سیده آمین ارمان
کاربر نگاه دانلود
اولین گردهمایی بزرگ برنامه نویسان ایران در مورخ ۲۸ مرداد ماه ۱۳۹۵ برگزار شد که گروه دانش بنیان سکان آکادمی هم با مقاله یی تحت عنوان «ضرورت آموزش برنامه نویسی به کودکان» در این رویداد حضور به هم رساند. مقوله ی آموزش مهارت های کدنویسی به نسل جوان جزو اولویت های کشورهای های جهان اول بوده لذا تمام تلاش خود را به کار بستیم تا روی این مسئله بیشتر تمرکز کرده و حضار را با اهمیت این موضوع آشناتر سازیم. آنچه در ادامه مطالعه خواهید کرد، چکیده یی از این ارائه است که در کتابچه ی PDF همایش نیز منتشر شده است.
در حال حاضر دنیا نه تنها با کمبود آب، صلح، انسانیت، آرامش و … مواجه است بلکه با کمبود چیز دیگری تحت عنوان «برنامه نویس» نیز مواجه می باشد و به نظر هم می‌رسد که با فراگیر تر شدن IoT یا «اینترنت اشیاء» هم این کمبود بیش از این احساس گردد. در واقع، با توجه به این که دنیا بیش از پیش به سوی فناوری های جدید پیش می رود، این نیاز احساس می‌گردد تا دانش آموزان و دانشجویان نیز بیش از گذشته با نحوه ی کار کردن این فناوری ها آشنا شوند و یکی از راه‌های این آشنایی، یادگیری اصول برنامه نویسی است. حال ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که "فرزندم اصلاً به برنامه نویسی علاقه‌ای ندارد، پس چرا باید برنامه نویسی یاد بگیرد؟" و یا "فرزند من دوست دارد نقاش شود، چرا باید او را مجبور به یادگیری برنامه نویسی کنم؟"
در پاسخ به این سؤال بایستی گفت که آمار و ارقام حاکی از آنند که داشتن پیش‌زمینه در علوم کامپیوتری به‌خصوص برنامه نویسی، در حال حاضر به عنوان یک برگ برنده در زمینه یادگیری سایر مهارت ها محسوب می‌شود و در آینده‌ای نه چندان دور، نیاز به داشتن چنین برگ برنده ای پررنگ تر هم خواهد شد.
علاوه بر این، عنوانی بهتر از «عصر تکنولوژی» برای عصری که در آن به سر می‌بریم نمی‌توان یافت و شاهد چنین ادعایی هم آن است که در عصر کنونی، تکنولوژی در تمامی جنبه های زندگی ما از حریم خصوصی گرفته تا محیط کار و … رخنه کرده است و زندگی بدون نمونه‌های عملی از تکنولوژی همچون تلفن همراه، اینترنت، بانکداری الکترونیک و … تقریباً غیر ممکن است!
در مورد تأثیرات عمیق تکنولوژی در بهبود زندگی بشری جای هیچ گونه بحثی نیست اما در عین حال بایستی بررسی کنیم و ببینیم که چه تفاوت‌هایی مابین اقشار مصرف کننده ی تکنولوژی با اقشار تولید کننده ی آن وجود داشته و به چه شکلی می توانیم خود و مهم‌تر از خود، کودکانمان را از مصرف کننده ی تکنولوژی به تولید کننده آن مبدل سازیم.
به عبارت دیگر، مادامی که ما و کودکانمان صرفاً از کامپیوتر، لپ تاپ و ابزارهای هوشمندی همچون موبایل و تبلت برای بازی، چت، حضور در شبکه‌های اجتماعی و … استفاده می کنیم، به هیچ وجه نمی توان خود را نسلی از عصر تکنولوژی بنامیم چرا که در چنین شرایطی ما و کودکانمان صرفاً مصرف کننده ی تکنولوژی هستیم.
به عبارت دیگر، کودکی که بلد است چگونه ایمیل ارسال کند، با دوستان خود چت کند، در تلگرام عضو شده و با سایر کاربران به تعامل بپردازد و … را هرگز نمی‌توان کودکی دیجیتالی نامید. کودکی را می‌توان کودک عصر دیجیتال نامید که بتواند عنان گجت های دیجیتال را در دست گیرد، از طریق آن‌ها یاد بگیرد و نوآوری به خرج دهد و به طور کلی مصرف کننده ی صرف نباشد.
