*فریال*
کاربر نگاه دانلود
باشگاه کارآفرینی دیجیتالی پرتال برترینها، نخستین پایگاه اطلاع رسانی درباره معرفی کسب و کارهای موفق ایرانی و بین المللی در حوزه کسب و کارهای آی تی میباشد که در ظرف چند ماه گذشته، پرونده دهها پرتال موفق کسب و کار اینترنتی در عرصههای مختلف از ایر بی ان بی و توییتر گرفته تا علی بابا و دان دیل، مورد بررسی واقع شده است و این روال همچنان ادامه دارد. معرفی برترینهای کسب و کار در عرصه کارآفرینی دیجیتالی دنیا، در واقع معرفی الگوهای موفق و فعال در این عرصه با کارآفرینان و علاقمندان به راه اندازی استارت آپ میباشد.
شاید برای خیلی از کاربران محترم و همراهان همیشگی باشگاه کارآفرینی دیجیتالی برترینها، این سؤال پیش آمده باشد که با چه ایدههایی میتوان کسب و کار خوب در فضای مجازی راه اندازی کرد و با ثبت دامنه و انتخاب سرور مطلوب، این کسب و کار را به پیش برد. ایده بسیار است و هر چیز امکان دارد. اما برای معرفی برخی از ایدههای خوب، از امروز در 10 گفتار، به معرفی ایدههای دیجیتالی خوب برای راه اندازی کسب و کار برای کاربران ایرانی میپردازیم که قطعاً بخشی از هزاران ایده طلایی در این عرصه میباشد. بررسی پرونده تاریخ کارآفرینی دیجیتالی جهان در دو دهه اخیر نشان میدهد که حتی مسخرهترین ایدهها هم، توانسته است میلیونها و بعضاً میلیاردها دلار، ارزش بازاری کسب کند. فقط خلاق باشید و پشتکار داشته باشید. اینها، اهرمهای موفقیت در کارآفرینی دیجیتالی است. این که شما جای پای دیگران نگذارید، بخشی از مسیر را طی کردهاید...
مقدمه
راه اندازی یک کسب و کار مبتنی بر ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، نیازمند یک برنامه عجیب و غریب مهندسی شده و بر مبنای آنالیز دقیق فرصتها و ضعفها نیست. به بودجه کلان نیازی ندارد و حتماً برای مدیریت آن، نیازمند کسب مدرک فوق لیسانس در رشتههای کامپیوتر و فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک نیستید. حتی به ایده خیلی بزرگ هم نیاز نیست. کارهای خیلی بزرگ، با ایدههای کوچک آغاز شده و با پشتکار و استعداد صاحبان این ایده، توسعه یافته و تجاری سازی شده است. شاید خیلی از خوانندگان کتاب بعد از خواندن این هزار نکته کلیدی در کسب و کارهای موفق اینترنت، علاقمند باشند تا راهکارهایی ساده برای راه اندازی یک فعالیت اینترنتی در اختیار داشته باشند.
فعالیتی که میتواند زمینههای یک کسب و کار بزرگ را فراهم کند. فراموش نکردیم که گوگل از گاراژ منزل دو بنیانگذارش آغاز به کار کرد و مایکروسافت و اپل هم در ابتدای کار، برنامه نویس معمولی سخت افزارهای مختلف بودند و آمازون هم یک سایت محلی بود که بعداً جهانی شدند. از کوچک شروع کنید، اما بزرگ ببینید. اجازه بدهید به اندازه تجربه ای که کسب میکنید از بازار پر رقابت، سود دهی داشته باشید و فرآیند رشد منطقی و متعادلی و نه با موج سینوسی وحشتناک! را تجربه کنید.
این ایدهها، بخشی از دریای بزرگ ایدهها برای راه اندازی کسب و کار در دنیای دیجیتالی و پر رونق وب است و البته هیچ تضمینی برای موفقیت آن وجود ندارد. همه چیز به شما و استعداد و پشتکار شما بستگی دارد. نکاتی که در ادامه معرفی شده است، در واقع راه حلهایی کوچک برای طراحی یک پرتال خلاق میباشد ان هم با ایدههایی کوچک. ایدههایی که میتواند همه سلیقهها و علاقمندان به راه اندازی کسب و کار در وب را تا حدودی پوشش دهد و بستر یک نوآوری در سرزمین دیجیتال را پایه گذاری کند.
کسانی که خوب فکر میکنند و خلاقانه فکر میکنند، موفق هستند
دنیا، دنیای خلاقها است که با کاربردی کردن خلاقیت، نوآوریهای شگرفی را به جامعه ارائه میدهند و راه موفقیت را سریع تر میپیمایند. همواره در دنیای مجازی برای راه اندازی یک سایت و طراحی و بارگذاری خلاقانه آن، رویکرد NEVER SAY NEVER را در ذهن داشته باشید و به خودتان بگویید FAKE IT TO MAKE IT. بله! لطفاً الکی فکر کنید! از شروع هیچ کاری هراس نداشته باشید و شکست را به خود تلقین نکنید. به خود انرژی مثبت و موفقیت را تلقین کنید.
بگویید میشود چون شما میخواهید که بشود و میتوانید که بشود. انیشتین، دانشمند بزرگ قرن بیستم همیشه میگفت: قدرت رؤیا، از قدرت علم بیش تر است. این در واقع قدرت خلاقیت انسان است که غیر ممکنها را ممکن میکند و دستاوردهای عظیمی را در حوزههای مختلف، به جامعه بشری عرضه میکند. در دنیای دیجیتال، دنیای صفر و یک، دنیای خلاقیتهای رنگارنگ چند رسانه ای هست که محیط شبیه سازی شده، فاصله شما را با آن چه در ذهن خلاق خود دارید، کاهش داده است. خلاقانه فکر کنید و فعالانه تلاش کنید و امیدوارانه خلق کنید که فاصله بین داشتن و نداشتن، تنها یک خواستن است!
