_BlackStar_
کاربر نگاه دانلود
- عضویت
- 2020/05/25
- ارسالی ها
- 2,429
- امتیاز واکنش
- 4,523
- امتیاز
- 666
گزارشی از وقایع‌نگاری و تاریخ‌نگاری‌های عصر مشروطه
صد و اندی سال از انقلاب مشروطه می‌گذرد. درباره مشروطه و وقایع منتهی به نخستین انقلاب ایران در دوره مدرن بسیار گفته و نوشته‌اند. از روزهای نخست واقعه تا همین امروز تاریخ‌نگاری مشروطه همچنان ادامه دارد: از مورخان نخستین که با نگاهی از سر شگفتی و تحسین به مجاهدان و مبارزان مشروطه می‌پرداختند تا گرایش غالب بعدی که دیدگاه انتقادی به مشروطه و مشروطه‌خواهان داشت و بعدها نیز تاریخ‌نگاران اجتماعی که با رویکرد «تاریخ از پایین» می‌کوشند انقلاب مشروطه را در زمینه و زمانه خود بسنجند و بسترهای مادی و نقش مردم را در تحولات جامعه عصر مشروطه نشان دهند.
بی‌تردید فهرست‌کردن عناوین نوشته‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم به جنبش مشروطه‌خواهی و ریشه‌های شکل‌گیری آن در تاریخ معاصر پرداخته‌اند و نوشتن توضیح مختصری بر این نوشته‌ها که بالغ بر هزار جلد کتاب و تعداد بیشتری مقاله، سخنرانی، پایان‌نامه و دیگر آثار تحقیقی است، خود در قالب کتابی حجیم می‌گنجد که برخی محققان پیش‌تر انجام داده‌اند.
از‌این‌رو، در اینجا به بهانه سالگرد مشروطه، به تسامح تاریخ‌نگاران مشروطه در سه نسل مرور می‌شوند: نسلی که شاهدان واقعه بودند، نسل دوم بعد از مشروطه آمدند و تاریخ‌نگاری را جای وقایع‌نگاری گذاشتند. آنها به لحاظ زمانی نزدیک به واقعه بودند و با روش‌شناسی علمی کار تاریخ‌نگاری را پیش بردند. نسل سوم را نیز در ادامه نسل دوم، و فقط به لحاظ زمانی، به صورت کلی می‌توان تاریخ‌نگاران اجتماعی نامید. در ادامه گزارش مختصری ارائه می‌شود از برخی مورخان هر نسل.
۱- نسل اول: شاهدان واقعه
محمد ناظم‌الاسلام کرمانی: از جمله اولین و مهم‌ترین تاریخ‌نگاران انقلاب مشروطه همزمان با وقوع آن ناظم‌الاسلام کرمانی است. کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» او روایتی است دست‌اول از حوادث مشروطه اول و دوم. «تاریخ بیداری ایرانیان» کتابی مبتنی بر خاطره‌نگاری است از رویدادهای مختلف پیش از مشروطه تا بعد از فتح تهران و آغاز مشروطه دوم.
ناظم‌الاسلام کرمانی، راوی خاطرات، خود یکی از انقلابیون تند و تیز و عضو انجمنی مخفی بود که حدود دو سال قبل از انقلاب مشروطه ايجاد شد و در حکم کميته انقلاب بود و با دیگر انجمن‌ها و فعالان انقلاب و روحانیون ارتباط گسترده‌ای داشت. شرح جزییات و بحث و جدل‌های انقلابیون، تلگراف‌ها، اعلان‌ها و مكاتبات مبادله‌شده بين سران نهضت مخالفان و موافقان در تهران در کتاب آمده است.
او در روایت خود از وقایع آن دوره نگاهی هم به دیگر شهرهای درگیر در انقلاب دارد. او چند ماه بعد از فتح تهران و آغاز مشروطه دوم، اقدام به انتشار يادداشت‌هاي شخصی خود کرد و ابتدای هر هفته قسمتی از يادداشت‌ها را به صورت پاورقی در روزنامه کوکب که خود منتشر می‌کرد به چاپ رساند. این کتاب يادداشت‌هاي اوست در شش جلد كه در دو مجلد تنظيم شده. «تاریخ بیداری ایرانیان» را در دهه ۱۳۷۰ علی‌اکبر سعیدی سیرجانی تصحیح و به همت نشر نیلوفر منتشر کرد.
ناظم‌الاسلام در مقدمه کتاب خود به احوال گروهي از بزرگان و مشروطه‌خواهاني چون شيخ احمد روحي و ميرزا آقاخان كرماني و نيز شرح حوادث مهمي چون واقعه رژي، نامه‌هاي ميرزاي شيرازي و ناصرالدين‌شاه درباره اين واقعه و تلگراف‌هاي مبادله‌شده و سپس حالات ميرزا رضا كرماني و صورت بازجويي او می‌پردازد. با وجود انتقاداتی که به دقت علمی کتاب و برخی رویدادنگاری‌ها به کتاب وارد شده که البته مختص شتاب رویدادها در زمان انقلاب است، این کتاب به یکی از مهم‌ترین مراجع در زمینه تاریخ‌نگاری مشروطه برای کتاب‌های بعدی بدل شد.
