پیوند قرنیه

[مهربانوی ایرانی]

در حال حاضرِ،سالانه حدود ۴۰۰۰۰مورد پیوند قرنیه در آمریکا انجام می شود.اولین پیوند قرنیه در ایران، در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی توسط شادروان پروفسور محمد قلی شمس در بیمارستان فارابی تهران انجام شد. به تدریج هر سال بر آمار این عمل افزوده شد و هم اکنون سالانه، حدود ۳۰۰۰ مورد پیوند در ایران انجام می گیرد. علاوه بر پیشرفت کمی در پیوند قرنیه؛ پیشرفت کیفی قابل توجهی نیز در این عمل مشاهده میشود ؛به طوری که انواع تکنیک های پیوند لایه ای ابداع شده که نه تنها باعث نتایج بهترشده ،بلکه احتمال رد پیوند نیز کمتر شده است.
نابينايي ناشي از بيماري قرنيه ، يكي از مشكلات عمده سلامت عمومي در كشورهاي در حال توسعه و با سطح بهداشتي پايين مي باشد. پيوند نفوذي قرنيه ، همچنان روش انتخابي در درمان بيماران مبتلا به نابينايي ناشي از بيماريهاي قرنيه است. اكثر پيوندهاي نفوذي قرنيه با اهداف اپتيكي انجام مي شوند تا ديد ضعيف ناشي از كدورت قرنيه ، بهبود يابد.
نتايج تحقيقات نشان مي دهد ، شيوع علل منجر شونده به پيوند نفوذي قرنيه در كشورهاي در حال توسعه با كشورهاي پيشرفته متفاوت است به طوري كه در كشورهاي پيشرفته، « كراتوپاتي تاولي سودوفاكي » ، نارسايي پيوند و يا قوز قرنيه از جمله علل اصلي پيوند نفوذي قرينه محسوب مي شوند. تحقيقات انجام شده نشان مي دهد : قوز قرينه ، شايعترين علت پيوند، در ايران است.
بررسي هاي آمار بانك چشم ایران،در مورد بيماراني كه بين سالهاي ۱۳۷۳تا ۱۳۸۳ در مراكز چشم پزشكي سراسر كشور تحت پيوند نفوذي قرينه قرار گرفتند؛ نشان داد كه تعداد ۱۹ هزار و ۶۶۸ مورد پيوند نفوذي قرينه ظی ۱۱ سال انجام شده است .

پیوند قرنیه چیست؟

قرنیه به لایه شفاف جلوی چشم گفته می شود که درست جلوی قسمت رنگی چشم (عنبیه) قرار دارد. در واقع رنگ چشم وابسته به عنبیه است که از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد و قرنیه کاملا شفاف است.قرنیه هم به نور اجازه ورود به چشم را می دهد و هم نور را طوری تغییر مسیر می دهد که تصاویر اشیاء دور و نزدیک روی پرده شبکیه متمرکز شوند.
پیوند قرنیه عملی است که طی آن قرنیه ای که دچار کدورت شده، با قرنیه شفاف تعویض می شود.این عمل "کراتوپلاستی" نیز نامیده می شود.

علل پیوند قرنیه
ضربه (شامل سوختگی های شیمیائی ) یکی از شایع ترین علل کدورت قرنیه است. سایر علل آن عبارتند از :إسکار (محل جوش خوردن زخم)ناشی از عفونت موضعی ( از قبیل ویروس تبخال)،تورم قرنیه و عملکرد ضعیف سلول های آن(دیستروفی های قرنیه) وتخریب و انهدام سلول های قرنیه توأم با اختلال شکل آن ( کراتوکونوس یا قوز قرنیه بارزترین فرم آن است) .علامت اصلی کدورت قرنیه،کاهش تدریجی بینائی است که پیوند قرنیه می تواند کمک به بهبود بینائی کند.

منبع تهیه قرنیه برای پیوند از کجاست؟
تهیه قرنیه توسط بانک چشم از افرادی که خود و یا بستگان آنها اجازه اهدای چشم پس ازمرگ را داده اند؛ صورت می گیرد. بانک چشم معمولا بافت را در ساعات اولیه پس از مرگ؛ از بدن جدا ساخته و آن را برای انتقال به بیمارستان و یا کلینیک محل جراحی آماده می کند. در بانک چشم قبل از فرستادن بافت برای پیوند؛ یکسری آزمایشات انجام می گیرد تا از انتقال بیماریهایی مانند ایدزو هپاتیت جلوگیری گردد و همچنین از کیفیت بافت پیوندی اطمینان حاصل شود.