برای روشن شدن این مسأله می‌توان مبحث آموزش زبان را مد نظر قرار داد. کسی که چند عبارت یک زبان خارجی را فرا می‌گیرد نمی‌تواند ادعا کند که آن زبان را بلد است هرچند در برخی موقعیت ها بتواند به سادگی گلیم خود را از آب بیرون بکشد (برای آشنایی بیشتر با روش های یادگیری یک زبان خارجه، به مقاله ی آسیب شناسی آموزش زبان انگلیسی در سکان آکادمی مراجعه نمایید.) کسی هم که بلد است کامپیوتر را روشن/خاموش کند، با ایمیل کار کند، در شبکه‌های اجتماعی عضو باشد و … هرگز نمی‌تواند ادعا کند که سواد کامپیوتری دارد.
در مقابل، افراد و به خصوص کودکانی را واقعاً می توان کودکان عصر تکنولوژی نامید که با استفاده از ابزارهایی که در دسترس دارند بتوانند به ایجاد نوآوری پرداخته، از تکنولوژی برای یادگیری بیشتر استفاده کنند و در یک کلام تبدیل به کودکانی شوند که قادرند عنان تکنولوژی را در دست گرفته و کیفیت زندگی خود و جامعه یی که در آن زندگی می‌کنند را بهبود بخشند.
به این سؤال که چگونه می توان کودکان خود را با چنین ابزاری تجهیز کرد؟ به طور دقیق نمی توان پاسخ داد اما مسلماً یکی از ابزارهایی که می توان در رشد و پرورش و همچنین افزایش خلاقیت کودکان مورد استفاده قرار داد آموزش اصول برنامه نویسی است. در واقع، تمامی فناوری هایی که پیش از این مثال زدیم و هر روزه در محیط پیرامون خود مشاهده می کنیم یک وجه اشتراک دارند و آن هم این است که توسط شرکت، تیم و یا حتی فردی طراحی شده یا بهتر بگوییم کدنویسی شده اند. آنچه در این مقاله قصد داریم مورد بررسی قرار دهیم، راه کارهای آموزش برنامه نویسی به کودکان و مهم از آن، تأثیرات یادگیری چنین مهارتی در زندگی فردی و اجتماعی نسل آینده مان است.
رویکرد کشورهای مختلف نسبت به برنامه نویسی
در دهه های گذشته، گفته می‌شد هر فردی که زبان و کامپیوتر بلد نباشد به نوعی بی‌سواد است اما میشل رسنیک دانشمند مطرح علوم کامپیوتری دانشگاه MIT، مدیر بخش گروه Lifelong Kindergarter در MIT Media Lab و همچنین خالق زبان برنامه نویسی اسکرچ که مخصوص کودکان ۸ سال به بالا است، اعتقاد دارد که:
در قرن بیست و یکم هر بچه‌ای که اصول برنامه نویسی را بلد نباشد بی‌سواد است!
آقای رسنیک با بیش از ۳۰ سال تجربه در این حوزه، بر این عقیده استوار است که برای ایجاد یک فضای یادگیری خلاقانه، باید محیطی آموزشی برای کودکان ایجاد کرد که دربرگیرنده ی پروژه های عملی، کار گروهی، بازی و سرگرمی باشد تا هرگونه خستگی و کسالت از فضای آموزشی حذف گردیده و کودکان با شور و شوق دست به یادگیری مسائل جدید بزنند.
به عبارت دیگر، پیش از هر چیز باید فضایی برای بچه‌ها ایجاد گردد تا بتوانند پروژه هایی واقعی ایجاد کنند اما در عین حال این پروژه ها باید به گونه یی تفویض شوند که با علائق کودک همخوانی داشته باشند چرا که تجربه نشان داده اگر کودک به چیزی علاقمند باشد، مدت زمان بیشتری را برای سر و کله زدن با آن چیز سپری کرده و حتی اگر به مشکلی هم برخورد کند، به سادگی دست از کار نخواهد کشید. متودولوژی های آموزشی به کار گرفته شده در مورد کودکان حاکی از آنند که بچه‌ها در قالب کارهای گروهی و تیمی، چیزهای جدید را بهتر یاد می‌گیرند و این یادگیری زمانی دو چندان می‌شود که آمیخته با بازی و سرگرمی باشد.
لزوم یادگیری برنامه نویسی برای نسل های جدید منجر گردیده تا کشورهای تراز اول دنیا تمام تلاش خود را به کار بندند تا بستری برای رشد، توسعه و خودباوری نسل جدید در زمینه علوم کامپیوتری به‌خصوص برنامه نویسی فراهم سازند و شاهد این ادعا هم شکل‌گیری سازمان هایی غیر انتفاعی همچون code.org و غیره است که جنبشی به منظور آموزش کاملاً رایگان اصول برنامه نویسی به کودکان علاقمند به راه انداخته اند.