چون:
1- راه اندازی یک وبلاگ شخصی در اینترنت، میتواند قابلیتهای فردی و تکنیکی شما را در هر زمینه ای به کاربران اینترنت معرفی کند. مثلاً اگر طراح کاتالوگ هستید، نوشتن مطالب جالب و انتشار کارهای قبلی شما در وبلاگ و معرفی وبلاگ به دوستان و درخواست از آن ها برای قرار دادن لینک وبلاگ در سایت و وبلاگ خود، در جذب مخاطب برای شما مؤثر است. هیچ کس یک فرد کاریکاتوریست، خطاط، مترجم، نویسنده، شاعر و متخصص و تکنیسن جوشکاری و طراحی و هنرهای رزمی و موسیقی را از روی چهره و شناسنامه نمیشناسد. اما یک وبلاگ با تولید محتوای روزانه میتواند قابلیتهای فردی و مهارتهای شما را به طیف گسترده ای از مخاطبان معرفی کند که این معرفی، یک امتیاز رقابتی برای شما محسوب میشود در دنیای دیجیتال.
فراموش نکنید که از دنیایی با بیش از 2 میلیارد کاربر فعال و باسواد صحبت میکنیم. این فرصت را غنیمت شمریدش ارزش! حتی با یک وبلاگ هم میتوان کسب و کار راه اندازی کرد و خلاق بود و درامد کسب کرد. نیاز به راه اندازی پرتالی با میلیونها تومان هزینه و منابع انسانی متخصص نیست. ابزارهای رایگان طراحی و راه اندازی وبلاگ را بررسی کنید و تلاش کنید تا به جرگه جامعه وبلاگ نویسان جهان بپیوندید. هر وبلاگ، یک رسانه است و به قول مک لوهان، رسانه همان پیام است! رازهای نهفته در وبلاگ نویسان موفق را بیش تر مطالعه و تحقیق کنید.
2- اگر شرکت دارید و این شرکت در ابتدای راه است، ایرادی ندارد. برای این شرکت کوچک و قابلیتهای آن، وب سایتی راه اندازی کنید. بر اساس هزار نکته ای که آموختید، حتی الامکان برای معرفی مطلوب این پرتال به جامعه مخاطبان هدف و غیر هدف، از یک زبان زنده بین المللی نیز برای بارگذاری صفحات آن استفاده کنید. بعضاً پیشنهاداتی دریافت میکنید از جاهایی که هیچ گاه در ذهنتان خطور هم نمیکرد! این جادوی وب است!
جادوی وب آن است که صفحات پرتال شما که به خوبی توسط راهکارهای بهینه سازی پرتال در موتورهای جست وجو نمایه شدهاند، در نتایج موتورهای جست وجو ظاهر میشود و لینک خور پرتال شما افزایش مییابد. لینک خوری بیشتر، یعنی مخاطب بیش تر و مخاطب بیش تر یعنی درامد بهتر. اکنون شما هستید که بر اساس رازی که در طراحی وب خود استفاده کردید، مخاطب را حفظ کنید. حفظ کردنی همانند روش بکر آمازون.
3- وب سایتی راه اندازی کنید تا دیگران بتوانند نظرات خودشان را درباره موضوعات مختلف و در چارچوب موضوع پرتال شما، به اشتراک بگذارند. مانند انجمنهای اینترنتی یا شبکههای اجتماعی و مسائلی از این دست. کرالر های فضول موتورهای جست و جو، کاربران زیادی را به سمت وب سایت جدید شما هدایت میکنند و تولید محتوای پرتال شما سبب میشود تا در نتایج موتورهای جست و جو ظاهر شوید.
این یعنی افزایش تعداد مخاطب و در نهایت افزایش کاربری سایت شما که منجر به تبلیغات و سود آوری هر چند اندک برای شما میشود. این یعنی، شما بستر خیلی از فعالیتهای پر مخاطب در وب را بر اساس سلیقه و قانون و فرصتهایی که وجود دارید، راه اندازی کنید. بستر سازان، فرصت آفرین هستند و فرصت آفرینان، کارآفرینان موفقی در سرزمین دیجیتال میباشند.
4- وبلاگ یا بخشی از سایت خود را به ارزیابی یا مرور برخی از کالاها و خدمات عرضه شده در سایتهای مشهور اینترنت اختصاص دهید. مثلاً کتابهای آمازون یا کتابهای ناشران ایرانی و خارجی را نقد کنید یا فلان خدمات بهمان پرتال را ارزیابی کنید. خیلی از سایتها برای این خدمات، به شما پول میدهند. چرا که شما به طور غیر مستقیم برای آنها تبلیغ میکنید و مخاطبان و موتورهای جست وجو را نسبت به کلید واژهها و محتوایی که تولید میشود، حساس میکنید.
این حساسیت زایی، فرصت خوبی برای توسعه کسب و کار هر چند کوچک شما خواهد بود. فراموش نکنید که هیچ پرتال موفقی، از روز نخست صد هزار بازدید در روز نداشته است! این روشی است که میتوانید مخاطب کسب کنید و آرام آرام، یک تحلیل گر مهم با مخاطب بالا و جذب آگهی تبلیغاتی را برای خود کسب کنید. شاید همین، مقدمه راه اندازی یک کسب و کار مجزا برای شما و دیگران شود.
5- گزارش روزانه فعالیتها یا تجربههای خود را در زمینههای مختلف در یک دایرکتوری وبی طبقه بندی کنید. شاید این اطلاعات و مدارک مناسب خیلی از کاربران اینترنت باشد که به دنبالان هستند. هر نیازی، معمولاً نیازهای دیگر را طلب میکند و با این کار، میتوانید مشاور اینترنتی کاربران مراجعه کننده به سایت خود باشید و درآمد زایی کنید. درآمد زایی اینترنتی، سرقفلی و سرمایههای میلیون دلاری نیاز ندارد. کمی تأمل و تفکر بایدت!
مثلاً لینکهایی برای دانلود کتابها، نشریات، مقالات، تصاویر و خلاصه هر موضوع مهمی که فکر میکنید، خیلیها به دنبال آن هستند را بر اساس قانون و حریم خصوصی و کپی رایت، در پرتال خود ارائه کنید تا محفلی باشید برای معرفی پتانسیلهای موجود به برخی از کاربران و راهی برای درآمد زایی. صدها هزار دایرکتوری و یلوپیچ در اینترنت، همین رفتار درآمد زایی اینترنتی را در دستور کار دارند. طبقه بندی اطلاعات مختلف در موضوعات گوناگون، کسب و کار موفقی امروزه در وب میباشد. یادتان نرود که یاهو هم، اول، یک دایرکتوری وبی بود بعد تبدیل به 10 غول بزرگ اینترنت شد.
