کرمان گنبد جبلیه (کرمان)

[❤ASAL_M❤]

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]يكي از آثار تاريخي و ديدني كرمان گنبد جبليه است كه در دامنه كوههاي مسجد صاحب‌الزمان اين شهر قرار دارد.هرچند گفته مي‌شود در ساخت اين گنبد هشت ضلعي سنگي از شير شتر به عنوان مصالح استفاده شده اما تاريخ ساخت بنا معلوم نيست و در نوشته‌هاي تاريخي نيز به هدف از ساخت آن اشاره‌اي نشده است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]از شواهد و قراين برمي‌آيد كه اين بنا در دوره‌هاي قبل از اسلام بنيان گذاري و در دوره سلجوقي تكميل شده باشد.گنبد جبليه را “گنبد گبري” هم ناميده‌اند كه بر اين مبنا مي‌توان قدمت بنا را به قبل از اسلام نسبت داد.آنچه از ظاهر اين بنا مشخص است سقف گنبد را از آجر ساخته‌اند و داخل گنبد ظاهرا داراي تزيينات گچبري بوده كه قسمت بالاي آن ريخته و قسمت پايين بنا اگر تزييناتي هم داشته از بين رفته است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]مصالح بكار رفته در ديوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بيرون و آهك از داخل است.گنبد جبليه در سال ‪ ۱۳۱۶هجري شمسي به ثبت آثار ملي رسيد و در سال ‪۱۳۸۳ پس از مرمت به گنجينه جبليه(كتيبه‌هاي تاريخي) تبديل شد[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]از كتيبه‌هاي موجود در اين گنجينه مي‌توان به كتيبه مسجد آبدر اشكان رابر بافت اشاره كرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اين كتيبه يكي از قديمي‌ترين كتيبه‌هاي موجود در اين گنجينه است كه مربوط به بناي يادبود يك مسجد در ارتفاعات شمال شهر رابر آبادي آبدر اشكان (اشكون) واقع در شهرستان بافت است.اين كتيبه بر روي قطعه سنگي طبيعي و به خط كوفي اجرا شده و مضمون آن به اين شرح است: امر ببنا هذالمسجد يحيي بن عبدالله بن يوسف في سنته خمسه عشرين و اربع مائه غفرالله له.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]كوچكترين سنگ قبر كشف شده در استان كرمان نيز در اين گنجينه نگهداري مي‌شود.اين سنگ در سال ‪ ۱۳۷۷توسط احمد ايلاقي كشاورز دهستان قائم‌آباد كشف و تحويل سازمان ميراث فرهنگي استان كرمان شد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اين سنگ با ابعاد ‪ ۲۶در ‪ ۲۲سانتيمتر و كتيبه آن شامل دو بخش است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]يكي نوار حاشيه‌اي و ديگري نوشتار وسط كه در يك كادر قرار گرفته است.حاشيه كتيبه كه شروع آن از قسمت پايين گوشه سمت راست است شامل آيه ‪ ۱۸و بخشي از آيه ‪ ۱۹سوره مباركه آل عمران است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در پايان كتيبه در قسمت سمت چپ نام متوفي و سال وفات در يك كادر محرابي شكل قرار گرفته است بدين مضمون: هذا قبر العبد الضعيف المحتاج الي رحمت الله ابي جعفر احمد بن حمزه بن علي غفارالله ان توفي في جمادي الاخر سنه الحدي و اربعين و خمسه مابه.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]چنانكه از كتيبه سنگ بر مي‌آيد تاريخ وفات متوفي سال ‪ ۵۴۱هجري قمري است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در ميان سنگ قبرهاي موجود در گنجينه جبليه سنگ قبر ميرزا آقاخان، پسر ميرزا احمد علي خان وزيري نويسنده تاريخ كرمان نيز به چشم مي‌خورد.به گفته دكتر باستاني پاريزي مورخ معاصر كرماني، وي در امر تاليف كتاب تاريخ كرمان با پدرش همكاري داشته است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]متن سنگ قبر وي به اين مضمون است: وفات مرحوم مغفور آقاي ميرزا آقاخان خلف مرحوم ميرزا احمدعلي خان وزيري طاب ثراه به تاريخ شهر شوال سنه ‪.۱۳۱۷[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در بين وقف نامه‌هاي سنگي موجود در گنجينه جبليه، كتيبه وقف آتشكده روستاي قناتغستان نيز جالب توجه است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اين وقف نامه بعد از تخريب آتشكده، توسط كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي استان كرمان به اين سازمان منتقل شد و هم‌اكنون در اين گنجينه نگهداري مي‌شود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اين وقف نامه مربوط به سال ‪ ۱۲۸۲هجري قمري است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]از دیگر بناهای مربوط به دوران قبل از اسلام گنبد جبلیه است كه به نامه گنبد گبری نیز در تواریخ آمده است. در تمامی تواریخ بنای گنبد به دوره قبل از اسلام (ساسانیان) نسبت داده می شود (گویا آتشكده ی بوده است – یا قبر یكی از زرتشتیان) اما در جایی اشاره ی نیز شده است كه بنای گنبد در عهد سلجوقیان ساخته شده است اما با توجه به این كه به دستور محمد بن الیاس تعمیر شده طبعاً چند قرن پیش از سلجوقیان این امر تحقق یافته و