عمل جراحی
عمل جراحی می تواند تحت بی حسی موضعی یا بی هوشی عمومی انجام شود.اگر عمل با بی حسی موضعی انجام شود، شما در طی عمل بیدار هستید؛ اما احساس درد و نارحتی نخواهید داشت و شما پس از عمل مرخص خواهید شد
عمل به کمک میکروسکوپ جراحی انجام می شود و حدود یک ساعت به طول می انجامد. ابتدا جراح به کمک تیغ مدور مخصوصی به نام ترفاین قسمت مرکزی قرنیه بیمار را برمی دارد و با استفاده از ترفاین دیگر (معمولا با قطر۲۵/. میلی متر بزرگتر) قرنیه دهنده ( چشمی که پس از فوت فرد جدا شده و توسط بانک چشم آزمایشات لازم روی آن انجام شده) )را جدا و آماده پیوند می کند. قرنیه جدید ( قرنیه پیوندی) روی چشم گیرنده درست در محل قرنیه برداشته شده، قرار گرفته و با نخ بسیار ظریف غیر قابل جذب بخیه می شود. از آنجایی که ترمیم زخم در ناحیه پیوند قرنیه نیاز به زمان طولانی دارد؛ باید تا زمان جوش خوردن کامل زخم ( معمولا چند ماه)، بخیه ها در محل خود باقی بمانند. در پایان عمل چشم پانسمان می شود. اگر در هنگام عمل پيوند قرنيه، بيماري آب مرواريد وجود داشته باشد، همزمان عمل اب مرواريد انجام شده و لنز داخل چشمي نيز جايگذاري مي گردد.
پیوند قرنیه به دو فرم : ۱- پیوند تمام ضخامت (نفوذی) و ۲- پیوند لایه ای قابل انجام است. در تکنیک اول، قسمت مرکزی قرنیه بیمار به صورت ضخامت کامل تعویض می شود و در تکنیک دوم، فقط لایه ای از قرنیه که دچار بیماری است با قسمت مشابه از قرنیه دهنده تعویض می شود.تکنیک نفوذی، نتیجه اپتیکی بهتری دارد در حالیکه در تکنیک پیوند لایه ای عوارض و احتمال رد پیوند کمتر است؛گر چه تکنیک دوم از نظر انجام برای جراح وقت گیرتر و مشکل تر است.لذا علی رغم مشکل تر بودن تکنیک عمل، امروزه جراحان قرنیه تمایل بیشتری به انجام پیوند لایه ای دارند


توصيه هاي قبل از عمل جراحي

۱- پس از تصمیم به انجام عمل و تائید پزشک معالج، با پرداخت هزینه چشم به حساب بانک چشم جمهوری اسلامی ایران در نوبت پیوند قرار می گیرید. این هزینه جهت تهیه و آماده سازی قرنیه دهنده و برای انجام آزمایشات لازم از قبیل ایدز، هپاتیت و .... بر روی چشم دهنده است و خود چشم اهدائی و رایگان است.
۲- فیش بانکی به انضمام فرم پیوند که توسط پزشک معالج پر شده به بانک چشم فاکس می شود.
۳- در صورتیکه می خواهید از بیمه در مانی استفاده کنید؛ بهتر است که روز قبل از عمل با در دست داشتن معرفینامه پزشک معالج به اداره بیمه مربوطه مراجعه و معرفینامه برای کلینیک محل عمل دریافت کنید.
۴- در صورتیکه پزشک معالج لازم بداند، یکی دو روز قبل از عمل آزمایشات خون و ادرار را در یکی از درمانگاه ها و یا بیمارستانهای نزدیک محل سکونت خود انجام و جواب آن را روز عمل به کلینیک بیاورید.
۵- روز قبل از عمل استحمام کنید و بهتر است که آقایان صورت خود را اصلاح کنند.
۶-در روز عمل ، خانم ها از آرایش بخصوص آرایش چشم اجتناب نمایند.
۷- حتما در روز عمل، همه داروهائی را که به علت سایر بیماریها مثل قند، فشار خون،‌ناراحتی قلبی و ..... مصرف می کرده اید، مصرف کنید.
۸- در صورتی که عمل شما تحت بی هوشی عمومی انجام می گیرد، صبحانه نخورید و در صورتی که تحت بی حسی موضی انجام می گیرد ،با صلاحدید پزشک می توانید صبحانه بخورید.
۹- در روز عمل یک ساعت قبل از عمل به کلینیک مراجعه و پذیرش می شوید.
۱۰- پس از ورود به بخش لباس مخصوص اتاق عمل می پوشید و در صورت نیاز به عمل همزمان آب مروارید، پرستار چند بار قطره های گشاد کننده مردمک در چشم شما می ریزد.
۱۰- حدود نیم ساعت بعد به همراه پرستار به اتاق عمل می روید.
۱۱- پس از دراز کشیدن روی تخت اتاق عمل؛ بسته به وضع عمومی شما و صلاحدید پزشک معالج؛ بی هوش می شوید و یا با تزریق آمپول بی حسی ، ‌چشمتان كاملا بي‌حس و بی حرکت مي‌شود و شما در طول عمل احساس درد نخواهيد كرد.