6- اگر شما یک سایت یا وبلاگ درباره گردشگری راه بیاندازید و فقط به معرفی کتاب در این عرصه مشغول شوید، احتمال این که بعد از مدتی، دهها شرکت و موسسه و گردشگر از داخل و خارج از کشور، با شما برای خدمات مختلف تماس بگیرند بسیار زیاد است. البته به شرطی که در پرتال خود، تخصصی به این موضوع متمرکز شوید و تولید محتوای نوآورانه و اختصاصی داشته باشید. پرتالهای فعال در عرصه گردشگری ایران و حتی جهان را نگاه کنید.
ایدههای زیادی میتوانید بگیرید که بر اساس آ ن میتوانید پرتالی نوآورانه خلق کنید و نقاط ضعفهایی که مشاهده کردهاید را در این وبگاه جبران کنید و محصولی جدید به بازار بدهید. محصول شما دیجیتالی است اما میتواند بازار خودش را داشته باشد. با سبک و سیاقی که شما دوست دارید.
مثلاً کم تر پرتال گردشگری هست که تصاویر و فیلمهای ویدئویی کاربران عادی را درباره مناطق مختلف گردشگری و تاریخی در پرتال خود منتشر کند و کاربران را برای به اشتراک گذاری این اطلاعات ترغیب و تشویق کند. شما چنین بستری را فراهم کنید و در کنارش، تورهای لحظه آخر را به مخاطبان معرفی کنید. از رستورانها و فروشگاههای شهرهای مقصد گردشگری نیز بخواهید در ازای تبلیغ در پرتال شما، مشتری به آن ها معرفی میکنید که با تخفیف، کالا و خدمات آن را خریداری کند. این یعنی یک تعامل دو طرفه اثربخش در بستر دیجیتال و راهی برای توسعه کارآفرینی دیجیتالی. خیلی سخت نیست! تجربه tripadvisor.com را فراموش نکنید!
7- پرتال معرفی کننده قابلیتهای حرفه ای خود و دوستانتان. اگر فکر میکنید شما و چند تن از دوستانتان معلمان خوبی برای تدریس دروس دبیرستانی یا حتی دانشگاهی هستید و بعضاً امکان انجام امور تحلیل آماری با نرم افزارهای مختلف و ترجمه برخی زبانها به فارسی را دارید، یک پرتال خدمات دهی تخصصی دانشگاهی میتواند در جذب مخاطبان زیادی مؤثر باشد. صدها پرتال پر مخاطب فارسی که در یک دهه اخیر در این عرصه راه اندازی شده است، خود نشان دهنده اهمیت موضوع میباشد.
یعنی همیشه نباید شما همه فن حریف باشید. بازاری از فرصتهای مختلف را در اینترنت ایجاد کنید. حتی اگر 10 صفحه وب باشد! تلاش کنید پرتال خود را بر اساس کلید واژههای خاص، به رتبههای بالا در موتورهای جست وجو برسانید. همین تبلیغ و راهکار کافی خواهد بود تا مشتریان زیادی را برای خود جمع و جور کنید. درامد زایی با انجمنهای اینترنتی تخصصی و موضوعات عمومی، امروزه خیلی رواج یافته است. applyabroad.org الگوی خوبی است!
8- پرتالی برای معرفی خدمات عمومی در اینترنت راه اندازی کنید. مثلاً در فلان سایت فلان بازی اینترنتی در دسترس است و در بهمان پرتال، فایل مقالات علمی فلان نشریه علمی قابل دانلود است و مسائلی از این دست. خبرهای ناب دادن از مسائل مختلف، در جذب مخاطب و درامد زایی بسیار تأثیر دارد. کاری که شاید سایتهای بزرگ و خبری از انجام آن غافل باشند. خیلیها می گویند، اینترنت آن قدر بزرگ شده است که هزاران پرتال، باید راه اندازی شود تا اخبار خود اینترنت و سایتهای آن و اتفاقاتی که در آن میگذرد را اعلام و معرفی کند. یعنی به زبان دیگر، پول در باز نشر اطلاعات در دنیای مجازی است! سایتهای مرتبط با سبک زندگی، مدلهای خوبی برای شما میباشد.
9- دوست دوست شما یا آشنای فامیل شما، نقاش یا خوشنویس قهاری هست و برای فروش آثار هنری خود، همواره با مشکل رو به رو است. با کم تر از صد هزار تومان میتوانید پرتال معرفی مالتی مدیای این آثار هنری را راه اندازی کنید و از یک نفر تا میلیونها نفر مخاطب داشته باشید. وب سایتهای اطلاع رسانی آثار هنری، بازدیدکننده معمولاً بیش تر از گالریهای هنری کشورها دارند. این موضوع مهمی هست. همواره فرصت سازان در عرصه دیجیتال، برنده بودهاند. از این نکته غافل نشوید! برای اشخاص عادی، سایت طراحی کنید تا آن ها مجازی شوند و خدمات جانبی به آن ها بدهید.
10- حتی اگر موضوعی برای انتشار ندارید و خود نیز صاحب اطلاعات در زمینه ای خاص نیستید، میتواند با راه اندازی یک پرتال و یا یک وبلاگ رایگان و ساده، گفتههای بزرگان علم و فناوری و فرهنگ و هنر و سیاست را به زبانی که دوست دارید، با ذکر منبع در مجموعه اینترنتی خود منتشر کنید. با این کار، در دراز مدت مخاطب خواهید داشت و مخاطب هم که می دانید یعنی چه!
11- پرتال فروش آثار هنری، موضوع خوبی است. شما اگر یک نقاش یا مجسمه ساز یا خوشنویس نیستید، میتوانید فرصتی فراهم کنید تا دیگران آثارشان را به رایگان یا غیر رایگان در پرتالی که شما راه اندازی کردهاید عرضه کرده و با معرفی آن، درامد داشته باشید و به فروش آثار هنری و انجام یک کار فرهنگی ارزنده در وب، مبادرت کنید. نه تنها برای دوستان و آشنایان، بلکه بستری برای معرفی آثار فعالان عرصههای مختلف هنری.
12- خیلیها طراح بازیهای کامپیوتری و موبایل هستند و خیلیها هم علاقمند به دانلود یا خرید این نرم افزارها. اما به زبان فارسی این اطلاعات را به راحتی پیدا نمیکنند. حتی یک وبلاگ معرفی کننده چنین اطلاعاتی میتواند برگ برنده برای درامد زایی شما باشد. سایتی برای تحلیل بازیهای اینترنتی راه اندازی کنید. به نمونههای حاضر هم کاری نداشته باشید. ایده خود را عملی و تجاری کنید!