مربوط به همان دوران ساسانی است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در كرمان در مورد این بنا این گونه شایع است كه در ملات آن شیر شتر استفاده شده و از این رو در استحكام آن نقشه داشته است. پس از ظهور اسلام و فتح ایران به دست مسلمین در هنر معماری نیز تغییر و تحولاتی صورت گرفت، هر چند سبك ایرانی هنوز در این سال ها رعایت و لحاظ می شد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]نخستین مساجد ایرانی، در اصل همان آتشكده ها بودند كه به مسجد تبدیل شدند. از همان اوایل اسلام، معماری دینی غرب و شرق ایران از نفوذ معماری عرب مصون ماند و مساجد مسلمین ایران به سبك ایرانی ساخته شد. به گفته تاریخ كرمان نخستین بنای معماری پس از حمله اعراب به ایران، مسجدی بود در بم.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]گنبد جبلیه[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]وزیری مولف تاریخ كرمان در این خصوص آورده: عبدالله بن موسوم به مسجد حضرت رسول است ساخت و پاره ی چوب از شجره ی كه مؤمنان در آن با حضرت ختمی مآب بیعت كرده بودند (بیعت حدیبیه) با خود داشت در محراب آن قرار داد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در كتاب تاریخ هنرهای ملی در مورد معماری این مسجد آمده: در باقی مانده های بخشی از دیوار یك مسجد كه در بم به جای مانده و احتمالاً از آغاز قرن اول هجری است همین طاق نماها دیده می شود و ستون های كوچك چسبیده به دیوار كه این طاق نماها را از هم متمایز می كند، همان است كه در طاق كسری به كار رفته و بعدها نمونه آن را خلفای عباسی در ساختن دروازه بغداد به كار بـرده اند به طور كلی در مورد ویژگی های معماری ایران در قرون اولیه ظهور اسلام می توان به این شاخص ها اشاره كرد:[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]1 ) بعضی بناهای عهد ساسانی را عیناً به اسلام نسبت داده اند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]2) معماری ایرانی روش خود را با خصوصیات قبل از اسلام ولی با قیافه اسلامی تعقیب كرده است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]معماری در قرون چهار و پنج و شش هجری تحول و توسعه فوق العاده ی یافت. در جریان این تحول و توسعه بیش از پیش به عناصر معماری ساسانی توجه شده، به نحوی كه تقریباً در همه بناهای آن دوره جداگانه یا با هم به كار رفت. این تحول و توسعه در آغاز مربوط به ظهور سلسله های محلی ایرانی است كه سعی در احیای سنت های ایران باستان داشتند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]احیای سنت ها و حفظ مواریث ایرانی در دوره های طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل زیار و آل بویه (دیلمیان) به حدی بود كه سلسله های بعدی چون غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان و حتی مغولان كارهای آنان را دنبال كردند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]توجه و اهتمام سلسله های مزبور و تعقیب راه آنان در زمان سلسله های بعدی از نظر هنری از جمله معماری به ثمر رسید و در قرن های چهارم تا ششم هجری بارور شد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در این دوره ها در كرمان با توجه به منابع تاریخی برمی خوریم به اقداماتی كه در زمان ابوعلی محمد بن الیاس (322 – 356) صورت گرفته است شامل تعمیرات ارگ بم و تعمیر گنبد جبلیه، هم چنین به مجموعه ای اشاره شده است كه بیشتر جنبه نظامی داشته و شامل قلعه كوه و خندق و عمارت بارور و دروازه خبیص و قلعه نو و بعضی از قلعه كهن است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]معماری در كرمان در عهد سلجوقیان رشد و تكامل سریعی داشت. در دوره تركان سلجوقی كه در اواسط قرن پنجم هجری به صورت فاتحان نامتمدن به سمت مغرب و داخل ایران رانده شدند زمام امور مملكتی به دست كارمندان و كارگزاران ایرانی بود و تاثیر آنان بر فرهنگ و هنر یران اندك بوده است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در دوره سلجوقیان و هم چنین در دوره ایلخانان ساختمان های دینی از قبیل مساجد و مدارس و زیارتگاه ها و مقبره ها بر ساختمان هی غیردینی رجحان داده شد. در این زمان معماران ایرانی از تلفیق حیاط چهار ایوانی و تالار مربع گنبد دار چهار طاقی، مسجد بزرگ ایرانی را به وجود آوردند. آجركاری در زمان معماری سلجوقی به آخرین درجه ترقی رسید و طرح های زیبای آجری، فرم های خفته و راسته، بادبزنی، بافت حصیری، برآمدگی و فرورفتگی و ایجاد كتیبه از آجر از مشخصات معماری سلجوقیان است. گچ بری جایگزین كتیبه ها و تزیینات آجری شد. از این پس محراب ها و دیوارها با طرح های برجسته گچ بری تزیین می شدند. رنگ و تزیینات گچ بری به رنگ فیروزه ی در معماری تزیینی سلجوقی راه می یابد.


