- عضویت
- 2017/06/18
- ارسالی ها
- 2,550
- امتیاز واکنش
- 13,490
- امتیاز
- 793
دستاوردهای بشر از صنعت و فناوری های نوین علاوه بر منافع و رفاهی که برای او به ارمغان آورده است ، همواره آسیب هایی را نیز به همراه داشته است. اگرچه بسیاری از ابداعات و نوآوری ها با انگیزه تامین رفاه و آسایش و تحکیم ارزش های انسانی در جهت نیل به کمال شکل گرفته است، اما در عین حال به دلیل برخی کج فکری ها و استفاده های نادرست از ابزارهای جدید، این اختراعات،گاه جسم و جان و اخلاق و روان انسانها را مورد آسیب قرار داده وگاه فرهنگ و اعتقادات و رفتارهای اجتماعی وی را دگرگون کرده است.
اینترنت به عنوان یکی از مهم ترین ابداعات بشر در قرن اخیر، با قابلیت ها و کارکرد های متعدد و گسترده اش، بخش های مختلف زندگی انسان را تحت تاثیرات مثبت و منفی خود قرار داده است. مبنا و هدف اصلی اینترنت، برداشتن فاصله جغرافیایی میان انسان های سراسر دنیا و ایجاد تحول در عرصه ارتباطات و تبادل اطلاعات است در حالی که هنوز هیچ کس تصور نمی کرد که روزی جنبه اجتماعی اینترنت به صورت کاربرد اصلی آن درآید، شبکه های اجتماعی اینترنتی پای به عرصه وجود گذاشتند.
شبکه های اجتماعی، نسل جدیدی از پایگاه هایی هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه های جهانی اینترنت قرار گرفته اند. این گونه پایگاه ها بر مبنای تشکیلات آنلاین فعالیت می کنند و هرکدام دسته ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاص را گرد هم می آورند. شبکه های اجتماعی را گونه ای از رسانه های اجتماعی می دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی ازبرقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده اند.
تغییر و تحولات در نظام اجتماعی ناشی از اینترنت، انکار ناپذیر است. این تغییرات حتی شیوه برقراری ارتباط شاگرد و استاد و روش تدریس در سطوح دانشگاهی را هم متحول کرده است. این امر به طور اساسی قابلیت انجام تحقیقات توسط دانشجویان و به اشتراک گذاشتن یافته های آنها با دیگران را بالا بـرده است ونکته مثبتی برای آینده آموزش و تعلیم محسوب می شود وهمه اینها مرهون اینترنت، وب و شبکه های مجازی است .
اینترنت ابزار قدرتمندی است که هم می تواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم ورشد علمی ، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان را فراهم آورد.
شبکه های اجتماعی را از جنبه های مختلف می توان مورد کنکاش و ارزیابی قرارداد در مقاله حاضر سعی شده است به اختصار مطالبی در زمینه بررسی اهداف،کارکردها، شناسایی آثار مثبت و پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی اینترنتی ارائه شود.
کلید واژه ها : شبکه های اجتماعی، نظام اجتماعی، اینترنت، آموزش و یادگیری، جامعه پذیری، اشتراک.
اهداف شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی را گونه ای از رسانه های اجتماعی می دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا را در اینترنت فراهم آورده اند (سلیمانی پور، ۱۳۸۹). این شبکه ها با اینکه عمر زیادی ندارند، اما توانسته اند در زندگی مردم تاثیر گذار باشند.
مفهوم شبکه اجتماعی بر مبنای تغییرات اجتماعی بسیاری قرار دارد که از طریق فناوری ایجاد شده اند (خلیلی آذر، ۱۳۹۲).
به اشتراک گذاشتن علاقه مندی ها در شبکه های اجتماعی، از چنان اهمیتی برخوددار است که می توان گفت بدون آن شبکه های اجتماعی معنا پیدا نخواهند کرد (سلیمانی پور، ۱۳۸۹).
بسیاری براین باورند که شبکه های اجتماعی فرصت های جدیدی را برای خلاقیت ویادگیری فعال کودکان فراهم می آورد.
آنچه در این شبکه ها اهمیت پیدا می کند، این است که ایده های جدید جوامع در دسترس همه قرار می گیرند و به راحتی گسترش پیدا می کنند و امکان ارائه ایده های جدید اجتماعی و تفکرات نوین جامعه پذیری فراهم می گردد.
امروزه به واسطه وجود شبکه های گسترده اجتماعی، مفهوم « جــــهانی شدن » تحقق پیدا کرده است و مرزها نفوذ پذیر و در دسترس شده اند. روند تغییرات آینده حاکی از آن است که شبکه ای شدن و جهانی شدن این پدیده باعث برجسته شدن بسیاری از انواع خاص گرایی های فرهنگی و از جمله تاثیر بر حوزه هویت و ابعاد آن خواهد شد (بصیریان جهرمی، ۱۳۹۲).