با توجه به این که کشور ایران جزو یکی از کشورهای جوان دنیا محسوب می‌شود و همچنین بر اساس سیاست‌های اخیر اتخاذ شده از طرف دولت مبنی بر این که کلیه ی سازمان ها و نهادهای دولتی باید خدمات خود را به صورت الکترونیک به مشتریان خود ارائه دهند، این نیاز احساس می‌گردد تا در آینده‌ای نه چندان دور، نیاز شرکت ها، سازمان ها و نهادهای مختلف به افرادی با مهارت های برنامه نویسی چندین برابر گردد و این در حالی است که دانشگاه‌های کشور ایران صرفاً قادرند بخش کوچکی از این نیاز رو به رشد جامعه را پوشش دهند بنابراین وظیفه کلیه ی نهادهای آموزشی انتفاعی و غیرانتفاعی است تا به بهترین شکل ممکن، این خلاء را پیش از آن موعدش فرا برسد پر نمایند.
واقعیت امر این است که ما در برابر نسل آینده ایران مسئول هستیم. دنیا با سرعت هرچه تمام تر به سمت علوم پیشرفته در حرکت است و یکی از این علوم Coding یا «برنامه نویسی» است. به نظر می رسد که در آینده فروشگاه های آنلاین، دوره های مجازی آنلاین و بسیاری از امکانات دیگر که بر بستر وب و موبایل هستند به گونه ای زندگی ما را تحت الشعاع قرار دهند که ناگزیر باشیم بخش قابل توجهی از زندگی خود را با این فناوری ها در تعامل باشیم.
علاوه بر این، خیلی دور از ذهن نیست که در آینده ای نه چندان دور زبان برنامه نویسی هم به عنوان درسی اجباری در مدارس ایران تبدیل شود همان طور که برخی از کشورهای تراز جهان اول بر آن شده‌اند تا آموزش برنامه نویسی را همچون دروس ریاضی، علوم و غیره، در مدارس به صورت اجباری درآورند که از آن جمله می‌توان به کشور ژاپن اشاره کرد که دولت این کشور تصمیم گرفته تا برای بهبود بخشیدن به خلاقیت و ارتقاء تفکر منطقی در کودکان، آموزش برنامه نویسی را در مدارس این کشور اجباری کند به طوری که قرار است که این برنامه آموزشی در مدارس ابتدایی از سال ۲۰۲۰ و در مدارس راهنمایی از سال ۲۰۲۱ و در دبیرستان از سال ۲۰۲۲ اجرایی شود (جهت کسب اطلاعات بیشتر، به مقاله ی اجباری شدن آموزش برنامه نویسی در مدارس ژاپن مراجعه نمایید.)
به غیر از ژاپن، برخی کشورها هستند که گوی سبقت را از سایرین ربوده و در آموزش برنامه نویسی به کودکان پیش قدم شده‌اند که از آن جمله می‌توان به کشورهای چین، ایالات متحده، انگلستان، استونی و … اشاره کرد.
جالب اینجا است که چینی ها آموزش کدنویسی را حتی از قبل از ورود به پیش دبستانی آغاز کرده اند و برخی خانوارهای چینی قبل از این که کودکانشان به پیش دبستانی بروند، برنامه نویسی را به آن ها می آموزند. در بریتانیا هم کلاس های آموزشی برنامه نویسی برای کودکان بالای ۵ سال برگزار می شود. دولت آمریکا نیز از اهمیت آموزش برنامه نویسی در مدارس آگاه است و باراک اوباما رییس جمهور کنونی این کشور در ماه ژانویه ۲۰۱۶ اعلام کرد که دولت مبلغ ۴ میلیارد دلار را برای اجرای این طرح آموزشی سرمایه گذاری کرده است. بسیاری از دیگر کشورها نیز اختصاص بودجه به آموزش کودکان زیر ۷ سال را به خاطر اهمیت این موضوع در دستور کار خود قرار داده‌اند که از آن جمله می‌توان به استونی اشاره کرد.
کشورهایی نظیر انگلستان، آمریکا، استونی و … جزو کشورهایی اند که بستری برای یادگیری برنامه نویسی برای بچه‌ها فراهم آورده اند. باتوجه به این که کشورهای جهان اول معمولاً چیزی را می‌بینند که کشورهای جهان سوم و در حال توسعه از دیدن آن قاصرند، به طور حتم مدیران آموزش چنین کشورهایی نیازی را در آینده احساس کرده و به منظور برآورده نمودن آن، از همین امروز شروع به سرمایه‌گذاری کرده‌اند لذا منطقی به نظر می‌رسد که در زمینه آموزش برنامه نویسی، پا جای پای کشورهایی بگذاریم که در این زمینه صاحب نظر هستند و اصلاً صبر نکنیم تا آینده فرا رسیده و در آن زمان به فکر چاره باشیم!