13- ایده فروشی هم، ایده جالبی هست برای راه اندازی یک کسب و کار. خیلیها ایده دارند و خیلیها هم این ایدههای مختلف در عرصههای گوناگون برایشان جالب هست و حاضرند در قالب یک ایده حساب و کتاب دار، هم به شما پول بدهند به عنوان معرفش هم به صاحبش. گفتیم که قبلاً! فرصت سازان عرصه دیجیتال همواره برنده بازی بودهاند. شما هم به جرگه برندهها بپیوندید. سایتهای رایگان معرفی قابلیتهای خدماتی افراد و اشخاص در اینترنت، نمونه ای از این بازار ایده پردازی و فرصت سازی هستند. سایت فروش ایده، حرکت خلاقانه جالبی است و نمونه بازاری خوب ندارد.
14- سایت آموزش مسائل هنری و موسیقی! ایده بدی نیست. شاید شما یک گیتاریست خوب یا یک تایپیست خوب هستید! با راه اندازی یک پرتال یا یک وبلاگ رایگان، به آموزش نوازندگی گیتار یا تایپ پرداخته و نکات مختلف را از مقدماتی تا پیشرفته، به صورت عکس و متنی و حتی ویدئو آموزش دهید. پشتکار داشته باشید و مجموعه خود را به دیگران معرفی کنید تا مخاطب و مشتری به سمت شما بیاید.
15- پاسخ به سؤالات در زمینههای مختلف. نیازمند گروهی از متخصصان است، اما ابتدا میتوانید از چند متخصص در زمینههای مختلف درخواست همکاری کنید. یک سایت یا وبلاگ پاسخ به پرسشهای کاربران در زمینه یا زمینههای خاص راه بیاندازید. مثلاً اگر در زمینه ویراستاری علمی مقالات برای انتشار در نشریات بین المللی یا اصول ثبت شرکت یا حل مسائل فلان درس دانشگاهی تخصص و آگاهی مطلوب دارید، با راه اندازی یک مجموعه اینترنتی پرسش و پاسخ رایگان، فرصت سازی میکنید. با این راهکار، مخاطبان مختلف به سمت سایت شما متمایل شده و در سایتهای جست و جو، به واسطه محتوایی که تولید کردید، رتبه بندی و طبقه بندی میشوید. پس از مدتی، درخواهید یافت که چه کاربران ناشناس و رهگذری به سایت شما مراجعه کردند و با ارسال یک پست الکترونیک، از شما درباره تخصصتان درخواست کمک کردهاند! خیلی ساده است. اگر سخت نگیرید و امیدوار باشید.
16- خبرنامه ای اینترنتی درست کنید و اخبار محله و شهری که در آن زندگی میکنید را دران منتشر کنید و به دوستان و آشنایان معرفی کنید. با ارسال خبرنامه به پست الکترونیک آن ها و اشتراکان بین دیگران، ظرف مدتی درخواهید یافت که پرتالی با 10 بیننده در روز، به هزاران بیننده تبدیل شده است. در حالی که شما فقط سه خبر در روز منتشر میکردید. سایتهای خبری مشهور فارسی و غیر فارسی اینترنت، از همین جاها شروع کردهاند. در داخل این خبرنامه میتوانید، آگهیهای متنی و تصویری متعددی را قرار داده و منتشر کنید. اکنون در میان پرتالهای فارسی، وبگاههای زیادی هستند که آگهی شما را به صدها هزار پست الکترونیک کاربران ایرانی و خارجی ارسال میکنند. بنابراین از این فرصت در طراحی پرتال اثربخش با خدمات خلاقانه استفاده کنید.
17- محتوا تولید کنید. در هر موضوعی که می توانید و آنها را دسته بندی کنید. موتورهای جست و جو، به سمت شما خواهند آمد و سایت شما را در فهرست نتایج جست و جوی کاربران بر اساس کلید واژههای مختلف قرار میدهند و بعد از مدتی مخاطب خواهید داشت و مخاطب یعنی...! چه بهتر که تولید محتوای چنین پایگاه های عمومی، بر اساس قابلیتهای فردی و تکنیکی شما و دوستانتان باشد تا پرتالی مخاطب پسند و حرفه ای باشد.
18- به نظر شما زن و شوهرهای جوان به چه اطلاعاتی نیاز دارند؟ راه اندازی سایت اطلاع رسانی درباره این نیازها و خدمات میتواند راهکار خوبی برای درامد زایی باشد. هنوز سایتهای زیادی برای معرفی تالارهای عروسی، مؤسسات خدمات فیلم و عکس و تزیین سفره عقد و مسائلی از این دست، یکجا راه اندازی نشده است. شما از پیشگامان باشید. اگر قصد جذب مخاطب فرا مرزی هم دارید برای اطلاع رسانی و ایده فروشی، سایت را به زبانهای مختلف راه اندازی و معرفی بین المللی کنید.
19- اگر صاحب ایده، اختراع، اکتشاف و برنامه ای خاص هستید که فکر میکنید میتواند تجاری سازی شود، اطلاعات خود را به صورت یک فایل ویدئویی منتشر کنید و لینک این فایلها را به افراد گوناگون معرفی کنید. خیلی وقتها، اشتراک گذاری فایلهای ویدئویی حاوی مطالب تجاری، با فیدبک های خوبی برای صاحبش همراه بوده است. ایدههای افرادی که اختراع یا اکتشاف ثبت شده دارند، هیچ گاه در پرتالهای فارسی منعکس نشده است و بانک اطلاعاتی مطلوبی برای آن وجود ندارد. شایسته است محفلی برای معرفی و تبلیغ ایدههای تجاری ثبت شده راه اندازی کنید تا از این راه هم به تجاری سازی ایدهها اقدام کنید و هم نخبگان را در فرآیند کارآفرینی مبتنی بر وب یاری کنید. کسب و کار از طریق شبکههای اجتماعی ویدئویی را فراموش نکنید. تجاری شدن یک ایده و راه اندازی کسب و کار، حتماً سایت نیاز ندارد. تبلیغ یک ویدئو نیز میتواند خیلی راهگشا باشد.
