرتبط می دانند . به عنوان مثال در کتاب « اعمال آذرهرمزد و آناهید » در نقد اندیشه های دینی ساسانی این گونه نوشته شده است :

« اگر هرمزد در شکم خودش ؛ بر تن خودش آبستن شود ، و به فرزندان غذا دهد ؛ مانند پدرش زروان ، آن وقت او دو جنسه است ؛ همانطوری که مانویان می گویند » .

مورخان کهن تر مانند پلوتارک نیز درست یا اشتباه در ذکر دین پارسیان ؛ آموزه های زروانی را به پارسیان نسبت داده است . اما با تمام این توصیف ها ؛ نتیجه می گیریم که این آئین در ایران ساسانی ریشه دوانده بوده است و قدمتی بس کهن تر از آن داشته است .
این نامه دارای دو بخش بوده است که نخست نامۀ وزیر یزدگرد دوم به بزرگان ارمنستان و بخش دوم نیز پاسخ بزرگان ارمنستانی به این نامه است . در این پژوهش تنها به بخش نخست بسنده می کنیم . این متن برای نخستین بار از سایت تاریخفا ؛ مرجع تخصصی تاریخ ایران و جهان ارائه می گردد .

تالار نقد نگاه دانلود

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[Elka Shine]

ترجمه متن :

هنگامی که آن ها مشاهده نمودند که با وجود تمام این ؛ آنان درمانده بودند از تضعیف روحیه ( ارمنی ها ) ، سپس آنان موبد و رئیس موبدان را فرمان به نوشتن یک نامه از برای پاسداری در جهت انحراف دین آن ها دادند .

و این یک رونوشت از نامه است :

« مهرنرسه ، وزیر بزرگ ایران و انیران ، درود فراوان به سالار ارمنستان .

شما می بایست بدانید که هر انسانی که زیر آسمان اقامت می گزیند و دین مزدایی را نمی پذیرد ؛ ناشنوا و نابینا است و توسط دیو های اهریمن ( متن اصلی : Haraman ) فریفته شده است . چون قبل از این که آسمان و زمین به هستی آیند ؛ خدای بزرگ زروان ( متن اصلی : Zrban ) برای یک هزار سال قربانی نمود و گفت : " ممکن است من حتما یک پسر داشته باشم با نام هرمزد ( متن اصلی : Ormizd ) ؛ کسی که آسمان و زمین را خواهد آفرید " ؛ و او در شکمش آبستن شد به دو [ جنین ] ، یکی بواسطۀ قربانی کردن و یکی بواسطۀ سخن گفتن .
گویا زمانی که او در اینباره دانست که دو [ جنین ] در شکمش بوده ، او گفت : " به کسی که نخست بیرون آید ( = زاده شود ) من باید فرمانرواییم را بدهم " . ولی آن که از شکِ او آبستن شده بود ؛ آشکار شکم را پاره کرد و بیرون آمد .
زروان از او پرسید : " تو چه کسی هستی ؟ " .

او گفت : " من پسر تو اورمزد هستم " .

زوران به او گفت : " پسر من درخشان و خوش رایحه است ، تو تاریک و دوستدار بدی هستی " .

و هنگامی که او ( = اهریمن ) زار زار گریه کرده بود ؛ او ( = زروان ) وی را در نقش خود به مدت یک هزار سال بازی می دهد . هنگامی که او پسر دیگری به دنیا آورد ؛ او را هرمزد نامید . او فرمانروایی را از اهریمن ستاند و آن را به هرمزد داده ، به او می گوید : " اکنون برخیز من برای تو قربانی کرده ام ، در این لحظه تو برای من قربانی می کنی ؟ " . و اورمزد آسمان و زمین را آفرید ؛ ولی اهریمن شرورانه به ضدیت عمل کرد . و آفرینش اینگونه بخش بندی شده است :

فرشتگان ؛ اورمزدی هستند ؛ ولی دیو ها اهریمنی [ اند ] . و هر چیزِ خوب ؛ هم در آسمان و این جا ( = زمین ) متعلق به اورمزد است و هر چیزِ زیانبارِ وقوع یافته در آن جا و این جا ؛ اهریمن کرده ( = آفریده ) است .

همچنین هر آن چه روی زمین ؛ نیکو است ؛ اورمزد انجام داده ، و هر آن چه نیکو نیست ؛ اهریمن انجام داده . فقط چنانکه اورمزد انسان را آفرید ، اهریمن ناخوشی ها را آفرید ؛ بیماری ها و مرگ . همۀ بیچارگی ها و بدبختی ها که رخ می دهند ؛ و جنگ های دردناک ؛ از آفرینش بخش زیانبار هستند . ( یعنی : از آفرینش اهرمین هستند ) . ولی کامیابی و فرمانروایی ها و جلال و احترام و سلامتی بدن ؛ زیبایی چهره ؛ سخنوری و طول عمر - این ها هستی شان از یک نیکو ( = اورمزد ) دریافت کی می شود . و هر چه که با یک آفرینش شرورانه ؛ مایل نیست آمیخته شود ؛ متعلق به آن ( = اورمزد ) است .