از اینرو، همچون زبان انگلیسی که امروزه لازم و ضروری است، فراگیری یک زبان برنامه نویسی هم می تواند تاثیرات غیر قابل انکاری در زندگی کاری و فردی کودکان امروز -بزرگسالان فردا- داشته باشد.
تأثیرات آموزش برنامه نویسی به کودکان
نکته یی که امروزه به کرات دیده می شود، وابستگی بیش از حد کودکان به بازی های کامپیوتری است. در واقع این وابستگی چنانچه هدفمند نباشد می تواند کودک را به فردی مصرف کننده، غیر خلاق و تک بعدی مبدل سازد. نیاز است تا کودکان از همین سنین ابتدایی خلاقیت خود را شکوفا سازند و مسئولیت پروژه های کوچکی همچون یک بازی کوچک، یک انیمیشن کوتاه و .. را به عهده گیرند تا در سنین بزرگسالی بتوانند یک شرکت را رهبری کرده، تشکیل خانواده دهند و تاثیر مثبتی در جامعه خود به جای بگذارند. به طور خلاصه، شایان ذکر است با آموزش اصول برنامه نویسی به کودکان خود به شکلی نوین می توان «نسل دیجیتالی» آینده ایران را به گونه ای تربیت کنیم که متفاوت از نسل های قبل فکر کنند، خلق کنند و تاثیر گذار باشند.
از سوی دیگر جدای از نوع زبان برنامه نویسی، فراگیری اصول برنامه نویسی تاثیرات شگرفی بر نحوه عملکرد کودکانمان در زندگی شخصی شان خواهد داشت. کسانی که در دنیای برنامه نویسی قدم می گذارند، خلاقیت در ایشان به مراتب شکوفاتر شده، تفکر انتقادی در ایشان شکل می گیرد، و به مسائل از زوایای مختلف نگاه خواهند کرد.
حال با قرار دادن برنامه نویسی به عنوان یک سرگرمی در برنامه روزانه کودکان، این کار نه تنها می تواند متضمن ایجاد تأثیرات مثبت برنامه نویسی در زندگی فردی وی در سنین خردسالی و همچنین در بزرگسالی باشد، بلکه می تواند کودک را به منظور ورود به بازار کار یکی از پر درآمد ترین مشاغل دنیا -برنامه نویسی- نیز آماده سازد.
فراگیری برنامه نویسی همواره کاری دشوار بوده و اکثر کسانی که شروع به فراگیری این مهارت می نمایند پس از مدت زمان کوتاهی انگیزه خود را از دست داده و در نهایت از ادامه یادگیری باز می مانند. حال زمانی که قصد داریم آموزش اصول برنامه نویسی به کودکان را شروع کنیم، حساسیت این کار دو چندان شده و عوامل مختلفی دست به دست یکدیگر داده تا به هدفمان که همان آشنا کردن کودکان با مهارت های مرتبط با برنامه نویسی است دست نیابیم.
با پیشرفت متدولوژی های آموزشی بالاخص آموزش به افرادی که در سنین پایین قرار دارند، شاهد ابداع یکسری زبان های برنامه نویسی بوده ایم که نه تنها دشوار نیستند بلکه توانسته اند این مهارت نسبتاً دشوار و گاهی اوقات ناامید کننده را به مهارتی لـ*ـذت بخش برای کودکان تبدیل کنند.