عمل جراحی پیوند قرنیه
۱-با محلول ضد عفونی (بتادین) چشم شما شستشو می شود و لباس یک بار مصرف استریلی روی صورت شما داده می شود و جلوی بینی شما اکسیژن گذاشته مشود تا کاملا راحت باشید.
۲- ابتدا جراح به کمک تیغ مدور مخصوصی به نام ترفاین قرنیه دهنده ( چشمی که پس از فوت فرد جدا شده و توسط بانک چشم آزمایشات لازم روی آن انجام شده) را جدا و آماده پیوند می کند.
۳- سپس جراح، با استفاده از ترفاین دیگر (معمولا با قطر۲۵/. تا ۵/۰میلی متر کوچکتر)قسمت مرکزی قرنیه بیمار را برمی دارد و قرنیه جدید ( قرنیه پیوندی) روی چشم گیرنده درست در محل قرنیه برداشته شده، قرار گرفته و با نخ بسیار ظریف غیر قابل جذب بخیه می شود.
۴- در موارد پیویند لایه ای (لاملار) همان لایه از قرنیه بیمار که آسیب دیده با لایه معادل آن از قرنیه دهنده تعویض مشود. مزیت این روش کاهش احتمال رد پیوند و حصول نتیجه بهتر است. به همین دلیل علی رغم مشکل تر بودن تکنیک عمل، امروزه جراحان قرنیه تمایل بیشتری به انجام پیوند لایه ای دارند.
۵- در صورت نیاز به عمل همزمان آب مروارید؛ پس از برداشتن قرنیه بیمار عدسی بیمار نیزکه دچار آب مروارید است، خارج شده و لنز داخل چشمی مصنوعی جایگزین آن می شود و سپس قرنیه جدید ( قرنیه پیوندی) روی چشم گیرنده درست در محل قرنیه برداشته شده، قرار گرفته و با نخ بسیار ظریف غیر قابل جذب بخیه می شود.
۶- در پایان عمل چشم پانسمان می شود.
۷- پس از به هوش آمدن کامل مرخص شده و به منزل برمی گردید.


