خراسان جنوبی اصفهک؛ روستایی که جهانی شد

[ATENA_A]

روستای اصفهک در طبس
طبس یکی از شهرهای قدیمی و خاص در خراسان جنوبی است که به دلیل جاذبه های تاریخی و طبیعی بی نظیری که دارد، از جمله گزینه های محبوب برای ایرانگردی به شمار می رود. در این شهر به غیر از بناهای تاریخی به جا مانده جاذبه های کویری منحصر به فردی هم وجود دارد که می تواند سفر شما را جذاب تر بنماید. از لحاظ جغرافیایی شهر طبس مرکز شهرستان طبس و شهری کویری در غرب خراسان جنوبی می باشد و نکته قابل توجه آن این است که در گذشته طبس بخشی از استان یزد محسوب می شده که در سال ۱۳۹۱ ملحق به خراسان جنوبی گردیده است. ما در این مطلب از مجله گردشگری الی گشت قصد داریم تا درباره روستای اصفهک در طبس که روستایی مسکونی با سبک معماری تاریخی و بافت هایی از خشک و گل می باشد صحبت کنیم. روستای اصفهک طبس در خراسان جنوبی شاهکاری است که بخش هایی از آن توانسته از زلزله مرگبار طبس در سال ۱۳۵۷ جان سالم به در بـرده است. برای آشنایی بیشتر با این روستا با ما در ادامه همراه باشید.

مطالب مرتبط:
شهر طبس و جاذبه های دیدنی آن
سد شاه عباسی در طبس، نمونه ای بی نظیر از معماری ایرانی
روستای نایبند در طبس، ماسوله ای سرسبز در دل کویری ایران
همانطور که گفتیم، روستای اصفهک در طبس یکی از مناطق تاریخی در استان خراسان جنوبی است که دارای بافتی از خشت و گل بوده و به عنوان یک مقصد گردشگری جذاب و تاریخی میزبان مسافران زیادی است. این روستا چشم اندازهای زیبایی را دارا می باشد و این تنها بخشی از جاذبه های به جا مانده از زلزله طبس در سال ۱۳۵۷ است. آب و هوای روستای اصفهک در طبس به دلیل همجواری آن با کوهستان ها نسبتا معتدل تر و خنک تر است و از لحاظ پوشش گیاهی باید گفت که انواع خاصی از گیاهان در این منطقه رشد می کنند، وجود درختان نارنج و زمین های کشت زعفران در اطفهک تجربه ای جدید برای شما خلق می کند. جالب است بدانید که یکی از رصدخانه های کویری ایران در این روستا قرار دارد.

این روستا در ۳۸ کیلومتری شرق شهر طبس در خراسان جنوبی قرار دارد و به خاطر بافت تاریخی و زیبایی که دارد بسیار مشهور شده است. زمین های کرت بندی شده ای در روستای اصفهک در طبس وجود دارد که به دلیل آب و هوای معتدل و خنک آن در آن ها زعفران و پونه های بومی کشت می شود. علاوه بر این درختان نخل و نارنج به صورت نامنظم دور تا دور روستا را احاطه کرده است.دلیل رشد این درختان خودرو وجود چند قنات پر آب نظیر عباس آباد، توکل آباد، ده نو و اسکندر آباد در اطراف آن است.

 

[ATENA_A]

بهترین فصل سفر به روستای اصفهک
باتوجه به شرایط جغرافیایی روستای اصفهک در طبس و کوهستانی بودن این منطقه ی کویری در خراسان جنوبی همواره شرایط معتدل و نسبتا خنکی را به نسبت دیگر شهرهای اطراف خود دارا هست. از همین رو اگر خواستید به روستای اصفهک در طبس سفر کنید خیلی محدودیتی برای شما وجود ندارد اما بهتر است که در فصل های خنک سال یعنی بهار و پاییز را برای سفرتان انتخاب کنید چرا که این دو فصل بهترین انتخاب ها برای سفر به مناطق کویری ایران هستند.