[/BCOLOR]​

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]​

 

[ATENA_A]

گنبد جبلیه در استان کرمان
استان کرمان از جمله استان های تاریخی ایران است که به دلیل جاذبه های تاریخی زیادی که در دل خود جای داده به عنوان یکی از برترین گزینه های گردشگری در ایران به شمار می رود. جاذبه ای که در این مطلب می خواهیم درباره آن شرح دهیم گنبد جبلیه است. این جاذبه ی گردشگری تنها بنای سنگی کرمان بوده که بدون هیچ گونه حصاری اطراف آن در شهر پابرجاست. نکته جالبی که درباره ی این بنا وجود دارد این است که با توجه به شهرتی که دارد اما هنوز سرگذشت واقعی از خود بیان نکرده است. در ادامه همراه الی گشت باشید تا بیشتر درباره گنبد جبلیه در استان کرمان خدمتتان شرح دهیم.

مطالب مرتبط:
عمارت درخشان ایرانی در باغ فتح آباد کرمان
پارک ملی خبر در استان کرمان با تنوع زیستی بالا
وقتی وارد شهر کرمان می شوید، نام گنبد جبلیه را از مردم این شهر که بپرسید همه به اتفاق با اشتیاق خاصی به شما آدرس این جاذبه را خواهند داد. تقریبا تمام گردشگرانی که به شهر کرمان سفر می کنند بازدید از گنبد جبلیه جزء مقاصد اصلی آنها خواهد بود. تاریخ دقیق ساخت بنا مشخص نیست اما از ساختار آن می توان حدس زد که در اوخر دوره ساسانی ساخته و اوایل دوره اسلامی مرمت شده و یا معماران اوایل دوره اسلامی آن را با الهام از معماری دوره ساسانی بنا کرده اند. بسیاری از کارشناسان باستان شناسی که بر روی قدمت این بنای تاریخی کار می کنند به اتفاق گفته اند که گنبد جبلیه در استان کرمان سرگذشت واقعی خودش را بیان نمی کند و همین دلیلی شده تا کارشناسان تاریخ های مختلفی را برای این بنای تاریخی بیان کنند.

 

[ATENA_A]

بر همین اساس عده ای می گویند که این بنای تاریخی در گذشته یک آتشکده بوده اما به دلیل اینکه معماری آن هیچ شباهتی به آتشکده ندارد این نظریه لغو می شود، گروهی دیگر از کارشناسان هم می گویند که این بنا آرامگاه یکی از زرتشتیان بوده است و مربوط به اواخر دوره ساسانی است. اما عده ی دیگری می گویند به این دلیل که به این گنبد گبری می گویند، پس قدمت این بنا به دوران قبل از اسلام باز می گردد. این بنای ارزشمند تاریخی در سال ۱۳۱۶ توسط وزارت فرهنگ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال ۱۳۸۳ پس از مرمت تبدیل به گنجینه جبلیه (کتیبه‌های تاریخی) شد.

به گفته ی یکی از نویسندگان نامدار انگلیسی که جغرافیدان هم است در مورد گنبد جبلیه گفته است:

«از قبرستان که رد می‌شوید یک ساختمان هشت ضلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال بر آن قرار گرفته و قطر داخل آن ۱۸ فوت و هر طرفی نیز ۱۸ فوت و نوک آن اجری و منتهی الیه آن دایره می‌باشد. این محل را جبلیه می‌نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه‌ است.»

