متفرقه پرده و نیم پرده در موسیقی

[Diba]

پرده و نیم پرده در موسیقی


در سیستم کلاسیک یک اکتاو را به دوازده فاصله برابر تقسیم میکنیم. که به هر یک از این فواصل یک نیم پرده میگوییم. به طبع دوبرابر نیم پرده؛ یک پردهاست.
اگر بخواهیم این اصطلاح را دقیقتر تعریف کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که در تقسیم بندی سیستم کلاسیک موسیقی فرکانس نت های موسیقی رشتهای با تصاعد هندسی است. در این صورت پرده واحدی برای معرفی فاصلهی دو صدا یا به بیان صحیحتر نسبت فرکانس آن دو است. در این سیستم هر اکتاو معادل شش پرده (دوازده نیم پرده) است. از آنجا که فرکانس هر نت دوبرابر فرکانس نت معادل آن در اکتاو پایینتر میباشد، میتوان قدر نسبت این تصاعد هندسی (نسبت فرکانس هر نت نسبت به نت نیم پرده پایین تر) را به دست آورد:
q = 2(1 / 12)
نکتهی مهم این است که مغز در تشخیص موسیقی اصوات این بازه از راه شناختن نسبت هندسی بین بسامد نتها اقدام میکند.







گوشه
گوشه که گاهی به آن مقام (در شباهت با موسیقی عربی و ترکی) نیز گفته میشود، از اساسیترین مؤلفههای هویت موسیقی ایرانی است. گوشهها قطعههای ثبت شده از موسیقی سنتی ایرانی هستند که در طول زمان توسط استادان موسیقی ایرانی گردآوری شده و به هنرجویان آموخته میشود.
گوشه عبارت از آهنگي است که در فاصله ي يک دانگ يا يک پنچم ادا مي شود و عموما از چند نت تجـ*ـاوز نمي کند و در اين چند نت تغييراتي داده نمي شود. بنابراين گامي براي آن تشخيص نمي توان داد و گوشه ها داراي تقسيمات جزء و اجزاي ديگري نخواهند بود. آنچه به نظر مي رسد نت شاهد و ايست را براي آنها مي توان قائل شد.
هر دستگاه موسیقی سنتی دارای تعدادی گوشه است که توسط استادان مختلف به شکلهای متفاوت ولی بسیار مشابه ثبت شدهاند. منبع جمعآوری گوشهها، عموماً قطعات نواخته شده در میان نوازندههای بومی نواحی مختلف ایران است.
انواع گوشهها

بسته به اهمیت، گوشهها را میتوان به سه گونه تقسیم کرد:

1. گوشههای بزرگ: که دارای این قابلیت هستند که به مدت زیادی درطول یک اجرا نواخته شوند مانند گوشهٔ بیات کرد در شور، مخالف در سهگاه و چهارگاه، حجاز در آواز ابوعطا و شوشتری در همایون.
2. گوشههای کوچک: که در همه آوازها و دستگاهها وجود دارند.
3. گوشههای سرگردان: که قابلیت اجرا در دستگاههای مختلف را دارند، مانند مثنوی، جامهدران و کرشمه.

گوشههای موجود در دستگاههای موسیقی ایرانی در حقیقت قطعاتی جدا ولی در عین حال مربوط به هم هستند که از پیوستن آنها به یکدیگر دستگاههای موسیقی بوجود میآیند. به اولین گوشه در هر دستگاه، «درآمد» آن دستگاه گفته میشود.
گوشهها در یک دستگاه ممکن است دارای گامهای مختلف یا همانند باشند. در ردیف نوازی، گوشهها به ترتیب از درجات پایین گام شروع شده و طبق یک روند منظم به تدریج اوج گرفته و دوباره به گام اصلی دستگاه بازگشت میکنند. هر یک از گوشهها بر اساس گام و یا حالت و یا نت شاهدی که دارند، حالت احساسی خاصی را تداعی مینمایند. در دستگاههای مختلف ممکن است گوشههایی با حالات یکسان وجود داشته باشند که از طریق آنها میتوان به تعویض دستگاهها (مرکب نوازی) پرداخت .
برخی از گوشههای موسیقی ایرانی

• دستگاه شور
  • شهناز
  • حسینی

• دستگاه سهگاه
  • زابل
  • مویه
  • حدی
  • پهلوی
  • مغلوب
  • مخالف

• دستگاه چهارگاه
  • زابل
  • مویه
  • حدی
  • پهلوی
  • منصوری
  • مغلوب
  • مخالف

• دستگاه ماهور
  • گشایش (داد)
  • دلکش
  • بیات لر
  • عراق
  • حصار
  • راک

• دستگاه همایون
  • چکاوک
  • شوشتری
  • عشاق

• دستگاه نوا
  • عراق
  • رهاب

• دستگاه راست پنجگاه
  • راست
  • چکاوک
  • راک
  • پنجگاه
  • لیلی و مجنون

• آواز دشتی
  • دشتستانی

• آواز ابوعطا
  • حجاز

• آواز بیات ترک(بیات زند)
  • روح الارواح

• آواز افشاری
  • عراق

• آواز اصفهان