گردآوري از معاونت برنامهريزي و توسعه قضايي دادگستري قم (صغري ابراهيمي)
خلاصه مقاله:
ذكر اصطلاحات حقوقي در خصوص ارث، طبقات ارث، مرجع صلاحيتدار جهت صدور گواهي انحصار وراثت، مدارك لازم، آيا ميدانيد و پرسش و پاسخها، نظرات مشورتي، ذكر مواد قانوني مربوطه و...
ارث
یکی از موضوعاتی که انسان را نسبت به سایر موجودات متمایز میسازد، به جای گذاشتن ارث برای خویشاوندان و بازماندگان است. میراث انسانها هرچند شامل هر دو جنبه مادی و معنوی میباشد اما آنچه که با به زبان آوردن کلمه ارث در اذهان متبادر میگردد، ابعاد مادی قضیه است.
ارث در لغت به معنی مالی است که از میت باقی میماند و در اصطلاح انتقال دارایی شخص متوفی به بازماندگان میباشد که این امر بدون اراده متوفی و بازماندگان او صورت میگیرد.
برخی اصطلاحات حقوقی:
· ترکه: مالی که از میت باقی میماند.
· مورث: شخص متوفی که از او مالی به جا میماند.
· وارث: شخصی که از متوفی ارث میبرد.
· خویشاوندی نسبی: عبارت است از وابستگی شخصی به شخص دیگر از طریق ولادت چه مستقیم باشد مانند رابـ ـطه پسر و پدر و چه با واسطه مانند رابـ ـطه دو برادر که به واسطه پدر با یکدیگر خویشاوند هستند.
· خویشاوندی سببی: عبارت است از خویشاوندی بین دو نفر که در اثر ازدواج به وجود میآید مثل رابـ ـطه داماد با مادر همسر یا خواهرزن.
· لعان: در لغت به معنی یکدیگر را لعنت کردن است. لعان یک اصطلاح فقهی است بدین صورت که چون مرد یا زنی یکدیگر را به زنـ*ـا نسبت دهند آن زن یا مرد همیشه بر یکدیگر حرام میشوند.
· کافر: در شرع به کسی گفته میشود که به یگانگی خدا یا نبوت نبیاکرم (ص) و یا یکی از ضروریات دین اسلام مانند حرمت نوشیدن مشروبات الکلی یا زنـ*ـا و ... معتقد نباشد.
· وصیت: سفارش کسی به یک یا چند تن مبنی بر اجرای اعمال و دخل و تصرف در اموال وی پس از مرگ او. وصیت بر دو نوع میباشد یا تملیکی است یا عهدی.
o در وصیت تملیکی، متوفی در زمان حیاتش مال یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به صورت مجانی به دیگری میدهد.
o در وصیت عهدی شخص یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری مأمور میکند. در وصیت عهدی در واقع شخص برای زمان فوتش به دیگری نمایندگی میدهد تا اعمالی را که خود میتوانسته در زمان حیات انجام دهد از طرف او به جای آورد.
شرایط لازم برای انتقال ارث:
برای آنکه مالی از طریق ارث از کسی به دیگری منتقل شود، وجود بعضی شرایط لازم است که عبارتند از:
- از متوفی مالی به جا مانده باشد.
- باید بین مورث و وارث رابـ ـطه خویشاوندی وجود داشته باشد. این قرابت یا خویشاوندی ممکن است سببی یا نسبی باشد. در رابـ ـطه نسبی ارث به وراث تعلق میگیرد. در رابـ ـطه سببی، زوجیت دایم موجب ارث میشود اما توارث تنها بین زوجین برقرار میشود و خویشاوندان یکی از آن دو از دیگری ارث نمیبرد برای مثال مادر و پدر و برادران شوهر وارث همسر او نمیشوند.
- از شرایط دیگر ارث آن است که مورث فوت کرده باشد و وارث نیز در زمان مرگ او زنده باشد.
- جنینی که در شکم مادر است به شرط آنکه زنده متولد شود، از مورث خود ارث خواهد برد.
- وارث مسلمان از مورث کافر ارث میبرد. (عکس قضیه صادق نیست و کافر از مسلمان ارث نمیبرد.)