20- درباره بهترینها بنویسید. بهترینها را ستایش کنید و دیگران را برای بهترین بودن ترغیب کنید. چنین محتواهایی میتواند مخاطب آفرین باشد و مخاطب هم یعنی... مردم، همواره دوست دارند درباره برترینها، بهترینها، موفقترینها، شادترینها، پول دارترین، مطرحترینها و این جور مسائل اطلاع کسب کنند. پرتالی که فقط بر روی چنین موضوعاتی متمرکز باشد خیلی نداریم. این ایده دیجیتالی خوب را بقاپید!
شاید برای خیلی از کاربران محترم و همراهان همیشگی باشگاه کارآفرینی دیجیتالی برترینها، این سؤال پیش آمده باشد که با چه ایدههایی میتوان کسب و کار خوب در فضای مجازی راه اندازی کرد و با ثبت دامنه و انتخاب سرور مطلوب، این کسب و کار را به پیش برد. ایده بسیار است و هر چیز امکان دارد. اما برای معرفی برخی از ایدههای خوب، از امروز در 10 گفتار، به معرفی ایدههای دیجیتالی خوب برای راه اندازی کسب و کار برای کاربران ایرانی میپردازیم که قطعاً بخشی از هزاران ایده طلایی در این عرصه میباشد. بررسی پرونده تاریخ کارآفرینی دیجیتالی جهان در دو دهه اخیر نشان میدهد که حتی مسخرهترین ایدهها هم، توانسته است میلیونها و بعضاً میلیاردها دلار، ارزش بازاری کسب کند. فقط خلاق باشید و پشتکار داشته باشید. اینها، اهرمهای موفقیت در کارآفرینی دیجیتالی است. این که شما جای پای دیگران نگذارید، بخشی از مسیر را طی کردهاید...
مقدمه
راه اندازی یک کسب و کار مبتنی بر ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، نیازمند یک برنامه عجیب و غریب مهندسی شده و بر مبنای آنالیز دقیق فرصتها و ضعفها نیست. به بودجه کلان نیازی ندارد و حتماً برای مدیریت آن، نیازمند کسب مدرک فوق لیسانس در رشتههای کامپیوتر و فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک نیستید. حتی به ایده خیلی بزرگ هم نیاز نیست. کارهای خیلی بزرگ، با ایدههای کوچک آغاز شده و با پشتکار و استعداد صاحبان این ایده، توسعه یافته و تجاری سازی شده است. شاید خیلی از خوانندگان کتاب بعد از خواندن این هزار نکته کلیدی در کسب و کارهای موفق اینترنت، علاقمند باشند تا راهکارهایی ساده برای راه اندازی یک فعالیت اینترنتی در اختیار داشته باشند.
فعالیتی که میتواند زمینههای یک کسب و کار بزرگ را فراهم کند. فراموش نکردیم که گوگل از گاراژ منزل دو بنیانگذارش آغاز به کار کرد و مایکروسافت و اپل هم در ابتدای کار، برنامه نویس معمولی سخت افزارهای مختلف بودند و آمازون هم یک سایت محلی بود که بعداً جهانی شدند. از کوچک شروع کنید، اما بزرگ ببینید. اجازه بدهید به اندازه تجربه ای که کسب میکنید از بازار پر رقابت، سود دهی داشته باشید و فرآیند رشد منطقی و متعادلی و نه با موج سینوسی وحشتناک! را تجربه کنید.
این ایدهها، بخشی از دریای بزرگ ایدهها برای راه اندازی کسب و کار در دنیای دیجیتالی و پر رونق وب است و البته هیچ تضمینی برای موفقیت آن وجود ندارد. همه چیز به شما و استعداد و پشتکار شما بستگی دارد. نکاتی که در ادامه معرفی شده است، در واقع راه حلهایی کوچک برای طراحی یک پرتال خلاق میباشد ان هم با ایدههایی کوچک. ایدههایی که میتواند همه سلیقهها و علاقمندان به راه اندازی کسب و کار در وب را تا حدودی پوشش دهد و بستر یک نوآوری در سرزمین دیجیتال را پایه گذاری کند.
کسانی که خوب فکر میکنند و خلاقانه فکر میکنند، موفق هستند
دنیا، دنیای خلاقها است که با کاربردی کردن خلاقیت، نوآوریهای شگرفی را به جامعه ارائه میدهند و راه موفقیت را سریع تر میپیمایند. همواره در دنیای مجازی برای راه اندازی یک سایت و طراحی و بارگذاری خلاقانه آن، رویکرد NEVER SAY NEVER را در ذهن داشته باشید و به خودتان بگویید FAKE IT TO MAKE IT. بله! لطفاً الکی فکر کنید! از شروع هیچ کاری هراس نداشته باشید و شکست را به خود تلقین نکنید. به خود انرژی مثبت و موفقیت را تلقین کنید.
بگویید میشود چون شما میخواهید که بشود و میتوانید که بشود. انیشتین، دانشمند بزرگ قرن بیستم همیشه میگفت: قدرت رؤیا، از قدرت علم بیش تر است. این در واقع قدرت خلاقیت انسان است که غیر ممکنها را ممکن میکند و دستاوردهای عظیمی را در حوزههای مختلف، به جامعه بشری عرضه میکند. در دنیای دیجیتال، دنیای صفر و یک، دنیای خلاقیتهای رنگارنگ چند رسانه ای هست که محیط شبیه سازی شده، فاصله شما را با آن چه در ذهن خلاق خود دارید، کاهش داده است. خلاقانه فکر کنید و فعالانه تلاش کنید و امیدوارانه خلق کنید که فاصله بین داشتن و نداشتن، تنها یک خواستن است!
چون:
1- راه اندازی یک وبلاگ شخصی در اینترنت، میتواند قابلیتهای فردی و تکنیکی شما را در هر زمینه ای به کاربران اینترنت معرفی کند. مثلاً اگر طراح کاتالوگ هستید، نوشتن مطالب جالب و انتشار کارهای قبلی شما در وبلاگ و معرفی وبلاگ به دوستان و درخواست از آن ها برای قرار دادن لینک وبلاگ در سایت و وبلاگ خود، در جذب مخاطب برای شما مؤثر است. هیچ کس یک فرد کاریکاتوریست، خطاط، مترجم، نویسنده، شاعر و متخصص و تکنیسن جوشکاری و طراحی و هنرهای رزمی و موسیقی را از روی چهره و شناسنامه نمیشناسد. اما یک وبلاگ با تولید محتوای روزانه میتواند قابلیتهای فردی و مهارتهای شما را به طیف گسترده ای از مخاطبان معرفی کند که این معرفی، یک امتیاز رقابتی برای شما محسوب میشود در دنیای دیجیتال.