الف)کارکرد های شبکه های اجتماعی
ب) مزایای شبکه های اجتماعی
۱) انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی :
اخبار شبکه های اجتماعی بدون سانسور منتشر می شوند و این می تواند یک مزیت تلقی شود، هرچند امکان تکثیر اطلاعات مخدوش ونادرست نیز در این شبکه ها بیش از نسل قبلی رسانه ها است. تحلیل اخبار متناقضی که در این نوع پایگاه ها منتشر می شود، قدرت نقد و نگاه عمیق تر به مسائل اجتماعی را فراهم می کند.
۲) شکل گیری و تقویت خردجمعی :
نیروی تفکر و ذهن کاربران شبکه اجتماعی، به مدد تعاملات اجتماعی اینترنتی و بهر ه گیری از ابزارهای اینترنتی با یکدیگر ترکیب و همراه می شوند و نیرویی عظیم با قدرت پردازشی بالا پدید می آورند.
۳) کارکرد تبلیغی و محتوایی :
حضور افراد درشبکه های اجتماعی، احتمال مشارکت ها و کنش های اجتماعی را در آنان افزایش می دهد. پس هرچه پیوند افراد و اعضا درشبکه ها، بیشتر و انبوه تر باشد، همراهی و تعاملات و نزدیکی دیدگاه ها و حرکت همسو و مشترک، محتمل تر خواهد شد. از این رو، استفاده از چنین فضایی برای معرفی و تبلیغ و همچنین هم راستایی مخاطبان در جهت اهداف رسانه ای خود، نقش بسیار و تاثیر بالایی دارد.
۴) ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان :
شبکه های اجتماعی در اینترنت، موجب گسترده تر شدن دامنه ارتباطات ما شده است. ما می توانیم آشنایانی را که مدت بسیاری است ازآنها خبر نداریم یا از آن ها بسیار دور هستیم، درفضای مجازی پیدا کنیم و معاشرتمان را با آنان از سر بگیریم.
۷) امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف؛
۸) امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران؛
۹) تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی؛
۱۰) یکپارچه سازی بسیاری از امکانات اینترنتی و وبی.
ج) پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی
۱) شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب :
به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها با اهداف خاص واغلب سیـاس*ـی منتشر می شود.
۲ )تبلیغات ضد دینی و القای شبهات :
درشبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضددینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند.گاه پس از تحقیق و ریشه یابی درمی یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.
۳ ) نقض حریم خصوصی افراد:
مشکلانی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آنها به دلیل حجم بالای این هرز نامه ها، باعث می شود که افرادی با پروفایل های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت بـرده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.(۸)
۴ ) انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع :
جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوا ن تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد کرد.
۵ ) تاثیرات منفی رفتاری :
فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می شود که شامل : برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و… است. بدون تردید، میزان تاثیر پذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی هویت مطلوب خود را ترویج می کند. به طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخودآگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.(۹)
نتیجه گیری
با گسترش حضور فناوری ها، به طور طبیعی ابعادگوناگون زندگی انسانها دچار تغییر ودگرگونی شده است. درسایه اینترنت، شبکه های اجتماعی متعددی با اهداف گوناگون ظهور کرده اند.این شبکه ها نسل جدیدی ازپایگاه هایی هستند که شکل جدیدی از تعاملات اجتماعی را به وجودآورده اند.کمک به تسهیل و بهبود روابط میان افراد و به اشتراک گذاری ایده ها و تفکرات از جمله مهم ترین اهداف این شبکه ها هستند.از سوی دیگر همه افراد عضو این شبکه ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم درفعالیت ها و برنامه های اجتماعی شرکت داده می شوند و برمیزان جامعه پذیری افراد درجوامع مختلف تاثیر می گذارند.
شبکه های اجتماعی نظام های آموزشی را نیز دچار تغییر و تحول کرده اند، به نحوی که اشتراک گذاری اطلاعات درسطح جهانی و به صورت گسترده، فرصت آموزش و یادگیری را در هر مکان و هر زمان مهیا و تا حدودی شخص سازی کرده است.
درکنار همه آثار مثبت شبکه های اجتماعی مجازی، بررسی و ریشه یابی مشکلات و پیامدهای منفی ناشی از آن قطعا نتایج بهتری را در برخواهدداشت. در پایان، چند پیشنهاد کلی جهت مصون ماندن کاربران شبکه های اجتماعی از آسیب های احتمالی و بهربرداری از آثار مثبت این شبکه ها ارائه می گردد:
۱) ایجاد وراه اندازی شبکه های اجتماعی سالم ومفید برای مبارزه با شبکه های اجتماعی مخرب ؛
۲) آموزش و فرهنگ سازی ؛
۳) نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای جوامع مجازی و برنامه ریزی برای آینده.
