یزد کال جنی؛ دره ای که نباید به تنهایی به آن سفر کرد

[ATENA_A]

کنجکاوی همیشه دردسرهایی برای آدمی به ارمغان آورده است. گاهی به سفری دست می‌زند که پایانش را هم نمی‌داند. کشف رمز و راز همیشه بشر را به سوی خود کشانده است. نیاز به تجربه چالش‌های هیجان‌انگیز همیشه در وجود انسان جریان داشته و دارد. برخی دل به دریا می‌زنند و به قلب رمز و رازها می‌روند و برخی دیگر به احتیاط روی می‌آورند و منتظر کشف واقعیت می‌شوند.

فرقی نمی‌کند که این رمزآلودها چه قدر با ما فاصله دارند. مسئله مهم سؤالاتی است که دست از سر ما برنمی‌دارند و لحظه‌ای رهایمان نمی‌کنند. کشف واقعیت‌ها، انگیزه راهی شدن در جاده‌ها را با خود به همراه می‌آورد. قرار است در این سفر راهی دره کال جنی در شهر طبس شویم.

کال جنی در استان یزد قرار دارد. کال اصطلاحی است که به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب‌ها و جریان آب اطلاق می‌شود. کال جنی یا دره جن‌ها دره‌ای است که در شمال طبس و در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع شده است. سرزمینی اسرارآمیز که انگار مینیاتوری رازآلود از گراندکانیون آمریکاست. یک دره خاموش، خنک و آبدار در دل پهنه‌ای داغ و تب‌دار که آثار حیات در آن دست‌کم به دوران امپراتوری ساسانی بازمی‌گردد. دره‌ای زیبا و حیرت‌انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن‌ها نامیده‌اند و آن را خوف‌انگیز و محل زندگی ارواح و جن‌ها می‌دانستند.

 

[ATENA_A]

چرا کال جنی؟
این نام رمزآلود هم قصه‌ای برای خودش دارد. کال جنی از دو بخش کال + جنی تشکیل شده است. کال به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب‌ها و جریان آب گفته می‌شود. به این دلیل که ساکنان روستاها این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند. بخش دومِ نام را به آن اضافه کرده‌اند. این اثر شگفت‌انگیز با نام دره جنی نیز شناخته می‌شود.

مقاله مرتبط:

• سد شاه عباسی ؛ نازک‌ ترین سد جهان در طبس
• مجموعه مقالات ریگ جن

نقش و نگارهای روی دیواره‌های بلند به ما می‌گویند که این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب به وجود آمده است. شاید در روزگارانی رودخانه‌ای خروشان از اینجا گذر می‌کرده است.

این دره عمیق گاهی شکل U به خود می‌گیرد و در جایی دیگر مانند V به نظر می‌رسد. بالای سرت را که نگاه کنی تنها ذره‌ای از آسمان را در فاصله دو دیواره بلند می‌بینی و در جاهایی به دلیل نزدیک شدن دو دیواره به یکدیگر از این تصویر هم خبری نیست.

اینجا با همه جای بیابان‌های اطرافش فرق می‌کند. اینجا آب عنصری نایاب نیست و در جای‌جای آن مشاهده می‌شود. آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که محلی‌ها به آن‌ها شُلَن می‌گویند. حوضچه‌هایی هم تشکیل شده که تا ۱/۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای این سرزمین است. با مهندسی شگفت‌آور، تونلی ساخته شده است که آب را به درون قنات هدایت می‌کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگی‌ها و خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. بعد از این منطقه دیگر دره خشک و بی‌آب و علف می‌شود. آب به داخل قنات هدایت شده و دره بی‌نصیب از آب. کمی دیگر در مسیر دره به راه خود ادامه می‌دهیم که در دیواره دره حفراتی نگاه ما را متوجه خود می‌سازد.

 

[ATENA_A]

شاید در نگاه اول احساس کنیم که این‌ها نیز حاصل فرسایش طبیعت باشد اما با کمی کنکاش می‌یابیم که این‌ها ساخته دست بشر است. در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه می‌توان به درون آن رفت و سپس از این چاه که حدود ۷-۸ متر ارتفاع دارد و به‌وسیله جای دست‌ها و حفرات بدنه آن بالا می‌رویم و به تالاری برمی‌خوریم. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه این‌ها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است. هنوز می‌توان رد تیشه معماران آن را بر در و دیوار اتاقک‌ها مشاهده نمود. طبق نظر کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان برمی‌گردد و به نظر می‌رسد محل چله‌نشینی یکتاپرستان بوده است. اگر مسیر دره را باز هم به سمت انتهای دره ادامه دهیم به یک محل دیگر این‌چنینی برمی‌خوریم که بر اثر فرسایش سیلاب‌های موسمی، چاه و محل دسترسی از پایین دره به اتاقک‌های آن از بین رفته و دسترسی به آن را از راه پایین دره غیرممکن کرده است. در سال ۱۳۸۰ یک مربی صخره‌نوردی از فدراسیون کوهنوردی از بالای دره و به‌وسیله ایجاد کارگاه فرود به داخل آن رفته و مشاهدات وی حاکی از شباهت این محل با اتاقک‌های قبلی بوده است.

ساختار کال جنی
کال جنی شامل یک کال اصلی و کال‌های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان می‌رسد. آب جریان یافته در کال اصلی که سر راهش گیاهان سبز را به جرعه‌ای آب مهمان می‌کند از چشمه ازمیغان آغاز می‌شود. این آب در ادامه مسیرش وارد کانالی که به قنات می‌رسد شده و کال را ترک می‌کند. شگفتی‌های بی‌نظیر و وجود گبرها از همین مکان آغاز می‌شود.