حال ممکن است این سوال پیش بیاد که اگر بچه ی من نخواهد برنامه نویس شود چطور؟ در پاسخ به این سوال بایستی گفت که همان‌طور که ما با یادگیری نوشتن اصلاً قصد نداریم که نویسنده، شاعر و مؤلف شویم، اما با استفاده از این مهارت می‌توانیم چیزهای جدید خلق کنیم، خلاقیت خود را شکوفا سازیم، با سایرین در ارتباط باشیم و غیره، به همین منوال هم با یادگیری کدنویسی، اصلاً قصد نداریم تا همه ی بچه‌ها را برنامه نویس کنیم بلکه این مهارتی است که با استفاده از آن می‌توان خلاقیت بچه‌ها را شکوفا کرد و کودکان باید بدانند چطور این ابزار را با روشی خلاقانه، غیر معمول و امتحان نشده نیز به کار ببرند. در ضمن، همان‌طور که با یادگیری خواندن و درک مطلب ما می‌توانیم چیزهای جدیدی یاد بگیریم و بنویسیم، با یادگیری برنامه نویسی نیز می‌توان مسائل جدید را با کدنویسی آموخت. آموزش برنامه نویسی به کودکان مزایای زیادی دارا است که در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها را برخواهیم شمارد:
در حال حاضر دنیا نه تنها با کمبود آب، صلح، انسانیت، آرامش و … مواجه است بلکه با کمبود چیز دیگری تحت عنوان «برنامه نویس» نیز مواجه می باشد و به نظر هم می‌رسد که با فراگیر تر شدن IoT یا «اینترنت اشیاء» هم این کمبود بیش از این احساس گردد. در واقع، با توجه به این که دنیا بیش از پیش به سوی فناوری های جدید پیش می رود، این نیاز احساس می‌گردد تا دانش آموزان و دانشجویان نیز بیش از گذشته با نحوه ی کار کردن این فناوری ها آشنا شوند و یکی از راه‌های این آشنایی، یادگیری اصول برنامه نویسی است. حال ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که "فرزندم اصلاً به برنامه نویسی علاقه‌ای ندارد، پس چرا باید برنامه نویسی یاد بگیرد؟" و یا "فرزند من دوست دارد نقاش شود، چرا باید او را مجبور به یادگیری برنامه نویسی کنم؟"
در پاسخ به این سؤال بایستی گفت که آمار و ارقام حاکی از آنند که داشتن پیش‌زمینه در علوم کامپیوتری به‌خصوص برنامه نویسی، در حال حاضر به عنوان یک برگ برنده در زمینه یادگیری سایر مهارت ها محسوب می‌شود و در آینده‌ای نه چندان دور، نیاز به داشتن چنین برگ برنده ای پررنگ تر هم خواهد شد.
علاوه بر این، عنوانی بهتر از «عصر تکنولوژی» برای عصری که در آن به سر می‌بریم نمی‌توان یافت و شاهد چنین ادعایی هم آن است که در عصر کنونی، تکنولوژی در تمامی جنبه های زندگی ما از حریم خصوصی گرفته تا محیط کار و … رخنه کرده است و زندگی بدون نمونه‌های عملی از تکنولوژی همچون تلفن همراه، اینترنت، بانکداری الکترونیک و … تقریباً غیر ممکن است!
در مورد تأثیرات عمیق تکنولوژی در بهبود زندگی بشری جای هیچ گونه بحثی نیست اما در عین حال بایستی بررسی کنیم و ببینیم که چه تفاوت‌هایی مابین اقشار مصرف کننده ی تکنولوژی با اقشار تولید کننده ی آن وجود داشته و به چه شکلی می توانیم خود و مهم‌تر از خود، کودکانمان را از مصرف کننده ی تکنولوژی به تولید کننده آن مبدل سازیم.
به عبارت دیگر، مادامی که ما و کودکانمان صرفاً از کامپیوتر، لپ تاپ و ابزارهای هوشمندی همچون موبایل و تبلت برای بازی، چت، حضور در شبکه‌های اجتماعی و … استفاده می کنیم، به هیچ وجه نمی توان خود را نسلی از عصر تکنولوژی بنامیم چرا که در چنین شرایطی ما و کودکانمان صرفاً مصرف کننده ی تکنولوژی هستیم.
به عبارت دیگر، کودکی که بلد است چگونه ایمیل ارسال کند، با دوستان خود چت کند، در تلگرام عضو شده و با سایر کاربران به تعامل بپردازد و … را هرگز نمی‌توان کودکی دیجیتالی نامید. کودکی را می‌توان کودک عصر دیجیتال نامید که بتواند عنان گجت های دیجیتال را در دست گیرد، از طریق آن‌ها یاد بگیرد و نوآوری به خرج دهد و به طور کلی مصرف کننده ی صرف نباشد.
برای روشن شدن این مسأله می‌توان مبحث آموزش زبان را مد نظر قرار داد. کسی که چند عبارت یک زبان خارجی را فرا می‌گیرد نمی‌تواند ادعا کند که آن زبان را بلد است هرچند در برخی موقعیت ها بتواند به سادگی گلیم خود را از آب بیرون بکشد (برای آشنایی بیشتر با روش های یادگیری یک زبان خارجه، به مقاله ی آسیب شناسی آموزش زبان انگلیسی در سکان آکادمی مراجعه نمایید.) کسی هم که بلد است کامپیوتر را روشن/خاموش کند، با ایمیل کار کند، در شبکه‌های اجتماعی عضو باشد و … هرگز نمی‌تواند ادعا کند که سواد کامپیوتری دارد.