اینترنت به عنوان یکی از مهم ترین ابداعات بشر در قرن اخیر، با قابلیت ها و کارکرد های متعدد و گسترده اش، بخش های مختلف زندگی انسان را تحت تاثیرات مثبت و منفی خود قرار داده است. مبنا و هدف اصلی اینترنت، برداشتن فاصله جغرافیایی میان انسان های سراسر دنیا و ایجاد تحول در عرصه ارتباطات و تبادل اطلاعات است در حالی که هنوز هیچ کس تصور نمی کرد که روزی جنبه اجتماعی اینترنت به صورت کاربرد اصلی آن درآید، شبکه های اجتماعی اینترنتی پای به عرصه وجود گذاشتند.
شبکه های اجتماعی، نسل جدیدی از پایگاه هایی هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه های جهانی اینترنت قرار گرفته اند. این گونه پایگاه ها بر مبنای تشکیلات آنلاین فعالیت می کنند و هرکدام دسته ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاص را گرد هم می آورند. شبکه های اجتماعی را گونه ای از رسانه های اجتماعی می دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی ازبرقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده اند.
تغییر و تحولات در نظام اجتماعی ناشی از اینترنت، انکار ناپذیر است. این تغییرات حتی شیوه برقراری ارتباط شاگرد و استاد و روش تدریس در سطوح دانشگاهی را هم متحول کرده است. این امر به طور اساسی قابلیت انجام تحقیقات توسط دانشجویان و به اشتراک گذاشتن یافته های آنها با دیگران را بالا بـرده است ونکته مثبتی برای آینده آموزش و تعلیم محسوب می شود وهمه اینها مرهون اینترنت، وب و شبکه های مجازی است .
اینترنت ابزار قدرتمندی است که هم می تواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم ورشد علمی ، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان را فراهم آورد.
شبکه های اجتماعی را از جنبه های مختلف می توان مورد کنکاش و ارزیابی قرارداد در مقاله حاضر سعی شده است به اختصار مطالبی در زمینه بررسی اهداف،کارکردها، شناسایی آثار مثبت و پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی اینترنتی ارائه شود.
کلید واژه ها : شبکه های اجتماعی، نظام اجتماعی، اینترنت، آموزش و یادگیری، جامعه پذیری، اشتراک.
اهداف شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی را گونه ای از رسانه های اجتماعی می دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا را در اینترنت فراهم آورده اند (سلیمانی پور، ۱۳۸۹). این شبکه ها با اینکه عمر زیادی ندارند، اما توانسته اند در زندگی مردم تاثیر گذار باشند.
مفهوم شبکه اجتماعی بر مبنای تغییرات اجتماعی بسیاری قرار دارد که از طریق فناوری ایجاد شده اند (خلیلی آذر، ۱۳۹۲).
به اشتراک گذاشتن علاقه مندی ها در شبکه های اجتماعی، از چنان اهمیتی برخوددار است که می توان گفت بدون آن شبکه های اجتماعی معنا پیدا نخواهند کرد (سلیمانی پور، ۱۳۸۹).
بسیاری براین باورند که شبکه های اجتماعی فرصت های جدیدی را برای خلاقیت ویادگیری فعال کودکان فراهم می آورد.
آنچه در این شبکه ها اهمیت پیدا می کند، این است که ایده های جدید جوامع در دسترس همه قرار می گیرند و به راحتی گسترش پیدا می کنند و امکان ارائه ایده های جدید اجتماعی و تفکرات نوین جامعه پذیری فراهم می گردد.
امروزه به واسطه وجود شبکه های گسترده اجتماعی، مفهوم « جــــهانی شدن » تحقق پیدا کرده است و مرزها نفوذ پذیر و در دسترس شده اند. روند تغییرات آینده حاکی از آن است که شبکه ای شدن و جهانی شدن این پدیده باعث برجسته شدن بسیاری از انواع خاص گرایی های فرهنگی و از جمله تاثیر بر حوزه هویت و ابعاد آن خواهد شد (بصیریان جهرمی، ۱۳۹۲).
الف)کارکرد های شبکه های اجتماعی
- سازماندهی انواع گروه های اجتماعی مجازی :
- توسعه مشارکت های اجتماعی :
- به اشتراک گذاشتن علاقه مندی ها توسط اعضا :
- ایجاد محتوا توسط اعضا :
- تبلیغات هدفمند اینترنتی :
ب) مزایای شبکه های اجتماعی
۱) انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی :
اخبار شبکه های اجتماعی بدون سانسور منتشر می شوند و این می تواند یک مزیت تلقی شود، هرچند امکان تکثیر اطلاعات مخدوش ونادرست نیز در این شبکه ها بیش از نسل قبلی رسانه ها است. تحلیل اخبار متناقضی که در این نوع پایگاه ها منتشر می شود، قدرت نقد و نگاه عمیق تر به مسائل اجتماعی را فراهم می کند.