فراموش نکنید که از دنیایی با بیش از 2 میلیارد کاربر فعال و باسواد صحبت میکنیم. این فرصت را غنیمت شمریدش ارزش! حتی با یک وبلاگ هم میتوان کسب و کار راه اندازی کرد و خلاق بود و درامد کسب کرد. نیاز به راه اندازی پرتالی با میلیونها تومان هزینه و منابع انسانی متخصص نیست. ابزارهای رایگان طراحی و راه اندازی وبلاگ را بررسی کنید و تلاش کنید تا به جرگه جامعه وبلاگ نویسان جهان بپیوندید. هر وبلاگ، یک رسانه است و به قول مک لوهان، رسانه همان پیام است! رازهای نهفته در وبلاگ نویسان موفق را بیش تر مطالعه و تحقیق کنید.
2- اگر شرکت دارید و این شرکت در ابتدای راه است، ایرادی ندارد. برای این شرکت کوچک و قابلیتهای آن، وب سایتی راه اندازی کنید. بر اساس هزار نکته ای که آموختید، حتی الامکان برای معرفی مطلوب این پرتال به جامعه مخاطبان هدف و غیر هدف، از یک زبان زنده بین المللی نیز برای بارگذاری صفحات آن استفاده کنید. بعضاً پیشنهاداتی دریافت میکنید از جاهایی که هیچ گاه در ذهنتان خطور هم نمیکرد! این جادوی وب است!
جادوی وب آن است که صفحات پرتال شما که به خوبی توسط راهکارهای بهینه سازی پرتال در موتورهای جست وجو نمایه شدهاند، در نتایج موتورهای جست وجو ظاهر میشود و لینک خور پرتال شما افزایش مییابد. لینک خوری بیشتر، یعنی مخاطب بیش تر و مخاطب بیش تر یعنی درامد بهتر. اکنون شما هستید که بر اساس رازی که در طراحی وب خود استفاده کردید، مخاطب را حفظ کنید. حفظ کردنی همانند روش بکر آمازون.
3- وب سایتی راه اندازی کنید تا دیگران بتوانند نظرات خودشان را درباره موضوعات مختلف و در چارچوب موضوع پرتال شما، به اشتراک بگذارند. مانند انجمنهای اینترنتی یا شبکههای اجتماعی و مسائلی از این دست. کرالر های فضول موتورهای جست و جو، کاربران زیادی را به سمت وب سایت جدید شما هدایت میکنند و تولید محتوای پرتال شما سبب میشود تا در نتایج موتورهای جست و جو ظاهر شوید.
این یعنی افزایش تعداد مخاطب و در نهایت افزایش کاربری سایت شما که منجر به تبلیغات و سود آوری هر چند اندک برای شما میشود. این یعنی، شما بستر خیلی از فعالیتهای پر مخاطب در وب را بر اساس سلیقه و قانون و فرصتهایی که وجود دارید، راه اندازی کنید. بستر سازان، فرصت آفرین هستند و فرصت آفرینان، کارآفرینان موفقی در سرزمین دیجیتال میباشند.
4- وبلاگ یا بخشی از سایت خود را به ارزیابی یا مرور برخی از کالاها و خدمات عرضه شده در سایتهای مشهور اینترنت اختصاص دهید. مثلاً کتابهای آمازون یا کتابهای ناشران ایرانی و خارجی را نقد کنید یا فلان خدمات بهمان پرتال را ارزیابی کنید. خیلی از سایتها برای این خدمات، به شما پول میدهند. چرا که شما به طور غیر مستقیم برای آنها تبلیغ میکنید و مخاطبان و موتورهای جست وجو را نسبت به کلید واژهها و محتوایی که تولید میشود، حساس میکنید.
این حساسیت زایی، فرصت خوبی برای توسعه کسب و کار هر چند کوچک شما خواهد بود. فراموش نکنید که هیچ پرتال موفقی، از روز نخست صد هزار بازدید در روز نداشته است! این روشی است که میتوانید مخاطب کسب کنید و آرام آرام، یک تحلیل گر مهم با مخاطب بالا و جذب آگهی تبلیغاتی را برای خود کسب کنید. شاید همین، مقدمه راه اندازی یک کسب و کار مجزا برای شما و دیگران شود.
5- گزارش روزانه فعالیتها یا تجربههای خود را در زمینههای مختلف در یک دایرکتوری وبی طبقه بندی کنید. شاید این اطلاعات و مدارک مناسب خیلی از کاربران اینترنت باشد که به دنبالان هستند. هر نیازی، معمولاً نیازهای دیگر را طلب میکند و با این کار، میتوانید مشاور اینترنتی کاربران مراجعه کننده به سایت خود باشید و درآمد زایی کنید. درآمد زایی اینترنتی، سرقفلی و سرمایههای میلیون دلاری نیاز ندارد. کمی تأمل و تفکر بایدت!
مثلاً لینکهایی برای دانلود کتابها، نشریات، مقالات، تصاویر و خلاصه هر موضوع مهمی که فکر میکنید، خیلیها به دنبال آن هستند را بر اساس قانون و حریم خصوصی و کپی رایت، در پرتال خود ارائه کنید تا محفلی باشید برای معرفی پتانسیلهای موجود به برخی از کاربران و راهی برای درآمد زایی. صدها هزار دایرکتوری و یلوپیچ در اینترنت، همین رفتار درآمد زایی اینترنتی را در دستور کار دارند. طبقه بندی اطلاعات مختلف در موضوعات گوناگون، کسب و کار موفقی امروزه در وب میباشد. یادتان نرود که یاهو هم، اول، یک دایرکتوری وبی بود بعد تبدیل به 10 غول بزرگ اینترنت شد.
6- اگر شما یک سایت یا وبلاگ درباره گردشگری راه بیاندازید و فقط به معرفی کتاب در این عرصه مشغول شوید، احتمال این که بعد از مدتی، دهها شرکت و موسسه و گردشگر از داخل و خارج از کشور، با شما برای خدمات مختلف تماس بگیرند بسیار زیاد است. البته به شرطی که در پرتال خود، تخصصی به این موضوع متمرکز شوید و تولید محتوای نوآورانه و اختصاصی داشته باشید. پرتالهای فعال در عرصه گردشگری ایران و حتی جهان را نگاه کنید.