اقامت در روستای اصفهک
اگر هم خواستید که در روستای اصفهک در طبس اقامت داشته باشید می توانید سراغ اقامتگاه بوم گردی زیبایی که در بافت تاریخی روستا قرار دارد بروید، این اقامتگاه امکاناتی نظیر رستوران، سرویس بهداشتی و حمام را دارا می باشد.

بناهای تاریخی روستای اصفهک در طبس
با توجه به جریان زلزله ای که در سال ۵۷ در این منطقه رخ داد قسمت های زیادی از روستای اصفهک در طبس نابود شد اما بخش های از آن نظیر مسجد جامع، حمام و یک رصدخانه کویری همچنان باقی مانده است، لازم به ذکر است که پس از این اتفاق ناگوار و بلای طبیعی به همت اهالی روستا و جمعی از کارشناسان مرمت بناهای تاریخی این روستا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

مسجد جامع: خانه های روستای اصفهک در طبس از معماری بومی مناطق کویری پیروی می کند و مسجد جامع اصفهک هم از این قاعده مستثنا نیست و دارای فضایی کوچک با یک گنبد کاه گلی و چند پنجره کوچک است.

حمام قدیمی روستا: یکی دیگر از بناهای تاریخی که در روستای اصفحک در طبس قرار دارد حمامی قدیمی است که دارای سکویی برای نشستن، سربینه، درگاه های کوتاه و حوضی در وسط است که به طور کامل بازسازی می شود.

رصدخانه کویری: در زمان بازسازی بافت تاریخی روستا یک بخش دیگری به عنوان رصدخانه به روستا اضافه شده است که متشکل از سه دیواره آجری است که دایره های متحدالمرکز هستند.

 

[ATENA_A]

ساختار معماری روستای اصفهک در طبس
ساختار معماری روستای اصفهک در طبس کاملا سازگار با مناطق کویری است و مصالح به کار رفته برای ساخت این خانه های تاریخی همگی از خشت و گل هستند. البته دلیل پیوستگی و فشردگی ساخت خانه ها در روستای اصفهک در طبس حفاظت از خانه ها در برابر خطر سرقت و دستبرد راهزنان و همچنین این که فشردگیِ بیشتر بین ساختمان ها، به ایجاد سایه بیشتر کمک می کند و این امر در فصول گرم سال باعث دریافت کم ترین میزان نور آفتاب و در نتیجه خنک شدن داخل خانه ها می شود. در آخر باید گفت که فشردگی خانه ها تبادل حرارتی را به حداقل می رسانده و در فصل تابستان موجب خنکی و در فصل زمستان باعث گرم ماندن خانه می شده است. از دیگر ویژگی های قابل توجهی که خانه های روستای اصفهک در طبس دارا هستند شکل گنبدی سقف ها برای ایجاد سایه در خلاف جهت تابش خورشید است، به طوری که در ساعات اوج تابش آفتاب همیشه یک سمت گنبد ها سایه می افتد و موجب جذب کمتر گرما می شود.

آداب و رسوم مردم اصفهک
با توجه به قدمت روستای اصفهک در طبس، اهالی آن رسم های جالبی دارد که یکی از آن ها مراسم «چراغُنِ اصفهکی» است. قدیمی های این روستا درباره این آیین می گویند که مردم روستا در زمان های قدیم به برق و روشنایی دسترسی نداشتند. از همین رو به منظور دور هم جمع شدن و ادای سنت صله رحم در خانه هایشان فانوس روشن می کردند و دور آن جمع می شدند و دیداری تازه می کردند. اگر این روزها هم به روستای اصفهک بروید، زمانی که هوا به سمت تاریکی می رود درجای جای این روستای قدیمی فانوس هایی را برای روشن کردن روستا و زنده نگه داشتن این سنت زیبا روشن می کنند.

