- عضویت
- 2020/05/25
- ارسالی ها
- 2,429
- امتیاز واکنش
- 4,523
- امتیاز
- 666
پرتغالیها چگونه از جزیره هرمز بیرون رانده شدند
تاریخچه بیرون راندن پرتغالی ها از قشم
در سال ۱۶۱۵م ۱۰۲۴هـ کمپانی هند شرقی انگلیس به اولین تلاش برای رخنه در بازار ایران دست زد. یکی از عاملان کمپانی به نام ریچارد استیل متوجه شده بود که ایران زمستانهای سردی دارد و حدس زد بازار خوبی برای ماهوت انگلیسی خواهد بود. کمپانی او جان کرادر را به اصفهان فرستاد و این دو در آنجا فرمانی از شاهعباس اول گرفتند که به رعایا دستور میداد:
تا آنجا که میتوانید... فرنگیهای انگلیسی را با گرمی پذیرا شوید و وسایل آسایش آنان را فراهم کنید، هر وقت که کشتی یا محصولات آنان به جاسک یا هر بندر دیگری در قلمرو سلطنت ما میرسد آنان و کالاهایشان را به هر محل یا محلهایی که تمایل دارند برسانید و مراقب باشید که در سواحل ما از آنها در برابر دیگر فرنگیها، هرکس که باشد، دفاع شود
استیل و کرادر بعد از بررسی بنادر متعدد، جاسک را در ساحل مکران در شرف هرمز انتخاب کردند. در دسامبر ۱۶۱۶/ ذیحجه ۱۰۲۵ کمپانی ادوارد کاناک را با کشتی جیمز و محمولهای از پارچه فرستاد، جیمز بهرغم تلاش پرتغالیها برای توقیف آن به جاسک رسید. کاناک محموله پارچه را به شیراز برد و تجارتخانههایی در آن شهر و دراصفهان دایر کرد.
شاهعباس فرمان دیگری با تفصیل بیشتر صادر کرد که به کمپانی هند شرقی انگلیس حق معامله آزاد در سراسر کشور را میداد. قرار بر این شد که سفیری از انگلیس بهطور دائم در ایران اقامت اداشته باشد. آزادی اجرای مراسم مذهبی برای اتباع انگلیسی تضمین شد و قضاوت در امور قانونی آنها برعهده سفیر گذاشته شد. به علاوه شاه قول داد سالانه هزار تا ۳۳ هزار عدل ابریشم با نرخ معین برای کمپانی تامین کند و کمپانی بتواند این ابریشم را بدون پرداخت عوارض گمرکی از جاسک حمل کند.
کمپانی هند شرقی باید از این آزادمنشی شاه بسیار خشنود شده باشد. اما در این میان شرط کوچکی وجود داشت. شاهعباس اول در عوض این امتیازات انتظار داشت انگلیسیها در اخراج پرتغالیها از هرمز یاریاش کنند. شاهعباس اول همیشه قلاع پرتغالیها را در جزیره هرمز و سرزمین اصلی و این واقعیت را که حاکم هرمز تابع پرتغال بود، تجاوزی به حق حاکمیت خویش تلقی میکرد که البته کاملا طبیعی بود. اما بهواسطه فقدان نیروی بحریه، او هم نظیر اسلافش قادر به بیرون راندن پرتغالیها از جزیره هرمز نبود، اگرچه در ۱۶۰۲م/ ۱۰۱۰ هـ افراد پادگان بسیار کوچکتر پرتغالیها را از بحرین بیرون رانده بود. بهنظر میرسد ورود کشتیهای جنگی کمپانی هند شرقی انگلیس به صحنه، فرصتی را که شاهعباس در جستوجویش بود به وی داده است.
تاریخچه بیرون راندن پرتغالی ها از قشم
در سال ۱۶۱۵م ۱۰۲۴هـ کمپانی هند شرقی انگلیس به اولین تلاش برای رخنه در بازار ایران دست زد. یکی از عاملان کمپانی به نام ریچارد استیل متوجه شده بود که ایران زمستانهای سردی دارد و حدس زد بازار خوبی برای ماهوت انگلیسی خواهد بود. کمپانی او جان کرادر را به اصفهان فرستاد و این دو در آنجا فرمانی از شاهعباس اول گرفتند که به رعایا دستور میداد:
تا آنجا که میتوانید... فرنگیهای انگلیسی را با گرمی پذیرا شوید و وسایل آسایش آنان را فراهم کنید، هر وقت که کشتی یا محصولات آنان به جاسک یا هر بندر دیگری در قلمرو سلطنت ما میرسد آنان و کالاهایشان را به هر محل یا محلهایی که تمایل دارند برسانید و مراقب باشید که در سواحل ما از آنها در برابر دیگر فرنگیها، هرکس که باشد، دفاع شود
استیل و کرادر بعد از بررسی بنادر متعدد، جاسک را در ساحل مکران در شرف هرمز انتخاب کردند. در دسامبر ۱۶۱۶/ ذیحجه ۱۰۲۵ کمپانی ادوارد کاناک را با کشتی جیمز و محمولهای از پارچه فرستاد، جیمز بهرغم تلاش پرتغالیها برای توقیف آن به جاسک رسید. کاناک محموله پارچه را به شیراز برد و تجارتخانههایی در آن شهر و دراصفهان دایر کرد.
شاهعباس فرمان دیگری با تفصیل بیشتر صادر کرد که به کمپانی هند شرقی انگلیس حق معامله آزاد در سراسر کشور را میداد. قرار بر این شد که سفیری از انگلیس بهطور دائم در ایران اقامت اداشته باشد. آزادی اجرای مراسم مذهبی برای اتباع انگلیسی تضمین شد و قضاوت در امور قانونی آنها برعهده سفیر گذاشته شد. به علاوه شاه قول داد سالانه هزار تا ۳۳ هزار عدل ابریشم با نرخ معین برای کمپانی تامین کند و کمپانی بتواند این ابریشم را بدون پرداخت عوارض گمرکی از جاسک حمل کند.
کمپانی هند شرقی باید از این آزادمنشی شاه بسیار خشنود شده باشد. اما در این میان شرط کوچکی وجود داشت. شاهعباس اول در عوض این امتیازات انتظار داشت انگلیسیها در اخراج پرتغالیها از هرمز یاریاش کنند. شاهعباس اول همیشه قلاع پرتغالیها را در جزیره هرمز و سرزمین اصلی و این واقعیت را که حاکم هرمز تابع پرتغال بود، تجاوزی به حق حاکمیت خویش تلقی میکرد که البته کاملا طبیعی بود. اما بهواسطه فقدان نیروی بحریه، او هم نظیر اسلافش قادر به بیرون راندن پرتغالیها از جزیره هرمز نبود، اگرچه در ۱۶۰۲م/ ۱۰۱۰ هـ افراد پادگان بسیار کوچکتر پرتغالیها را از بحرین بیرون رانده بود. بهنظر میرسد ورود کشتیهای جنگی کمپانی هند شرقی انگلیس به صحنه، فرصتی را که شاهعباس در جستوجویش بود به وی داده است.