معماری گنبد جبلیه در استان کرمان
این بنای ارزشمند تاریخی در استان کرمان به صورت هشت ضلعی ساخته شده و سنگ عمده مصالحی بوده که در ساخت آن به کار رفته است. در هر ضلع این بنا هشت در به عرض دو متر قرار دارد، در حال حاضر به خاطر استحکام بنا هفت در را با سنگ پوشانده اند و تنها یک در را باز نگه داشته اند. سقف گنبد جبلیه را از آجر ساخته اند و داخل آن را با گچبری های زیبا جلوه داده اند. مصالح به کار رفته در دیوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل است. یک نکته ی مهم و جالب در ساخت این بنا تمام سنگی استفاده از شیر شتر در ساخت آن بوده است. البته برخی از کارشناسان و صاحب نظران این مورد را رد کرده و نپذیرفته اند.

 

[ATENA_A]

درون این گنبد تاریخی، یک کتیبه ی ارزشمند وجود دارد به نام کتیبه ی مسجد آبدر اشکان که مربوط به بنای یادبود یک مسجد در ارتفاعات شهرستان بافت است که برروی قطعه سنگی طبیعی و به خط کوفی حک شده است.

دیگر قطعه ارزشمند و تاریخی در سال ۱۳۷۷ در گنبد جبلیه کرمان توسط فردی به نام وسط احمد ایلاقی کشف شد و به سازمان میراث فرهنگی استان کرمان تحویل داده شد. ابعاد این سنگ قبر در حدود ۲۶×۲۲ بوده و دارای دو بخش مهم است. یکی نوار حاشیه‌ ای و دیگری نوشتار وسط که در یک کادر قرار گرفته است. حایه کتیبه که از قسمت پایین گوشه سمت راست شروع می شود ، شامل آیه ‪ و بخشی از آیه‪ .سوره مبارکه آل عمران است

در این گنبد تقریبا بیش از ۱۲۰ قطعه سنگ حجاری شده کشف شده که مربوط به دوره های مختلف تاریخی می شوند، از جمله ی این سنگ ها عبارتند از سنگ هزار ساله رابر، سنگ مقبره خواجه اتابک مربوط به دوران سلجوقی و سنگ قبر میرزا آقاخان، پسر میرزا احمد علی خان وزیری نویسنده تاریخ کرمان و چندین نمونه وقف سنگی و … اشاره کرد.

دسترسی به گنبد جبلیه در استان کرمان
آدرس: استان کرمان، شهر کرمان، خیابان شهدا

به منظور دسترسی به گنبد جبلیه در استان کرمان، باید به سمت کوه های صاحب الزمان و خیابان زریسف در شرقی ترین قسمت شهر کرمان بروید. برای بازدید از نمای بیرونی ساختمان هر زمانی که بروید همه چیز محیا است چون هیچ حصاری دور این بنا نیست اما برای بازدید از فضای داخلی بنای گنبد جبلیه باید در روزهای غیر تعطیل حتما به این مکان سفر کنید.

جاذبه های اطراف گنبد جبلیه در استان کرمان

• مجموعه‌ی ابراهیم خان

مجموعه ی ابراهیم خان در استان کرمان یکی از مجموعه های تاریخی و بسیار زیبای شهر کرمان است که از دوران قاجار تاکنون در این شهر باقی مانده است. این مجموعه از بازار حمام آب انبار مدرسه و … تشکیل شده است. مجموعه ابراهیم خان تا حدود زیادی بر اساس معماری دوره‌ی صفوی ساخته شده است.

آدرس: استان کرمان، شهر کرمان، خیابان شهید تجلایی، جنب مجموعه‌ی گنجعلی خان

• قلعه دختر کرمان

یکی از قدیمی ترین قلعه هایی که در شهر کرمان وجود دارد قلعه ی دختر یا آتشکده ی آناهیتا است. این قلعه دختر در کرمان به قلعه کهنه هم معروف دلیلش هم قدمت بالای آن است. قلعه دختر بر روی صخره‌ای سنگی قرار دارد و ارتفاع این صخره حدود ۴۰۰ متر و مساحت روی صخره ۲۰ هکتار است. قدمت و تاریخ این قلعه به قبل از اسلام برمیگردد.

آدرس: استان کرمان، شهر کرمان، خیابان انقلاب، نزدیک پارک جنگلی انقلاب