صد و اندی سال از انقلاب مشروطه می‌گذرد. درباره مشروطه و وقایع منتهی به نخستین انقلاب ایران در دوره مدرن بسیار گفته و نوشته‌اند. از روزهای نخست واقعه تا همین امروز تاریخ‌نگاری مشروطه همچنان ادامه دارد: از مورخان نخستین که با نگاهی از سر شگفتی و تحسین به مجاهدان و مبارزان مشروطه می‌پرداختند تا گرایش غالب بعدی که دیدگاه انتقادی به مشروطه و مشروطه‌خواهان داشت و بعدها نیز تاریخ‌نگاران اجتماعی که با رویکرد «تاریخ از پایین» می‌کوشند انقلاب مشروطه را در زمینه و زمانه خود بسنجند و بسترهای مادی و نقش مردم را در تحولات جامعه عصر مشروطه نشان دهند.
بی‌تردید فهرست‌کردن عناوین نوشته‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم به جنبش مشروطه‌خواهی و ریشه‌های شکل‌گیری آن در تاریخ معاصر پرداخته‌اند و نوشتن توضیح مختصری بر این نوشته‌ها که بالغ بر هزار جلد کتاب و تعداد بیشتری مقاله، سخنرانی، پایان‌نامه و دیگر آثار تحقیقی است، خود در قالب کتابی حجیم می‌گنجد که برخی محققان پیش‌تر انجام داده‌اند.
از‌این‌رو، در اینجا به بهانه سالگرد مشروطه، به تسامح تاریخ‌نگاران مشروطه در سه نسل مرور می‌شوند: نسلی که شاهدان واقعه بودند، نسل دوم بعد از مشروطه آمدند و تاریخ‌نگاری را جای وقایع‌نگاری گذاشتند. آنها به لحاظ زمانی نزدیک به واقعه بودند و با روش‌شناسی علمی کار تاریخ‌نگاری را پیش بردند. نسل سوم را نیز در ادامه نسل دوم، و فقط به لحاظ زمانی، به صورت کلی می‌توان تاریخ‌نگاران اجتماعی نامید. در ادامه گزارش مختصری ارائه می‌شود از برخی مورخان هر نسل.
۱- نسل اول: شاهدان واقعه
محمد ناظم‌الاسلام کرمانی: از جمله اولین و مهم‌ترین تاریخ‌نگاران انقلاب مشروطه همزمان با وقوع آن ناظم‌الاسلام کرمانی است. کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» او روایتی است دست‌اول از حوادث مشروطه اول و دوم. «تاریخ بیداری ایرانیان» کتابی مبتنی بر خاطره‌نگاری است از رویدادهای مختلف پیش از مشروطه تا بعد از فتح تهران و آغاز مشروطه دوم.
ناظم‌الاسلام کرمانی، راوی خاطرات، خود یکی از انقلابیون تند و تیز و عضو انجمنی مخفی بود که حدود دو سال قبل از انقلاب مشروطه ايجاد شد و در حکم کميته انقلاب بود و با دیگر انجمن‌ها و فعالان انقلاب و روحانیون ارتباط گسترده‌ای داشت. شرح جزییات و بحث و جدل‌های انقلابیون، تلگراف‌ها، اعلان‌ها و مكاتبات مبادله‌شده بين سران نهضت مخالفان و موافقان در تهران در کتاب آمده است.
او در روایت خود از وقایع آن دوره نگاهی هم به دیگر شهرهای درگیر در انقلاب دارد. او چند ماه بعد از فتح تهران و آغاز مشروطه دوم، اقدام به انتشار يادداشت‌هاي شخصی خود کرد و ابتدای هر هفته قسمتی از يادداشت‌ها را به صورت پاورقی در روزنامه کوکب که خود منتشر می‌کرد به چاپ رساند. این کتاب يادداشت‌هاي اوست در شش جلد كه در دو مجلد تنظيم شده. «تاریخ بیداری ایرانیان» را در دهه ۱۳۷۰ علی‌اکبر سعیدی سیرجانی تصحیح و به همت نشر نیلوفر منتشر کرد.
ناظم‌الاسلام در مقدمه کتاب خود به احوال گروهي از بزرگان و مشروطه‌خواهاني چون شيخ احمد روحي و ميرزا آقاخان كرماني و نيز شرح حوادث مهمي چون واقعه رژي، نامه‌هاي ميرزاي شيرازي و ناصرالدين‌شاه درباره اين واقعه و تلگراف‌هاي مبادله‌شده و سپس حالات ميرزا رضا كرماني و صورت بازجويي او می‌پردازد. با وجود انتقاداتی که به دقت علمی کتاب و برخی رویدادنگاری‌ها به کتاب وارد شده که البته مختص شتاب رویدادها در زمان انقلاب است، این کتاب به یکی از مهم‌ترین مراجع در زمینه تاریخ‌نگاری مشروطه برای کتاب‌های بعدی بدل شد.