۲) شکل گیری و تقویت خردجمعی :
نیروی تفکر و ذهن کاربران شبکه اجتماعی، به مدد تعاملات اجتماعی اینترنتی و بهر ه گیری از ابزارهای اینترنتی با یکدیگر ترکیب و همراه می شوند و نیرویی عظیم با قدرت پردازشی بالا پدید می آورند.
۳) کارکرد تبلیغی و محتوایی :
حضور افراد درشبکه های اجتماعی، احتمال مشارکت ها و کنش های اجتماعی را در آنان افزایش می دهد. پس هرچه پیوند افراد و اعضا درشبکه ها، بیشتر و انبوه تر باشد، همراهی و تعاملات و نزدیکی دیدگاه ها و حرکت همسو و مشترک، محتمل تر خواهد شد. از این رو، استفاده از چنین فضایی برای معرفی و تبلیغ و همچنین هم راستایی مخاطبان در جهت اهداف رسانه ای خود، نقش بسیار و تاثیر بالایی دارد.
۴) ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان :
شبکه های اجتماعی در اینترنت، موجب گسترده تر شدن دامنه ارتباطات ما شده است. ما می توانیم آشنایانی را که مدت بسیاری است ازآنها خبر نداریم یا از آن ها بسیار دور هستیم، درفضای مجازی پیدا کنیم و معاشرتمان را با آنان از سر بگیریم.
- توسعه مشارکت های مفید اجتماعی :
- افزایش سرعت در فرآیند آموزش و ایجاد ارتباط شبانه روزی بین استاد و شاگرد :
۷) امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف؛
۸) امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران؛
۹) تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی؛
۱۰) یکپارچه سازی بسیاری از امکانات اینترنتی و وبی.
ج) پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی
۱) شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب :
به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها با اهداف خاص واغلب سیـاس*ـی منتشر می شود.
۲ )تبلیغات ضد دینی و القای شبهات :
درشبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضددینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند.گاه پس از تحقیق و ریشه یابی درمی یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.
۳ ) نقض حریم خصوصی افراد:
مشکلانی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آنها به دلیل حجم بالای این هرز نامه ها، باعث می شود که افرادی با پروفایل های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت بـرده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.(۸)
۴ ) انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع :
جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوا ن تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد کرد.
۵ ) تاثیرات منفی رفتاری :
فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می شود که شامل : برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و… است. بدون تردید، میزان تاثیر پذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی هویت مطلوب خود را ترویج می کند. به طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخودآگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.(۹)
نتیجه گیری
با گسترش حضور فناوری ها، به طور طبیعی ابعادگوناگون زندگی انسانها دچار تغییر ودگرگونی شده است. درسایه اینترنت، شبکه های اجتماعی متعددی با اهداف گوناگون ظهور کرده اند.این شبکه ها نسل جدیدی ازپایگاه هایی هستند که شکل جدیدی از تعاملات اجتماعی را به وجودآورده اند.کمک به تسهیل و بهبود روابط میان افراد و به اشتراک گذاری ایده ها و تفکرات از جمله مهم ترین اهداف این شبکه ها هستند.از سوی دیگر همه افراد عضو این شبکه ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم درفعالیت ها و برنامه های اجتماعی شرکت داده می شوند و برمیزان جامعه پذیری افراد درجوامع مختلف تاثیر می گذارند.
شبکه های اجتماعی نظام های آموزشی را نیز دچار تغییر و تحول کرده اند، به نحوی که اشتراک گذاری اطلاعات درسطح جهانی و به صورت گسترده، فرصت آموزش و یادگیری را در هر مکان و هر زمان مهیا و تا حدودی شخص سازی کرده است.
درکنار همه آثار مثبت شبکه های اجتماعی مجازی، بررسی و ریشه یابی مشکلات و پیامدهای منفی ناشی از آن قطعا نتایج بهتری را در برخواهدداشت. در پایان، چند پیشنهاد کلی جهت مصون ماندن کاربران شبکه های اجتماعی از آسیب های احتمالی و بهربرداری از آثار مثبت این شبکه ها ارائه می گردد:
۱) ایجاد وراه اندازی شبکه های اجتماعی سالم ومفید برای مبارزه با شبکه های اجتماعی مخرب ؛
۲) آموزش و فرهنگ سازی ؛
۳) نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای جوامع مجازی و برنامه ریزی برای آینده.