 

[dinaz]

اصفهک؛ روستایی که جهانی شد

روزنامه شهروند - سیمین ثقفی:
اینجا، در ورای این خانه‌های ویران‌شده سال‌های دور همان شهریور ماه پنجاه‌وهفت همان موقع‌ها که ٨٠ نفر از اهل ٦٠٠ نفری روستا به زیر خاک رفتند، چند سالی است آتشی افروخته شده؛ آتشی که نور آن به خیلی آ‌ن‌سوترها، حتی قاره‌ای دیگر هم رسیده و گرمای آن دل هر خودی و ناخودی را گرم می‌کند. اینجا اصفهک است، روستایی که به گفته اهالی آن، مردم به آن جان داده‌اند ... سی‌وهشت کیلومتری که از طبس دور شوی، به منطقه دیهوک و روستای اصفهک می‌رسی.
همان‌جا در پارکینگ عمومی ورودی روستا باید وسیله نقلیه‌ات را بگذاری و چندین قدمی پیاده به سمت یکی از هفت خانه‌ای که مرمت شده و اکنون آماده پذیرایی و اقامت میهمانان است، راه بیفتی. میهمان‌نوازی اصفهکی‌ها از همان ورودی آغاز می‌شود. همچنان که در میان خرابه‌های روستا قدم می‌زنی، نگاهت به آسمان آبی است و نخل‌های سبز و کوهستانی که در ورای آن‌ها پیداست.

کم‌کم در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستا محو می‌شوی، جایی که تنها صدای گا‌م‌های خودت را می‌شنوی و شاید پرنده‌ای یا وزش بادی ... به یکی از آن هفت خانه می‌رسی ... هرچند همگی نامی دارند یا برگرفته از نام صاحبان‌شان یا نامی به فراخور سلیقه اهالی، اما مهم نیست میهمان کدام خانه‌ای .. آنجا میهمان مردم اصفهک هستی؛ مردمی که به گفته «محسن مهدیزاده» - از جوانان بانی و باهمت مرمت روستا، حالا یک تیم هستند. «محسن» و «مهدی» و «مصطفی» و «حسین» ندارند، آنجا همه چیز تقسیم می‌شود؛ از خدمات و پذیرایی از میهمانان و حفظ و نگهداری و مرمت روستا تا منافعی که از اجرای هر پروژه‌ای به دست می‌آید.

تعدادی از جوانان این روستای ویران‌شده پس از زلزله بیست‌وپنجم شهریورماه ٥٧ که سال‌ها پس از زلزله به دنیا آمدند و تنها تصورات آن‌ها از روستای آبا و اجدادیشان به خاطرات خوش پدر و مادرهایشان یا پدربزرگ و مادربزرگ‌هایشان می‌رسد، از سال ٩٣ به فکر می‌افتند در روستایشان کاری کنند. پس از مطرح‌شدن بافت تاریخی آن به‌عنوان یکی از آثار ملی، از معرفی روستا به رهگذران جاده مجاور روستا در دکه‌ای ساده آغاز کردند و به سادگی از آنان می‌خواستند نگاهی به روستایشان بیندازند، بدون اینکه نگاه منفعت‌طلبانه مالی داشته باشند و روزی یکی از این اهل سفر گذرنده از آن جاده فرامرز پارسی بود؛ استاد خوش‌اندیشه مرمت و اهل سفر که هدایتگری شد برای اجرای پروژه‌ای که همچنان ادامه دارد و تاکنون به مرمت هفت‌خانه، یک مدرسه و مسجد، حمام سنتی خزینه‌دار، ایجاد یک رصدخانه و یک پژوهشکده معماری منتهی شده است.
از اینجا اصفهک زنده و زنده‌تر می‌شود. بسیاری از آن قدیمی‌تر‌ها که حتی دل‌شان نمی‌خواست قدم در آن بگذارند تا مبادا خاطرات تلخ‌شان از آن ویرانی عظیم آزارشان دهد و گاهی به این جوانان هم از ناشدنی‌بودن احیای روستا هشدار می‌دادند و شاید در دل‌شان آن را جنون جوانی می‌دانستند، حالا کم‌کم همراه می‌شدند. یکی‌یکی صاحبان خانه‌ها راضی می‌شدند خانه‌هایشان را به دست گروه مرمتکار بسپارند و اینچنین شد که نسل جوان روستا گنج‌های خود را در روی زمین یافتند؛ آنچنان که فرامرز پارسی به آنان توصیه کرده بود. سال ٩٤ دو خانه آماده می‌شود، خانه‌هایی که هنوز خشت و گل‌شان خشک نشده، میزبان نخستین گردشگران اصفهک می‌شوند.
این خانه‌ها که هرکدام نمایی از معماری زیبای کویری منطقه را می‌نمایانند، قرار است اقامتگاهی برای آسودن گردشگران باشند در دل منطقه‌ای که از هر سو با طبیعتی بکر احاطه شده؛ آسمانی آبی و پرستاره، کویری زیبا با درختان و باغ‌هایی سرسبز در حاشیه آن و کوهستانی در ورای آن که گویی نگاهبان منطقه است. هیچ دودی از قلیان و سیگار در محوطه روستا دیده و هیچ ظرف پلاستیکی استفاده نمی‌شود. هیچ حیوانی قدم به درون اتاق‌ها نمی‌گذارد و هیچ انسانی با کفش در اتاق راه نمی‌رود. شب‌ها نور فانوس‌ها، روشنی‌بخش کوچه‌هاست و سکوت زینت‌بخش فضا.

