*همتا*
کاربر نگاه دانلود
با اینکه مستندات مربوط به بیماری های دندانی به ۴۰ هزار سال پیش برمی گردد اما یافته ها درمورد درمان های دندان پزشکی مربوط به ۴ تا ۵ هزار سال پیش است. کرم دندان (کرم خوردگی) در بسیاری از نقاط دنیا از جمله چین و هند از باورهای مردم از هزاران سال پیش بوده است. مهم ترین تحول در پالایش علم و تجربه پزشکی از خرافات، ۶ قرن قبل از میلاد و به وسیله بقراط انجام شده است...
او برای اولین بار روش سوزاندن و کوتر کردن پالپ (عصب) دندان را پیشنهاد داد. برخی از دانشمندان مسلمان از جمله زکریای رازی نیز از روش کوتریزه و ثابت نگه داشتن دندان ها به عنوان درمان نام بـرده اند.
ابوعلی سینا در کتاب قانون، درد دندان را تشریح کرده و حالت التهاب پالپ را توضیح داده و برای درمان دندان های مبتلا به التهاب پالپ مغز دندان ایجاد حفره در تاج دندان و استفاده از مواد مسکن داخل دندان را توصیه کرده است.
ابن سینا اولین فردی است که جایگزین کردن دندان در جای خود را پیشنهاد داد. باوجود اینکه قدیمی ترین پرکردگی دندان ۲۲۰۰ سال پیش انجام شده، اولین پرکردگی کانال با فلز طلا در دهه اول قرن ۱۹ گزارش شده است. رشد و جهش سریع علم درمان ریشه در قرن بیستم و به خصوص در نیمه دوم آن اتفاق افتاد. این پیشرفت مدیون تحقیقات و تجربه های دانشمندانی بود که مواد و تکنیک های جدید را در علم درمان ریشه مورد استفاده قرار دادند.
مهم ترین و باارزش ترین تحول در دندان پزشکی و درمان ریشه، کشف ماده بی حسی و استفاده از اشعه ایکس و رادیوگرافی است. استفاده از فناوری های جدید و روزآمد نیز در توسعه علم دندان پزشکی و درمان ریشه تاثیر بسزایی دارند.
درون یک ریشه یا ریشه های دندان، مجرایی وجود دارد که حاوی بافت همبندی است. عامه مردم به آن «عصب» و دندان پزشکان به آن «پالپ» می گویند. هدف از درمان ریشه، خارج کردن بافت بیمار یا نکروز (مرده) از مجاری ریشه و پر کردن ریشه به طریقی است که مجرای انتهای ریشه را کاملا مهروموم کند. این کار با روش ها و وسایل مختلف انجام می شود.
به کمک پیشرفت تکنولوژی، وسایل جدید و مدرنی برای تشخیص و درمان های درمان ریشه در سال های جدید عرضه شده است
هر چند این دستگاه سال های متمادی است که در دندان پزشکی مورداستفاده قرار می گیرد اما اهمیت استفاده از آن برای تشخیص بیماری پالپ یا عصب دندان باعث شده است که انواع جدید آن (دیجیتال) نیز تولید و عرضه شود. از این وسیله برای پی بردن به حیات پالپ یا مرگ عصب دندان استفاده می شود. کاربرد پالپ تستر الکتریکی بسیار راحت، بی ضرر و بدون خطر است و نتایج آن به همراه سایر آزمایش ها، به دندان پزشک در تشخیص و درمان صحیح کمک می کند.
یکی از مهم ترین مراحل کار در درمان های ریشه، تعیین و تشخیص محل انتهای ریشه (مرز بین دندان و استخوان) است. این کار معمولا به وسیله رادیوگرافی انجام می گیرد. در چند دهه اخیر با استفاده از اختلاف مقاومت بافت در مقابل جریان الکتریسیته، دستگاه کوچک مفیدی عرضه شده است که به دندان پزشکان کمک زیادی می کند.
هر چند این وسیله دندان پزشک درمان ریشه را از رادیوگرافی بی نیاز نمی کند اما به عنوان یک وسیله کمکی، تعداد رادیوگرافی ها را به حداقل می رساند. در طول زمان دستگاه های اپکس یاب اصلاح و روزآمد شده اند. هم اکنون دستگاه هایی به بازار عرضه شده است که می توانند طول ریشه را با دقت دهم میلی متر به دندان پزشک نشان دهند.
خاصیت ارتجاعی تمیز کردن و آماده سازی کانال از گذشته تا به حال با وسایلی به نام فایل های اندودانتیک انجام می شود. قبلا از فلز «استیل ضدزنگ» برای ساخت فایل ها در دندان پزشکی استفاده می کردند ولی معرفی و استفاده از آلیاژ نیکل تیتانیوم تحول بزرگی در آماده سازی کانال ایجاد کرد. شیوع انحنا در کانال های ریشه دندان ها بسیار زیاد و میزان انحنا در هر ریشه و دندان مختلف است.
عیب فایل های قدیمی، مقاومت بیشتر در مقابل خم شدن و خاصیت ارتجاعی کم بود. معمولا این وسایل فقط با دست و انگشتان قابل استفاده بودند و به همین دلیل ضمن صرف وقت بیشتر، دقت کار در کانال های با انحنای متوسط و زیاد کم می شد. فایل های نیکل تیتانیوم به علت انعطاف پذیری شدید و مقاومت بیشتر در مقابل شکست، آماده سازی کانال را متحول کرده اند.
این فایل ها که انواع مختلف با خصوصیات متنوع دارند با استفاده از موتورهای مخصوص و چرخش مناسب در داخل کانال، به دندان پزشک کمک می کند. استفاده از فایل چرخشی برای آماده سازی کانال کار را راحت تر و سریع تر می کند اما این وسایل نیز معجزه گر نیستند و محدودیت های خاص خود را دارند. به همین دلیل از ابتدای معرفی فایل نیکل تیتانیوم ده ها نوع فایل و تکنیک برای آماده سازی کانال پیشنهاد شده است.
معمولا فایل های چرخشی با استفاده از موتورهای مخصوصی که سرعت چرخش پایین و نیروی مناسب دارند، به کار می رود. هزینه بالا و احتمال شکستگی فایل های چرخشی ۲ عیب مهم این سیستم هاست. هم اکنون کارخانه های سازنده تلاش می کنند ضمن تغییر در شکل ظاهری فایل ها برای بالا بردن قدرت تراش فایل از آلیاژی استفاده کنند که میزان شکست فایل داخل کانال کمتر شود.
دکتر محمدجعفر اقبال/استاد دانشکده دندان پزشکی/شهید بهشتی و مرکز تحقیقات /علوم دندان پزشکی
