ما معمولاً عادت داریم در توصیف اشخاص زیرک و باهوش و اکثراً رند و مکاراز اصطلاح “آدم هفت خط” استفاده کنیم! اما چرا؟
روایتی درمورد ریشۀ تاریخی اصطلاح “هفت خط” وجود دارد. این روایت برمیگردد به آئین شرابخواری در حضور پادشاه در دوران ساسانیان. در آن زمان پیمانههای ظریف و زیبایی از شاخ گاو یا بزکوهی درست میکردند که چون پایه نداشته است کسی نمیتوانسته آن را روی زمین یا میز بگذارد و از نوشیدن نوشید*نیِ ریخته شده در پیمانهاش طفره برود.
از این رو دارندۀ جام مجبور بوده است محتویات آن را لاجرعه سربکشد. اما برای اینکه کسی بیش ازاندازۀ ظرفیت خود باده گساری نکند و از سرِ مـسـ*ـتی با حرکت و یا گفتار خود، احترام و شأن مجلس شاهانه را از بین نبرد، هر کدام از مدعوین، پیمانه (شاخ) مخصوص خود را داشته که به جهت تعین میزان توانایی او در بادهگساری خطی در داخل آن شاخ کشیده شده بوده که ساقی برای دارنده پیمانه فقط تا حدِ همان خط، نوشید*نی در پیمانهاش میریخته است.
به مرور زمان تمامی پیمانههای نوشید*نی را با هفت خط، مشخص و درجهبندی کردند. در مجالسی که پادشاه حضور داشته است، میهمانان معمولاً از ۳ تا ۶ خط نوشید*نی مینوشیده اند. اما بودهاند افرادی که ” لوطی” نیز خوانده میشدهاند که تا ۷ خط را نوشید*نی مینوشیدند بدون آن که حالتی مسـ*ـتانه در آنها ظاهر شود که در پی آن دست به حرکاتی بزنند که موجب هتکِ حرمتِ حضور پادشاه در مجلس بشود.
این قبیل افراد را “هفت خط” مینامیدهاند، یعنی که آنها افرادی صاحب ظرفیت و زرنگ بوده و به کلیه رموز و فنون شرابخواری تسلط کامل داشتهاند. این اصطلاح به مرور زمان جنبه عام و مَجازی پیدا کرده و در فرهنگ عامه به افراد باهوش و زیرک و مرد رند “هفت خط” اطلاق گردیده است.
اضافه میشود که هر یک از خطوط هفتگانه جام نوشید*نی، اسم ویژۀ خود را داشته است:
۱- خط مزور – کمترین میزان نوشید*نی در جام
۲- خط فرودینه
۳- خط اشک
۴- خط ازرق (خط شب، خط سیاه یا خط سبز) این خط کاملاً در وسط پیمانه بوده و خط اعتدال درشرابخواری محسوب میگردیده است.
۵- خط بصره
۶- خط بغداد
۷- خط جور که لب پیمانه بوده و جام بیش از آن جا نداشته؛ به عبارت دیگر جام لبریز از نوشید*نی میبوده است.
روایتی درمورد ریشۀ تاریخی اصطلاح “هفت خط” وجود دارد. این روایت برمیگردد به آئین شرابخواری در حضور پادشاه در دوران ساسانیان. در آن زمان پیمانههای ظریف و زیبایی از شاخ گاو یا بزکوهی درست میکردند که چون پایه نداشته است کسی نمیتوانسته آن را روی زمین یا میز بگذارد و از نوشیدن نوشید*نیِ ریخته شده در پیمانهاش طفره برود.
از این رو دارندۀ جام مجبور بوده است محتویات آن را لاجرعه سربکشد. اما برای اینکه کسی بیش ازاندازۀ ظرفیت خود باده گساری نکند و از سرِ مـسـ*ـتی با حرکت و یا گفتار خود، احترام و شأن مجلس شاهانه را از بین نبرد، هر کدام از مدعوین، پیمانه (شاخ) مخصوص خود را داشته که به جهت تعین میزان توانایی او در بادهگساری خطی در داخل آن شاخ کشیده شده بوده که ساقی برای دارنده پیمانه فقط تا حدِ همان خط، نوشید*نی در پیمانهاش میریخته است.
به مرور زمان تمامی پیمانههای نوشید*نی را با هفت خط، مشخص و درجهبندی کردند. در مجالسی که پادشاه حضور داشته است، میهمانان معمولاً از ۳ تا ۶ خط نوشید*نی مینوشیده اند. اما بودهاند افرادی که ” لوطی” نیز خوانده میشدهاند که تا ۷ خط را نوشید*نی مینوشیدند بدون آن که حالتی مسـ*ـتانه در آنها ظاهر شود که در پی آن دست به حرکاتی بزنند که موجب هتکِ حرمتِ حضور پادشاه در مجلس بشود.
این قبیل افراد را “هفت خط” مینامیدهاند، یعنی که آنها افرادی صاحب ظرفیت و زرنگ بوده و به کلیه رموز و فنون شرابخواری تسلط کامل داشتهاند. این اصطلاح به مرور زمان جنبه عام و مَجازی پیدا کرده و در فرهنگ عامه به افراد باهوش و زیرک و مرد رند “هفت خط” اطلاق گردیده است.
اضافه میشود که هر یک از خطوط هفتگانه جام نوشید*نی، اسم ویژۀ خود را داشته است:
۱- خط مزور – کمترین میزان نوشید*نی در جام
۲- خط فرودینه
۳- خط اشک
۴- خط ازرق (خط شب، خط سیاه یا خط سبز) این خط کاملاً در وسط پیمانه بوده و خط اعتدال درشرابخواری محسوب میگردیده است.
۵- خط بصره
۶- خط بغداد
۷- خط جور که لب پیمانه بوده و جام بیش از آن جا نداشته؛ به عبارت دیگر جام لبریز از نوشید*نی میبوده است.