· موانع انتقال ارث:
· قتل: اگر کسی مورث خود را به طور عمدی بکشد از ارث او محروم میشود.
· در لعان زن و شوهر از یکدیگر، آنها از هم ارث نمیبرند. فرزندی هم که مورد نفی و لعان پدر خود واقع شده از او ارث نمیبرد. در این حالت پدر، فرزندی را که در زمان زوجیت با همسرش به دنیا آمده از خود نفی میکند و تحت شرایط شرعی مراسم لعان نیز برگزار میشود. در نتیجه رابـ ـطه وراث بین فرزند و پدر به وجود نخواهد آمد.
· کفر: وارث کافر از مورث مسلمان ارث نمیبرد.
· فرزند نامشروع (ولدالزنا) نیز از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمیبرد.
سهم طبقات مختلف وراث و نحوه احتساب آن
میدانیدکه: خویشاوندی موجب ارث میشود و اگر کسی فوت کرد و از خود مالی به جا گذاشت پس از برداشت هزینههای کفن و دفن میت و اخراج وصیت[1] و ...، باقی مانده بین وراث تقسیم میشود. در وصیت تملیکی شخص به اندازه یک سوم از اموال خود را میتواند وصیت کند یعنی این یک سوم را میتواند وقف کند یا به شخص خاصی بدهد، ولی اگر اضافه بر یک سوم وصیت کند باید ورثه به او اجازه این کار را بدهند و در صورت عدم رضایت آنان بر این امر وصیت وی نسبت به اضافه بر یک سوم بدون اثر خواهد بود.
نکتهای که باید به آن توجه داشت آن است که شخص نمیتواند به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند البته ممکن است شخص در زمان حیات خودش اموالی را به یک نفر از ورثه یا دیگران ببخشد یا صلح کند[2] و ... که در اینجا عمل او قانونی است. آنچه که شخص از آن ممنوع میباشد محروم کردن ورثه از ارث از طریق وصیت است. چنانچه فردی چنین کند عمل او فاقد اثر حقوقی است به این معنی که فرد مورد نظر از ارث محروم نمیشود.
خلاصه مقاله:
ذكر اصطلاحات حقوقي در خصوص ارث، طبقات ارث، مرجع صلاحيتدار جهت صدور گواهي انحصار وراثت، مدارك لازم، آيا ميدانيد و پرسش و پاسخها، نظرات مشورتي، ذكر مواد قانوني مربوطه و...
ارث
یکی از موضوعاتی که انسان را نسبت به سایر موجودات متمایز میسازد، به جای گذاشتن ارث برای خویشاوندان و بازماندگان است. میراث انسانها هرچند شامل هر دو جنبه مادی و معنوی میباشد اما آنچه که با به زبان آوردن کلمه ارث در اذهان متبادر میگردد، ابعاد مادی قضیه است.
ارث در لغت به معنی مالی است که از میت باقی میماند و در اصطلاح انتقال دارایی شخص متوفی به بازماندگان میباشد که این امر بدون اراده متوفی و بازماندگان او صورت میگیرد.
برخی اصطلاحات حقوقی:
· ترکه: مالی که از میت باقی میماند.
· مورث: شخص متوفی که از او مالی به جا میماند.
· وارث: شخصی که از متوفی ارث میبرد.
· خویشاوندی نسبی: عبارت است از وابستگی شخصی به شخص دیگر از طریق ولادت چه مستقیم باشد مانند رابـ ـطه پسر و پدر و چه با واسطه مانند رابـ ـطه دو برادر که به واسطه پدر با یکدیگر خویشاوند هستند.
· خویشاوندی سببی: عبارت است از خویشاوندی بین دو نفر که در اثر ازدواج به وجود میآید مثل رابـ ـطه داماد با مادر همسر یا خواهرزن.
· لعان: در لغت به معنی یکدیگر را لعنت کردن است. لعان یک اصطلاح فقهی است بدین صورت که چون مرد یا زنی یکدیگر را به زنـ*ـا نسبت دهند آن زن یا مرد همیشه بر یکدیگر حرام میشوند.