بسیار مردم در اشتباه هستند که می گویند : " خدا مرگ را آفرید ، و بدی و نیکی از او نتیجه می شود " ؛ و مخصوصا چنان که مسیحیان می گویند : " خدا رشک مند است ؛ زیرا به سبب خوردن یک انجیرِ جدا شده از یک درخت ، خدا مرگ را آفرید و انسان را در تحت آن به مجازات درآورد " . این قبیل حسادت را نه حتی انسان برای انسان داشته ؛ خدای یکتا برای مردم روا کرده .

برای این کسی می گوید این ناشنوا و نابینا است و توسط دیوهای اهریمن ؛ فریفته شده است . باز هم در این جا اشتباهی است : خدایی که آسمان و زمین را آفرید ؛ آمد [ به زمین ] ، و از زنی که مریم ( متن اصلی : Mary ) خوانده شده ؛ کسی که شوهرش یوسف بود ؛ زاده شده بود . اما در حقیقت ؛ او مسلما فرزند بنتورَک از یک رابطۀ نا مشروع بود . و بسیاری به عنوان انسان گمراه شده اند . اگر رومی ها از روی نادانی در نابخردیشان گمراه شده اند و از دین کامل ما محروم گشته اند ؛ آنان نابودی شان را بر خودشان آورده اند . ولی چرا شما شیفتۀ اشتباه آن ها شدید ؟ آیا شما دینی را که خداوندگارتان داشت را نگاه می دارید ؟ خصوصا به این دلیل که ما نزد خدا صاحب حساب دادن ( = مسئول ) برای شما هستیم .

ایمان نیاورند پیشوایانتان به کسی که شما اهل ناصره اش می خوانید ! ، زیرا که آنان بسیار فریب آمیز هستند . چه آنان در سخنان آموزش می دهند و در کردار ها عمل نمی کنند . به خوردن گوشت ؛ آن ها می گویند : " گناهی نیست " ، با این حال خودشان علاقه به خوردن گوشت ندارند . " ازدواج جایز است " ، ولی آن ها خودشان حتی میل به نگریستن به یک زن را ندارند . آن ها دربارۀ اندوختن ثروت می گویند : " آن گناهی بزرگ است " ، اما آن ها تنگدستی افراطی را ستایش می کنند . آن ها بدبختی را بزرگ می دارند و کامیابی را خوار می شمارند . آن ها نام طالع ( = بخت ) را مسخره می کنند و زیاد شادمانی کردن را بی اعتنایی می کنند . آن ها سادگی لباس را دوست دارند ، و آن ها بی آبرو را بیش از [ انسان ] محترم ؛ بزرگی ( = احترام ) می کنند . آن ها مرگ را ستایش می کنند و زندگی را محکوم می کنند . آن ها تولد ها را خوار می شمارند و بی فرزندی را تمجید می کنندو اگر مردم گوش به آن ها بودند و به همسرانشان نزدیک نشوند ؛ پایان دنیا می خواهد به زودی فرا رسد .اما من تمایل ندارم برای شما تمام جزئیات را در این نوشته مطرح کنم ؛ ولی در این مبحث دیگر چیز های زیادی وجود دارد که آن ها ( : مسیحیان ) می گویند . اما آن چه نیز بدتر از آن چه ما فقط نوشته ایم است ؛ آنان اندرز می دهند که ایزد بواسطه مردم به صلیب کشیده شده بود . برای آن که وی مرد و مصلوب شده بود ؛ پس از آن برخاست و به آسمان صعود کرد .


آیا باید شما خودتان در آن وقت درباره این قبیل تعالیم ناشایست ؛ حکمی آماده کرده باشید ؟ اهریمن هایی که شرور هستند ؛ توقیف شده و شکنجه شده توسط انسان نیستند ؛ خدای یگانه رها می کند ؛ آفریننده تمام آفريدگان . *

این برای شما برای بیان نمودن ؛ شرم آور است ؛ و این واژگان برای ما بسیار غیر قابل قبول است . بنابراین دو احتمال پیش روی شماست : یا این نامه را واژه به واژه پاسخ می دهید ؛ و یا به سوی دربار می آیید و در حضور مجمع عالی ظاهر می شوید »


توضیح :

* = منظور متن این است که خداوند جهان آفرین مهربان ؛ نمی تواند برای مخلوقاتش آفریدگانی زیان رسان بیافریند و آنان را به حال خود گذارد تا اهریمنان و دیوان به آنان زیان برسانند ؛ نظری که علمای زرتشتی به دین یهود و مسیح داشتند که خداوند خالق نیکی و بدی را از یک بُن می دانستند .

تالار نقد نگاه دانلود

دانلود رمان و کتاب های جدید