ایدههای زیادی میتوانید بگیرید که بر اساس آ ن میتوانید پرتالی نوآورانه خلق کنید و نقاط ضعفهایی که مشاهده کردهاید را در این وبگاه جبران کنید و محصولی جدید به بازار بدهید. محصول شما دیجیتالی است اما میتواند بازار خودش را داشته باشد. با سبک و سیاقی که شما دوست دارید.
مثلاً کم تر پرتال گردشگری هست که تصاویر و فیلمهای ویدئویی کاربران عادی را درباره مناطق مختلف گردشگری و تاریخی در پرتال خود منتشر کند و کاربران را برای به اشتراک گذاری این اطلاعات ترغیب و تشویق کند. شما چنین بستری را فراهم کنید و در کنارش، تورهای لحظه آخر را به مخاطبان معرفی کنید. از رستورانها و فروشگاههای شهرهای مقصد گردشگری نیز بخواهید در ازای تبلیغ در پرتال شما، مشتری به آن ها معرفی میکنید که با تخفیف، کالا و خدمات آن را خریداری کند. این یعنی یک تعامل دو طرفه اثربخش در بستر دیجیتال و راهی برای توسعه کارآفرینی دیجیتالی. خیلی سخت نیست! تجربه tripadvisor.com را فراموش نکنید!
7- پرتال معرفی کننده قابلیتهای حرفه ای خود و دوستانتان. اگر فکر میکنید شما و چند تن از دوستانتان معلمان خوبی برای تدریس دروس دبیرستانی یا حتی دانشگاهی هستید و بعضاً امکان انجام امور تحلیل آماری با نرم افزارهای مختلف و ترجمه برخی زبانها به فارسی را دارید، یک پرتال خدمات دهی تخصصی دانشگاهی میتواند در جذب مخاطبان زیادی مؤثر باشد. صدها پرتال پر مخاطب فارسی که در یک دهه اخیر در این عرصه راه اندازی شده است، خود نشان دهنده اهمیت موضوع میباشد.
یعنی همیشه نباید شما همه فن حریف باشید. بازاری از فرصتهای مختلف را در اینترنت ایجاد کنید. حتی اگر 10 صفحه وب باشد! تلاش کنید پرتال خود را بر اساس کلید واژههای خاص، به رتبههای بالا در موتورهای جست وجو برسانید. همین تبلیغ و راهکار کافی خواهد بود تا مشتریان زیادی را برای خود جمع و جور کنید. درامد زایی با انجمنهای اینترنتی تخصصی و موضوعات عمومی، امروزه خیلی رواج یافته است. applyabroad.org الگوی خوبی است!
8- پرتالی برای معرفی خدمات عمومی در اینترنت راه اندازی کنید. مثلاً در فلان سایت فلان بازی اینترنتی در دسترس است و در بهمان پرتال، فایل مقالات علمی فلان نشریه علمی قابل دانلود است و مسائلی از این دست. خبرهای ناب دادن از مسائل مختلف، در جذب مخاطب و درامد زایی بسیار تأثیر دارد. کاری که شاید سایتهای بزرگ و خبری از انجام آن غافل باشند. خیلیها می گویند، اینترنت آن قدر بزرگ شده است که هزاران پرتال، باید راه اندازی شود تا اخبار خود اینترنت و سایتهای آن و اتفاقاتی که در آن میگذرد را اعلام و معرفی کند. یعنی به زبان دیگر، پول در باز نشر اطلاعات در دنیای مجازی است! سایتهای مرتبط با سبک زندگی، مدلهای خوبی برای شما میباشد.
9- دوست دوست شما یا آشنای فامیل شما، نقاش یا خوشنویس قهاری هست و برای فروش آثار هنری خود، همواره با مشکل رو به رو است. با کم تر از صد هزار تومان میتوانید پرتال معرفی مالتی مدیای این آثار هنری را راه اندازی کنید و از یک نفر تا میلیونها نفر مخاطب داشته باشید. وب سایتهای اطلاع رسانی آثار هنری، بازدیدکننده معمولاً بیش تر از گالریهای هنری کشورها دارند. این موضوع مهمی هست. همواره فرصت سازان در عرصه دیجیتال، برنده بودهاند. از این نکته غافل نشوید! برای اشخاص عادی، سایت طراحی کنید تا آن ها مجازی شوند و خدمات جانبی به آن ها بدهید.
10- حتی اگر موضوعی برای انتشار ندارید و خود نیز صاحب اطلاعات در زمینه ای خاص نیستید، میتواند با راه اندازی یک پرتال و یا یک وبلاگ رایگان و ساده، گفتههای بزرگان علم و فناوری و فرهنگ و هنر و سیاست را به زبانی که دوست دارید، با ذکر منبع در مجموعه اینترنتی خود منتشر کنید. با این کار، در دراز مدت مخاطب خواهید داشت و مخاطب هم که می دانید یعنی چه!
11- پرتال فروش آثار هنری، موضوع خوبی است. شما اگر یک نقاش یا مجسمه ساز یا خوشنویس نیستید، میتوانید فرصتی فراهم کنید تا دیگران آثارشان را به رایگان یا غیر رایگان در پرتالی که شما راه اندازی کردهاید عرضه کرده و با معرفی آن، درامد داشته باشید و به فروش آثار هنری و انجام یک کار فرهنگی ارزنده در وب، مبادرت کنید. نه تنها برای دوستان و آشنایان، بلکه بستری برای معرفی آثار فعالان عرصههای مختلف هنری.
12- خیلیها طراح بازیهای کامپیوتری و موبایل هستند و خیلیها هم علاقمند به دانلود یا خرید این نرم افزارها. اما به زبان فارسی این اطلاعات را به راحتی پیدا نمیکنند. حتی یک وبلاگ معرفی کننده چنین اطلاعاتی میتواند برگ برنده برای درامد زایی شما باشد. سایتی برای تحلیل بازیهای اینترنتی راه اندازی کنید. به نمونههای حاضر هم کاری نداشته باشید. ایده خود را عملی و تجاری کنید!