حمام سنتی خزینه‌دار روستا با نگاهی نو پیشنهادی صرفه‌جویانه در مصرف آب است و طراحی سطل‌های زباله تفکیک‌کننده‌تر و خشک، گامی در جهت حفظ زیست بوم. اینجا با دمنوش‌ها و شربت‌های محلی پذیرایی می‌کنند و هر روز از خوراکی محلی رونمایی می‌شود. در روستا که قدم بزنید با تمام وجود بودن در یک روستا را حس می‌کنید، با تمام ویژگی‌هایش، نه اثری از لوله‌کشی و کنتور گاز هست، نه خنک‌کننده‌های آنچنانی ... دیوار‌ها خشت و گلی‌اند و جاده‌های منتهی به خانه‌ها سنگ‌فرش. آسمان آن‌قدر آبی است که تصویر پرنده نشسته بر لب بام انگار نقاشی است و شب‌ها دلت می‌خواهد ساعت‌ها وقت داشته باشی زل بزنی به آسمان جواهرنشان که مثل آسمان تمام کویر‌های ایران دلبری می‌کند، که دل بـرده است؛ مگر نه اینکه آن‌همه گردشگر آلمانی و فرانسوی و لهستانی و اسپانیایی دلداده‌اش شده‌اند؛ و هنوز معطرترین سبزی‌های آن منطقه را دارد که صادر می‌شود و صنایع دستی که به همت اهالی احیا شده است.
حالا گردشگران روستا شب‌ها دور آتش جمع می‌شوند و پخت نان‌های محلی را نظاره می‌کنند یا مشاعره می‌کنند و بازی‌های محلی مثل «سرشاخ» و «طناب‌کشی» را تمرین می‌کنند و روز‌ها به دیدار از دیدنی‌های اطراف می‌روند.
حالا اصفهک در سالی که به نام «گردشگری روستایی» نام گرفته بیش از پیش، درخشان در این حوزه حضور دارد و با تجربه‌هایی که اندوخته یکی از طلایه‌داران گردشگری در این سال می‌شود. حالا روایت اصفهک و جوانان باهمتش یکی از ١٤ قصه تأثیرگذار در صنعت گردشگری ایران شده است.
حالا اصفهک می‌رود تا در مهم‌ترین نمایشگاه گردشگری دنیا –ای‌تی‌بی برلین – سر خود را بالا بگیرد و جایزه بهترین پروژه مشارکتی در حوزه گردشگری – To Do Award ٢٠٢٠- را دریافت کند و از آنچه بر آن گذشته است، ارایه دهد.
حالا روح همدلی صادقانه اصفهکی‌ها بیشتر جهانی شده است ...