دستورات و مراقبت های بعد از عمل پیوند قرنیه


۱- چند ساعت بعد از عمل جراحي مرخص خواهيد شد.هنگام مرخص شدن نسخه داروئي خود را تهيه كنيد و قطره هاي چشمي را به طوري كه آموزش مي بينيد استفاده كنيد. در مراجعات بعدي داروهايتان را همراه خود بیاوريد.
۲– پس از عمل جراحي به پشت بخوابيد و از خوابيدن به سمت چشمي كه عمل شده و يا به طرف شكم خودداري كنيد.
۳ – آرام باشيد و از سرفه و عطسه كردن و زورزدن خودداري كنيد.
۴- پس به هوش آمدن کامل ابتدا کمی مایعات و سپس در صورت تحمل می توانید غذا بخورید. پرهیز غذائی خاصی ندارید و رژیم غذائی بخصوصی توصیه نمی شود.
۵- به طور معمول ازقطره چشمی کورتون (بتامتازون یا پردنیزولون) هر ۴ساعت و از قطره چشمی کلرامفنیکل نیز هر ۴ساعت استفاده کنید.
۶- در صورت تجویز از قرص استازولامید (برای پایین آوردن فشار چشم) هر ۶ تا ۸ ساعت استفاده کنید.
۷- در صورت احساس درد و ناراحتی، از قرص استامینوفن استفاده کنید.
۸- شب‌ها كه به بستر مي‌رويد نياز به ريختن قطره نيست .
۹- بين دو قطره حداقل ۵ الی ۱۰ دقيقه فاصله بگذاريد.
۱۰ - در موقع خوابیدن؛ روي چشم يك محافظ (شیلد) گذاشته شود و به وسيله چسب ضد حساسيت چسبانده شود .
۱۱ – محافظ تا 3 الی ۴ هفته پس از عمل جراحي هنگام خواب روي چشم شما باشد و در طول روز از عينك آفتابي استفاده كنيد تا چشم شما كمتر اذيت شود زیرا چشم عمل شده نسبت به نور خورشيد حساس است .
۱۲– افزايش اشك ریزش بعداز عمل طبيعي است. همينطور مقادير كم ترشحات در هنگام بيدار شدن از خواب که باعث می شود مژه ها به هم بچسبد. اين ترشحات را مي توانيد با دستمال تمیز پاک کنید.
۱۳- درد بعد از عمل را مي توان با مصرف استامينوفن كاهش داد. در صورت از بين نرفتن درد به پزشك اطلاع دهيد زيرا ممكن است به دليل افزايش فشار داخل چشم باشد.
۱۴ – كاهش ناگهاني بينائي را بايد به پزشك اطلاع دهيد.
۱۵ – روز بعد از عمل جراحي باید برای معاینه به مطب مراجعه کنید و تا بهبود كامل لازم است كه چندين بار معاينه شوید.
۱۶-ديد شما بلافاصله بعد ازعمل كامل نیست ولي به‌تدريج بهتر خواهد‌شد و بعد از جند‌ماه اگر لازم باشد، شماره عينكي براي كارهاي دقيق تجويز خواهد شد.
۱۷-توجه داشته باشيد كه كيفيت بینائی بعد از عمل بستگي به وضعيت شبكيه ، سلامت عصب بینائی و سلامت سایر قسمت های چشم دارد که تدریجا كامل مي‌شود.
۱۸- از ماه سوم به بعد که تدریجا زخم ترمیم می شود، بصورت انتخابی بعضی از بخیه ها برداشته می شوند تا آستیگماتیسم کمتر شده و بینائی بهتر شود. و اگر لازم باشد، شماره عينكي براي كارهاي دقيق تجويز خواهد شد.


توصيه هاي بعد از عمل جراحي:
پس از عمل جراحي آب مروارید نكات زیر بايد رعایت شود و تا ویزیت بعدی از انجام كارهاي زير خودداري نماييد.

۱ – استفاده از مواد آرايشي براي چشم و اطراف آن
۲ – شستشو و استحمام چشمها
۳ – ورزش و فعاليتهاي سنگين و بلندكردن اجسام سنگين
۴– مالش و دست زدن به چشمها
۵ – سرفه كردن و عطسه كردن
۶ – زورزدن در هنگام اجابت مزاج
۷ – تغيير ناگهاني وضعيت سر
۸- خم شدن سر تا زير كمر و سجده نمودن. به مدت 3 تا ۴ هفته در هنگام نمازخواندن به سجده نرويد بلكه مهر را به پيشاني خود بگذاريد.
۹ – خوابيدن به طرف شكم و يا چشم عمل شده
۱۰ – شستن سر و صورت با شامپو بعد از هفته اول پس از عمل جراحي و با صلاح پزشك بلامانع است .
۱۱ – بعلت نداشتن بینائی کافی رانندگي ممنوع است.
۱۲ – بعد از آنكه به شما اجازه استحمام داده شد از ورود آب به داخل چشم به مدت ۳ تا۴هفته خودداري كنيد. در موقع استحمام از مالش چشم ها جداُ بپرهیزید.


در صورت بروز علائم زير با پزشك تماس بگیرید (هشدار!)
۱- کاهش بینائی نسبت به روز های قبل
۲– درد چشم و اطراف آن كه با مسكن تجويز شده برطرف نشود
۳ –افزايش قرمزي ،تورم و ترشح چشمها
۴-شروع ناگهاني درد بالاي كاسه چشم «ناحيه ابروها» و سردرد مداوم
۵- مشاهده هاله رنگي اطراف چراغها
۶- احساس ترس و ناراحتی از نور ( فوتوفوبی)
۷- احساس جسم خارجی در چشم ( که ممکن است بعلت شل شدن یا باز شدن بخیه باشد و در صورت عدم برداشت بخیه احتمال رد پیوند افزایش می یابد.) .
منبع: نرم افزار پزشک یار