در مقابل، افراد و به خصوص کودکانی را واقعاً می توان کودکان عصر تکنولوژی نامید که با استفاده از ابزارهایی که در دسترس دارند بتوانند به ایجاد نوآوری پرداخته، از تکنولوژی برای یادگیری بیشتر استفاده کنند و در یک کلام تبدیل به کودکانی شوند که قادرند عنان تکنولوژی را در دست گرفته و کیفیت زندگی خود و جامعه یی که در آن زندگی می‌کنند را بهبود بخشند.
به این سؤال که چگونه می توان کودکان خود را با چنین ابزاری تجهیز کرد؟ به طور دقیق نمی توان پاسخ داد اما مسلماً یکی از ابزارهایی که می توان در رشد و پرورش و همچنین افزایش خلاقیت کودکان مورد استفاده قرار داد آموزش اصول برنامه نویسی است. در واقع، تمامی فناوری هایی که پیش از این مثال زدیم و هر روزه در محیط پیرامون خود مشاهده می کنیم یک وجه اشتراک دارند و آن هم این است که توسط شرکت، تیم و یا حتی فردی طراحی شده یا بهتر بگوییم کدنویسی شده اند. آنچه در این مقاله قصد داریم مورد بررسی قرار دهیم، راه کارهای آموزش برنامه نویسی به کودکان و مهم از آن، تأثیرات یادگیری چنین مهارتی در زندگی فردی و اجتماعی نسل آینده مان است.
رویکرد کشورهای مختلف نسبت به برنامه نویسی
در دهه های گذشته، گفته می‌شد هر فردی که زبان و کامپیوتر بلد نباشد به نوعی بی‌سواد است اما میشل رسنیک دانشمند مطرح علوم کامپیوتری دانشگاه MIT، مدیر بخش گروه Lifelong Kindergarter در MIT Media Lab و همچنین خالق زبان برنامه نویسی اسکرچ که مخصوص کودکان ۸ سال به بالا است، اعتقاد دارد که:
در قرن بیست و یکم هر بچه‌ای که اصول برنامه نویسی را بلد نباشد بی‌سواد است!
آقای رسنیک با بیش از ۳۰ سال تجربه در این حوزه، بر این عقیده استوار است که برای ایجاد یک فضای یادگیری خلاقانه، باید محیطی آموزشی برای کودکان ایجاد کرد که دربرگیرنده ی پروژه های عملی، کار گروهی، بازی و سرگرمی باشد تا هرگونه خستگی و کسالت از فضای آموزشی حذف گردیده و کودکان با شور و شوق دست به یادگیری مسائل جدید بزنند.
به عبارت دیگر، پیش از هر چیز باید فضایی برای بچه‌ها ایجاد گردد تا بتوانند پروژه هایی واقعی ایجاد کنند اما در عین حال این پروژه ها باید به گونه یی تفویض شوند که با علائق کودک همخوانی داشته باشند چرا که تجربه نشان داده اگر کودک به چیزی علاقمند باشد، مدت زمان بیشتری را برای سر و کله زدن با آن چیز سپری کرده و حتی اگر به مشکلی هم برخورد کند، به سادگی دست از کار نخواهد کشید. متودولوژی های آموزشی به کار گرفته شده در مورد کودکان حاکی از آنند که بچه‌ها در قالب کارهای گروهی و تیمی، چیزهای جدید را بهتر یاد می‌گیرند و این یادگیری زمانی دو چندان می‌شود که آمیخته با بازی و سرگرمی باشد.
لزوم یادگیری برنامه نویسی برای نسل های جدید منجر گردیده تا کشورهای تراز اول دنیا تمام تلاش خود را به کار بندند تا بستری برای رشد، توسعه و خودباوری نسل جدید در زمینه علوم کامپیوتری به‌خصوص برنامه نویسی فراهم سازند و شاهد این ادعا هم شکل‌گیری سازمان هایی غیر انتفاعی همچون code.org و غیره است که جنبشی به منظور آموزش کاملاً رایگان اصول برنامه نویسی به کودکان علاقمند به راه انداخته اند.