· کافر: در شرع به کسی گفته میشود که به یگانگی خدا یا نبوت نبیاکرم (ص) و یا یکی از ضروریات دین اسلام مانند حرمت نوشیدن مشروبات الکلی یا زنـ*ـا و ... معتقد نباشد.
· وصیت: سفارش کسی به یک یا چند تن مبنی بر اجرای اعمال و دخل و تصرف در اموال وی پس از مرگ او. وصیت بر دو نوع میباشد یا تملیکی است یا عهدی.
o در وصیت تملیکی، متوفی در زمان حیاتش مال یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به صورت مجانی به دیگری میدهد.
o در وصیت عهدی شخص یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری مأمور میکند. در وصیت عهدی در واقع شخص برای زمان فوتش به دیگری نمایندگی میدهد تا اعمالی را که خود میتوانسته در زمان حیات انجام دهد از طرف او به جای آورد.
شرایط لازم برای انتقال ارث:
برای آنکه مالی از طریق ارث از کسی به دیگری منتقل شود، وجود بعضی شرایط لازم است که عبارتند از:
- از متوفی مالی به جا مانده باشد.
- باید بین مورث و وارث رابـ ـطه خویشاوندی وجود داشته باشد. این قرابت یا خویشاوندی ممکن است سببی یا نسبی باشد. در رابـ ـطه نسبی ارث به وراث تعلق میگیرد. در رابـ ـطه سببی، زوجیت دایم موجب ارث میشود اما توارث تنها بین زوجین برقرار میشود و خویشاوندان یکی از آن دو از دیگری ارث نمیبرد برای مثال مادر و پدر و برادران شوهر وارث همسر او نمیشوند.
- از شرایط دیگر ارث آن است که مورث فوت کرده باشد و وارث نیز در زمان مرگ او زنده باشد.
- جنینی که در شکم مادر است به شرط آنکه زنده متولد شود، از مورث خود ارث خواهد برد.
- وارث مسلمان از مورث کافر ارث میبرد. (عکس قضیه صادق نیست و کافر از مسلمان ارث نمیبرد.)
· موانع انتقال ارث:
· قتل: اگر کسی مورث خود را به طور عمدی بکشد از ارث او محروم میشود.
· در لعان زن و شوهر از یکدیگر، آنها از هم ارث نمیبرند. فرزندی هم که مورد نفی و لعان پدر خود واقع شده از او ارث نمیبرد. در این حالت پدر، فرزندی را که در زمان زوجیت با همسرش به دنیا آمده از خود نفی میکند و تحت شرایط شرعی مراسم لعان نیز برگزار میشود. در نتیجه رابـ ـطه وراث بین فرزند و پدر به وجود نخواهد آمد.
· کفر: وارث کافر از مورث مسلمان ارث نمیبرد.
· فرزند نامشروع (ولدالزنا) نیز از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمیبرد.
سهم طبقات مختلف وراث و نحوه احتساب آن
میدانیدکه: خویشاوندی موجب ارث میشود و اگر کسی فوت کرد و از خود مالی به جا گذاشت پس از برداشت هزینههای کفن و دفن میت و اخراج وصیت[1] و ...، باقی مانده بین وراث تقسیم میشود. در وصیت تملیکی شخص به اندازه یک سوم از اموال خود را میتواند وصیت کند یعنی این یک سوم را میتواند وقف کند یا به شخص خاصی بدهد، ولی اگر اضافه بر یک سوم وصیت کند باید ورثه به او اجازه این کار را بدهند و در صورت عدم رضایت آنان بر این امر وصیت وی نسبت به اضافه بر یک سوم بدون اثر خواهد بود.
نکتهای که باید به آن توجه داشت آن است که شخص نمیتواند به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند البته ممکن است شخص در زمان حیات خودش اموالی را به یک نفر از ورثه یا دیگران ببخشد یا صلح کند[2] و ... که در اینجا عمل او قانونی است. آنچه که شخص از آن ممنوع میباشد محروم کردن ورثه از ارث از طریق وصیت است. چنانچه فردی چنین کند عمل او فاقد اثر حقوقی است به این معنی که فرد مورد نظر از ارث محروم نمیشود.