 

[ATENA_A]

دیدنی‌های کال جنی
کال جنی مقصد مناسبی برای کسانی است که دلشان غرق شدن در رمز و راز را می‌خواهد و این وسوسه دست از سرشان برنمی‌دارد.

وجود تونل‌ها و خانه‌هایی به نام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنی زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جذابیت‌های این دره است. ساخت این تونل‌ها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمی‌گردد. این حفره‌ها و تونل‌ها در دامنه جداره‌های این دره قرار گرفته‌اند. مسیر دسترسی به این حفره‌ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره‌ها تونل‌هایی دیده می‌شد که احتمالا راه‌های ارتباطی آن‌ها با هم بوده است.

نخلستانی که خودبه‌خود در دل این بیابان روییده است از جذابیت‌هایی است که نمی‌توان به راحتی از کنارش گذشت.

راه دسترسی
پس از جدا شدن از جاده آسفالت و دوراهی استخر شاعر و طی حدود ۵ کیلومتر جاده خاکی به محل دره‌ای می‌رسیم. از دو مسیر می‌توان وارد این دره شد. یکی انتهای جاده خاکی که به واقع ابتدای این دره است و متصل به کوه است و دیگری میانه‌های این جاده خاکی که می‌توان از طریق یک شکاف ایجاد شده به‌وسیله فرسایش به درون دره راه یافت. ما راه ابتدایی را توصیه می‌کنیم. در این محل که متصل به کوه است چشمه آبی روان است که یک منطقه سرسبز را ایجاد کرده است. درختان در هم تنیده نخل که به‌صورت خودرو روییده‌اند و نیزار را می‌توان در اینجا مشاهده کرد.

 

[آشناترین_غریبه]

افسانه‌های تاریخی و باورهای بومیان یک منطقه گاهی چنان جذاب و شنیدنی هستند که چاره‌ای برای آدم نمی‌گذارند جز بازدید از مکانی که این داستان‌های عجیب در مورد آن دهان به دهان می‌چرخند؛ از جمله می‌توان به داستان زندگی ارواح و جن‌ها در کال جنیِ شهرستان طبس اشاره کرد. جایی که بومی‌های منطقه اعتقاد دارند نباید تنهایی به آن جا پا بگذارید زیرا جن‌ها در آن حضور دارند و ممکن است از دیدنشان زهره ترک شوید.

حتی داستان‌هایی وجود دارد که می‌‌گویند در گذشته بوده‌اند کسانی است که از روی کنجکاوی به داخل حفره‌های غار مانند این دره رفته‌اند و دیگر هرگز بازنگشته‌اند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

دودکش جن، تنور جن!

در کال جنی، غارهای فرسایشی طبیعی، دودکش‌ها و تنورهای جن وجود دارد که همگی در اثر فرسایش آبی و بادی در دیوارهای رودخانه به وجود آمده‌اند. دودکش‌های جن نوعی ستون‌های فرسایشی هستند که در طول هزاران سال شکل گرفته‌اند. تنورهای جن هم استوانه‌های تو خالی حاصل از فرسایش هستند که در اثر ورود جریان‌های آب سطحی به داخل دره و فرسایش شدید در داخل رسوبات آبرفتی دیواره ایجاد شده‌اند.

از آنجا که کسی در گذشته از علت طبیعی ایجاد شدن این اشکال خبر نداشت، آنها را به جن‌ها نسبت داده‌اند و نام دودکش و تنور جن را بر آنها گذاشته‌اند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

کال جنی کجاست؟

کال جنی یا دره جن‌ها در واقع دره‌ای است در شمال شهرستان طبس که در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع شده. این دره به لحاظ ظاهری به گراندکانیون آمریکا شباهت زیادی دارد. دلیل اینکه به آن کال جنی می‌گویند این است که کال در زبان محلی دره معنی می‌دهد و چون ساکنان روستاهای اطراف این دره این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند، لقب جنی به آن داده‌اند. در نهایت شده «کال جنی»؛ مکانی که این روزها تورهای گردشگری زیادی برای آن برگزار می‌شود تا دوستداران طبیعت از نزدیک شاهد این دره‌ی فوق‌العاده زیبا با هوای خنک باشند که در دل کویر خودنمایی می‌کند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

همکاریِ بی‌نظیر باد و آب

در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب، نقش و نگارهای جذابی روی دیواره‌های بلند دره جنی ایجاد شده که بسیار دیدنی هستند. این دره عمیق گاهی شکل U به خود می‌گیرد و در جایی دیگر مانند V به نظر می‌رسد. آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که بومیان منطقه به آن‌ها شُلَن می‌گویند. حوضچه‌هایی هم تشکیل شده که تا ۱/۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای کویر طبس به‌شمار می‌روند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

حفره‌های رازآلود

پس از پشت سر گذاشتن گودال های آب، حفره هایی داخل دیواره‌ها خودنمایی می‌کنند که بیشتر از قبل موجب شگفتی می‌شوند. مخصوصا وقتی به دهانه چاهی می‌رسید که در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین قرار دارند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

شاید در نگاه اول احساس کنید که این‌ها نیز حاصل فرسایش طبیعت هستند اما با کمی کنکاش متوجه خواهید شد که این سازه ها ساخته دست بشر است. اگر بتوانید با کمک یک همراه به درون این چاه بروید و سپس حدود ۷ تا ۸ متر ارتفاع آن را به‌وسیله جای دست‌ها و حفرات بدنه آن بالا بروید، به تالاری خواهید رسید که بسیار عجیب و جاب توجه است. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه این‌ها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

کال جنی طبس در سال ۱۳۹۶ به شماره ۳۵۰ در فهرست آثار طبیعی ملی ثبت شده است.
منبع روزیاتو