با توجه به این که کشور ایران جزو یکی از کشورهای جوان دنیا محسوب می‌شود و همچنین بر اساس سیاست‌های اخیر اتخاذ شده از طرف دولت مبنی بر این که کلیه ی سازمان ها و نهادهای دولتی باید خدمات خود را به صورت الکترونیک به مشتریان خود ارائه دهند، این نیاز احساس می‌گردد تا در آینده‌ای نه چندان دور، نیاز شرکت ها، سازمان ها و نهادهای مختلف به افرادی با مهارت های برنامه نویسی چندین برابر گردد و این در حالی است که دانشگاه‌های کشور ایران صرفاً قادرند بخش کوچکی از این نیاز رو به رشد جامعه را پوشش دهند بنابراین وظیفه کلیه ی نهادهای آموزشی انتفاعی و غیرانتفاعی است تا به بهترین شکل ممکن، این خلاء را پیش از آن موعدش فرا برسد پر نمایند.
واقعیت امر این است که ما در برابر نسل آینده ایران مسئول هستیم. دنیا با سرعت هرچه تمام تر به سمت علوم پیشرفته در حرکت است و یکی از این علوم Coding یا «برنامه نویسی» است. به نظر می رسد که در آینده فروشگاه های آنلاین، دوره های مجازی آنلاین و بسیاری از امکانات دیگر که بر بستر وب و موبایل هستند به گونه ای زندگی ما را تحت الشعاع قرار دهند که ناگزیر باشیم بخش قابل توجهی از زندگی خود را با این فناوری ها در تعامل باشیم.
علاوه بر این، خیلی دور از ذهن نیست که در آینده ای نه چندان دور زبان برنامه نویسی هم به عنوان درسی اجباری در مدارس ایران تبدیل شود همان طور که برخی از کشورهای تراز جهان اول بر آن شده‌اند تا آموزش برنامه نویسی را همچون دروس ریاضی، علوم و غیره، در مدارس به صورت اجباری درآورند که از آن جمله می‌توان به کشور ژاپن اشاره کرد که دولت این کشور تصمیم گرفته تا برای بهبود بخشیدن به خلاقیت و ارتقاء تفکر منطقی در کودکان، آموزش برنامه نویسی را در مدارس این کشور اجباری کند به طوری که قرار است که این برنامه آموزشی در مدارس ابتدایی از سال ۲۰۲۰ و در مدارس راهنمایی از سال ۲۰۲۱ و در دبیرستان از سال ۲۰۲۲ اجرایی شود (جهت کسب اطلاعات بیشتر، به مقاله ی اجباری شدن آموزش برنامه نویسی در مدارس ژاپن مراجعه نمایید.)
به غیر از ژاپن، برخی کشورها هستند که گوی سبقت را از سایرین ربوده و در آموزش برنامه نویسی به کودکان پیش قدم شده‌اند که از آن جمله می‌توان به کشورهای چین، ایالات متحده، انگلستان، استونی و … اشاره کرد.
جالب اینجا است که چینی ها آموزش کدنویسی را حتی از قبل از ورود به پیش دبستانی آغاز کرده اند و برخی خانوارهای چینی قبل از این که کودکانشان به پیش دبستانی بروند، برنامه نویسی را به آن ها می آموزند. در بریتانیا هم کلاس های آموزشی برنامه نویسی برای کودکان بالای ۵ سال برگزار می شود. دولت آمریکا نیز از اهمیت آموزش برنامه نویسی در مدارس آگاه است و باراک اوباما رییس جمهور کنونی این کشور در ماه ژانویه ۲۰۱۶ اعلام کرد که دولت مبلغ ۴ میلیارد دلار را برای اجرای این طرح آموزشی سرمایه گذاری کرده است. بسیاری از دیگر کشورها نیز اختصاص بودجه به آموزش کودکان زیر ۷ سال را به خاطر اهمیت این موضوع در دستور کار خود قرار داده‌اند که از آن جمله می‌توان به استونی اشاره کرد.
کشورهایی نظیر انگلستان، آمریکا، استونی و … جزو کشورهایی اند که بستری برای یادگیری برنامه نویسی برای بچه‌ها فراهم آورده اند. باتوجه به این که کشورهای جهان اول معمولاً چیزی را می‌بینند که کشورهای جهان سوم و در حال توسعه از دیدن آن قاصرند، به طور حتم مدیران آموزش چنین کشورهایی نیازی را در آینده احساس کرده و به منظور برآورده نمودن آن، از همین امروز شروع به سرمایه‌گذاری کرده‌اند لذا منطقی به نظر می‌رسد که در زمینه آموزش برنامه نویسی، پا جای پای کشورهایی بگذاریم که در این زمینه صاحب نظر هستند و اصلاً صبر نکنیم تا آینده فرا رسیده و در آن زمان به فکر چاره باشیم!