13- ایده فروشی هم، ایده جالبی هست برای راه اندازی یک کسب و کار. خیلیها ایده دارند و خیلیها هم این ایدههای مختلف در عرصههای گوناگون برایشان جالب هست و حاضرند در قالب یک ایده حساب و کتاب دار، هم به شما پول بدهند به عنوان معرفش هم به صاحبش. گفتیم که قبلاً! فرصت سازان عرصه دیجیتال همواره برنده بازی بودهاند. شما هم به جرگه برندهها بپیوندید. سایتهای رایگان معرفی قابلیتهای خدماتی افراد و اشخاص در اینترنت، نمونه ای از این بازار ایده پردازی و فرصت سازی هستند. سایت فروش ایده، حرکت خلاقانه جالبی است و نمونه بازاری خوب ندارد.
14- سایت آموزش مسائل هنری و موسیقی! ایده بدی نیست. شاید شما یک گیتاریست خوب یا یک تایپیست خوب هستید! با راه اندازی یک پرتال یا یک وبلاگ رایگان، به آموزش نوازندگی گیتار یا تایپ پرداخته و نکات مختلف را از مقدماتی تا پیشرفته، به صورت عکس و متنی و حتی ویدئو آموزش دهید. پشتکار داشته باشید و مجموعه خود را به دیگران معرفی کنید تا مخاطب و مشتری به سمت شما بیاید.
15- پاسخ به سؤالات در زمینههای مختلف. نیازمند گروهی از متخصصان است، اما ابتدا میتوانید از چند متخصص در زمینههای مختلف درخواست همکاری کنید. یک سایت یا وبلاگ پاسخ به پرسشهای کاربران در زمینه یا زمینههای خاص راه بیاندازید. مثلاً اگر در زمینه ویراستاری علمی مقالات برای انتشار در نشریات بین المللی یا اصول ثبت شرکت یا حل مسائل فلان درس دانشگاهی تخصص و آگاهی مطلوب دارید، با راه اندازی یک مجموعه اینترنتی پرسش و پاسخ رایگان، فرصت سازی میکنید. با این راهکار، مخاطبان مختلف به سمت سایت شما متمایل شده و در سایتهای جست و جو، به واسطه محتوایی که تولید کردید، رتبه بندی و طبقه بندی میشوید. پس از مدتی، درخواهید یافت که چه کاربران ناشناس و رهگذری به سایت شما مراجعه کردند و با ارسال یک پست الکترونیک، از شما درباره تخصصتان درخواست کمک کردهاند! خیلی ساده است. اگر سخت نگیرید و امیدوار باشید.
16- خبرنامه ای اینترنتی درست کنید و اخبار محله و شهری که در آن زندگی میکنید را دران منتشر کنید و به دوستان و آشنایان معرفی کنید. با ارسال خبرنامه به پست الکترونیک آن ها و اشتراکان بین دیگران، ظرف مدتی درخواهید یافت که پرتالی با 10 بیننده در روز، به هزاران بیننده تبدیل شده است. در حالی که شما فقط سه خبر در روز منتشر میکردید. سایتهای خبری مشهور فارسی و غیر فارسی اینترنت، از همین جاها شروع کردهاند. در داخل این خبرنامه میتوانید، آگهیهای متنی و تصویری متعددی را قرار داده و منتشر کنید. اکنون در میان پرتالهای فارسی، وبگاههای زیادی هستند که آگهی شما را به صدها هزار پست الکترونیک کاربران ایرانی و خارجی ارسال میکنند. بنابراین از این فرصت در طراحی پرتال اثربخش با خدمات خلاقانه استفاده کنید.
17- محتوا تولید کنید. در هر موضوعی که می توانید و آنها را دسته بندی کنید. موتورهای جست و جو، به سمت شما خواهند آمد و سایت شما را در فهرست نتایج جست و جوی کاربران بر اساس کلید واژههای مختلف قرار میدهند و بعد از مدتی مخاطب خواهید داشت و مخاطب یعنی...! چه بهتر که تولید محتوای چنین پایگاه های عمومی، بر اساس قابلیتهای فردی و تکنیکی شما و دوستانتان باشد تا پرتالی مخاطب پسند و حرفه ای باشد.
18- به نظر شما زن و شوهرهای جوان به چه اطلاعاتی نیاز دارند؟ راه اندازی سایت اطلاع رسانی درباره این نیازها و خدمات میتواند راهکار خوبی برای درامد زایی باشد. هنوز سایتهای زیادی برای معرفی تالارهای عروسی، مؤسسات خدمات فیلم و عکس و تزیین سفره عقد و مسائلی از این دست، یکجا راه اندازی نشده است. شما از پیشگامان باشید. اگر قصد جذب مخاطب فرا مرزی هم دارید برای اطلاع رسانی و ایده فروشی، سایت را به زبانهای مختلف راه اندازی و معرفی بین المللی کنید.
19- اگر صاحب ایده، اختراع، اکتشاف و برنامه ای خاص هستید که فکر میکنید میتواند تجاری سازی شود، اطلاعات خود را به صورت یک فایل ویدئویی منتشر کنید و لینک این فایلها را به افراد گوناگون معرفی کنید. خیلی وقتها، اشتراک گذاری فایلهای ویدئویی حاوی مطالب تجاری، با فیدبک های خوبی برای صاحبش همراه بوده است. ایدههای افرادی که اختراع یا اکتشاف ثبت شده دارند، هیچ گاه در پرتالهای فارسی منعکس نشده است و بانک اطلاعاتی مطلوبی برای آن وجود ندارد. شایسته است محفلی برای معرفی و تبلیغ ایدههای تجاری ثبت شده راه اندازی کنید تا از این راه هم به تجاری سازی ایدهها اقدام کنید و هم نخبگان را در فرآیند کارآفرینی مبتنی بر وب یاری کنید. کسب و کار از طریق شبکههای اجتماعی ویدئویی را فراموش نکنید. تجاری شدن یک ایده و راه اندازی کسب و کار، حتماً سایت نیاز ندارد. تبلیغ یک ویدئو نیز میتواند خیلی راهگشا باشد.
20- درباره بهترینها بنویسید. بهترینها را ستایش کنید و دیگران را برای بهترین بودن ترغیب کنید. چنین محتواهایی میتواند مخاطب آفرین باشد و مخاطب هم یعنی... مردم، همواره دوست دارند درباره برترینها، بهترینها، موفقترینها، شادترینها، پول دارترین، مطرحترینها و این جور مسائل اطلاع کسب کنند. پرتالی که فقط بر روی چنین موضوعاتی متمرکز باشد خیلی نداریم. این ایده دیجیتالی خوب را بقاپید!