از اینرو، همچون زبان انگلیسی که امروزه لازم و ضروری است، فراگیری یک زبان برنامه نویسی هم می تواند تاثیرات غیر قابل انکاری در زندگی کاری و فردی کودکان امروز -بزرگسالان فردا- داشته باشد.
تأثیرات آموزش برنامه نویسی به کودکان
نکته یی که امروزه به کرات دیده می شود، وابستگی بیش از حد کودکان به بازی های کامپیوتری است. در واقع این وابستگی چنانچه هدفمند نباشد می تواند کودک را به فردی مصرف کننده، غیر خلاق و تک بعدی مبدل سازد. نیاز است تا کودکان از همین سنین ابتدایی خلاقیت خود را شکوفا سازند و مسئولیت پروژه های کوچکی همچون یک بازی کوچک، یک انیمیشن کوتاه و .. را به عهده گیرند تا در سنین بزرگسالی بتوانند یک شرکت را رهبری کرده، تشکیل خانواده دهند و تاثیر مثبتی در جامعه خود به جای بگذارند. به طور خلاصه، شایان ذکر است با آموزش اصول برنامه نویسی به کودکان خود به شکلی نوین می توان «نسل دیجیتالی» آینده ایران را به گونه ای تربیت کنیم که متفاوت از نسل های قبل فکر کنند، خلق کنند و تاثیر گذار باشند.
از سوی دیگر جدای از نوع زبان برنامه نویسی، فراگیری اصول برنامه نویسی تاثیرات شگرفی بر نحوه عملکرد کودکانمان در زندگی شخصی شان خواهد داشت. کسانی که در دنیای برنامه نویسی قدم می گذارند، خلاقیت در ایشان به مراتب شکوفاتر شده، تفکر انتقادی در ایشان شکل می گیرد، و به مسائل از زوایای مختلف نگاه خواهند کرد.
حال با قرار دادن برنامه نویسی به عنوان یک سرگرمی در برنامه روزانه کودکان، این کار نه تنها می تواند متضمن ایجاد تأثیرات مثبت برنامه نویسی در زندگی فردی وی در سنین خردسالی و همچنین در بزرگسالی باشد، بلکه می تواند کودک را به منظور ورود به بازار کار یکی از پر درآمد ترین مشاغل دنیا -برنامه نویسی- نیز آماده سازد.
فراگیری برنامه نویسی همواره کاری دشوار بوده و اکثر کسانی که شروع به فراگیری این مهارت می نمایند پس از مدت زمان کوتاهی انگیزه خود را از دست داده و در نهایت از ادامه یادگیری باز می مانند. حال زمانی که قصد داریم آموزش اصول برنامه نویسی به کودکان را شروع کنیم، حساسیت این کار دو چندان شده و عوامل مختلفی دست به دست یکدیگر داده تا به هدفمان که همان آشنا کردن کودکان با مهارت های مرتبط با برنامه نویسی است دست نیابیم.
با پیشرفت متدولوژی های آموزشی بالاخص آموزش به افرادی که در سنین پایین قرار دارند، شاهد ابداع یکسری زبان های برنامه نویسی بوده ایم که نه تنها دشوار نیستند بلکه توانسته اند این مهارت نسبتاً دشوار و گاهی اوقات ناامید کننده را به مهارتی لـ*ـذت بخش برای کودکان تبدیل کنند.
حال ممکن است این سوال پیش بیاد که اگر بچه ی من نخواهد برنامه نویس شود چطور؟ در پاسخ به این سوال بایستی گفت که همان‌طور که ما با یادگیری نوشتن اصلاً قصد نداریم که نویسنده، شاعر و مؤلف شویم، اما با استفاده از این مهارت می‌توانیم چیزهای جدید خلق کنیم، خلاقیت خود را شکوفا سازیم، با سایرین در ارتباط باشیم و غیره، به همین منوال هم با یادگیری کدنویسی، اصلاً قصد نداریم تا همه ی بچه‌ها را برنامه نویس کنیم بلکه این مهارتی است که با استفاده از آن می‌توان خلاقیت بچه‌ها را شکوفا کرد و کودکان باید بدانند چطور این ابزار را با روشی خلاقانه، غیر معمول و امتحان نشده نیز به کار ببرند. در ضمن، همان‌طور که با یادگیری خواندن و درک مطلب ما می‌توانیم چیزهای جدیدی یاد بگیریم و بنویسیم، با یادگیری برنامه نویسی نیز می‌توان مسائل جدید را با کدنویسی آموخت. آموزش برنامه نویسی به کودکان مزایای زیادی دارا است که در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها را برخواهیم شمارد:
