تهران باغ موزه هنر ایرانی؛ مینیاتوری از تاریخ معماری ایران

[ATENA_A]

مقاله‌های مرتبط:

• تمشا کنید: ماکت های ایتالیایی بناهای تاریخی ایران در باغ موزه هنر ایرانی
• باغ موزه هنر ایرانی کجاست؟
• باغ موزه هنر ایرانی، مکانی زیبا برای آرامش و گشت و گذار

باغ‌موزه هنر ایرانی با متراژی کمتر از یک هکتار، دارای معماری با قدمت دوره پهلوی اول است. این بنا در اصل متعلق به توران مهاجر اسلامی (همسر سپهبد احمد میراحمدی) بوده و در سال ۱۳۱۰ ساخته شده است.

این باغ که در گذشته در اختیار خانه سینما بوده و به فعالیت‌های جنبی آن اختصاص داشته، در سال ۱۳۸۴ مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته و پس از ایجاد فضای سبز، در پنجم خرداد ۱۳۸۶ با تغییر کاربری، به باغ‌موزه هنر ایرانی تبدیل شده است. طرح اولیه این باغ با الهام از باغ فین کاشان به اجرا درآمده است.

سردر باغ موزه
سردر باغ‌موزه ایرانی با اسکلت فلزی و خرپا فلزی، به همراه گچ‌بری سنتی با پوشش نانو (ضد رطوبت) و دیوار ترکیبی از آجرنما و سنگ تراورتن، و کاشی‌کاری، طی ۵ ماه در سال ۱۳۹۱ ساخته شده است. دو عدد اتاقک نگهبانی نیز در پایین این سردر قرار گرفته‌اند.

آثار باغ‌موزه
در این باغ‌موزه، ماکت‌هایی از از بناهای تاریخی ایران قرار دارند، که ساخت آن‌ها توسط فرح پهلوی در دهه ۴۰ به ایتالیا داده شده بود تا در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله نمایش داده شوند، اما این ماکت‌ها تا افتتاح موزه در سال ۸۶ در انبار نگهداری می‌شدند. در آن سال،۱۲ عدد از این ماکت‌ها رونمایی شده و هم‌اکنون برخی از ماکت‌های این بخش عبارتند از عمارت‌های کاخ چهل ستون، هشت بهشت، سی و سه پل،شمس‌العماره، برج آزادی تهران، برج گنبد قابوس، باغ فین کاشان، نقش رستم مرودشت، آرامگاه دانیال نبی شهر شوش در استان خوزستان، قره کلیسا در آذربایجان غربی، گنبد سلطانیه شهر زنجان، و همچنین، ماکتی از برج میلاد که تناسبی با سایر آثار این مجموعه ندارد. ماکت برج میلاد، در ایران ساخته شده و به مناسبت افتتاح برج میلاد و همزمانی آن با افتتاح این باغ‌موزه، در این محل قرار داده شده است. جنس این ماکت از فایبرگلاس بوده با جنـ*ـسی سبک‌تر، نمونه موقت از این سازه است

 

[ATENA_A]

این ماکت‌ها نه تنها دارای ارزش هنری و تاریخی هستند، بلکه سیر تحول تاریخ معماری ایران را از پیش از اسلام تا دهه اخیر، به‌طور کامل به نمایش می‌گذارند. جنس ماکت‌های این مجموعه بتن بوده و تزئینات پنجره‌ها به وسیله رزین و پلی‌استر انجام شده است. همچنین، ماکت‌های هشت بهشت، چهل ستون و شمس‌العماره نیز با رنگ روغن نقاشی شده‌اند. هرچند این ماکت‌ها در برابر شوک‌های حرارتی مقاومت دیده بودند، اما برخی از آن‌ها دچار آسیب شده بودند، که با احداث کارگاهی در باغ‌موزه، از آن‌ها قالب گرفته شده و مورد مرمت قرار گرفته بودند. به‌عنوان مثال، ماکت سی و سه پل به دلیل قرار گرفتن روی آب، دچار آسیب شده بود که در کارگاه به‌طور کامل ترمیم شده است.

علاوه بر آثار نام بـرده شده، آثار برگزیده نخستین سمپوزیوم بین‌المللی مجسمه‌سازی تهران که در سال ۱۳۸۵ در بوستان چیتگر برگزار شد، نیز در باغ‌موزه هنر ایرانی قرار داده شده است. آثار هنرمندان اروپایی و آسیایی، از هلند تا عراق و ایران گرفته، در این مجموعه قرار دارد. کارهای حجمی روی تنه درخت از شجاع‌الدین شهابی، جمشید مرادیان، حمیدرضا حکیمی، کامبیز صابری، کامران و کامبیز شریفی از جمله آثار این بخش هستند.

در این مجموعه، درختان خشکیده را قطع نکرده‌اند و از تنه آن‌ها برای ایجاد آثار هنری استفاده کرده‌اند. مجسمه‌هایی با المان‌های اسطوره‌ای مانند ققنوس، صور اسرافیل، سروش و اسفندیار که به سبک انتزاعی ساخته شده‌‌اند، از جمله آثار تولید شده به وسیله این درختان هستند.

فعالیت‌های باغ‌موزه
نمایش آثار هنرمندان تراز اول کشور به صورت ادواری با طرح موضوع

کارگاه‌های آموزشی تخصصی (نظام استاد، شاگردی)

آموزش خوشنویسی به شیوه شکسته نستعلیق

آموزش نقاشی اصیل ایرانی

نمایشگاه عکس در فضای باز باغ‌موزه با امکان نمایش بیست اثر هنری

این باغ‌موزه دارای بخش‌های مختلف دیگری از جمله نگارخانه، بخش فیلم، کارگاه‌های هنری، فروشگاه محصولات فرهنگی و ارائه آثار حجمی از مجسمه ‌سازان ایرانی است. علاوه بر آن، در گالری پردیس این باغ‌موزه آثاری از هنرمندان مطرح در حوزه هنرهای تجسمی همچون زنده یاد صادق تبریزی، ناصر اویسی، کوروش شیشه‌گران، رضا بانگیز، مصطفی دشتی، رضا هدایت، جلال مشمولی و دیگر هنرمندان معاصر در رشته‌های نقاشی، نقاشیخط و حجم، به نمایش گذاشته شده است.

 

[ATENA_A]

مقالات مرتبط:

• باغ‌موزه مینیاتور کجاست؟
• باغ‌موزه هنر ایرانی کجاست؟
• باغ‌موزه قصر، اولین زندان متمرکز پایتخت

باغ‌موزه گیاه‌شناسی ملی ایران، مجموعه‌ای است که گیاهان بومی و غیربومی در فضای باز و گلخانه‌ای کشت ‌شده‌اند. این مکان نقش مهمی در زمینه‌های مختلف از جمله تحقیقات علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آن‌ها را بر عهده دارد. اینباغ همچنین به‌عنوان ذخیره ژنتیکی گونه‌های در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در باغ‌موزه گیاه‌شناسی ملی ایران، با بهره‌گیری از روش‌های مختلف علمی، امکان شناخت گونه‌های مختلف گیاهی داخل و خارج کشور، روش تکثیر و پروش گونه‌ّهای باارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی فراهم شده و محدوده پراکنش آن‌ها تعیین شده است.

در طراحی این باغ تلاش شده است تا مناظر و چشم‌انداز طبیعی سه کوه زاگرس، البرز و هیمالیا شبیه‌سازی شود و همچنین ۶ دریاچه و ۲ رودخانه نیز به ایجاد فضای طبیعی باغ کمک کرده‌اند. از دیگر جاذبه‌های باغ دو آبشار است که ریزش آب آن‌ها از بلندی و لابه‌لای صخره صورت می‌گیرد.

دسترسی به باغ
دسترسی به این باغ که به وسعت ۱۴۵ هکتار، در دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز مرکزی در اراضی چیتگر، در شمال‌غربی تهران واقع شده است، از دو مسیر امکان دارد:

۱. بزرگراه تهران-کرج، خروجی پیکانشهر، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید گودرزی، خیابان هشتم غربی.

۲. ایستگاه مترو ایران‌خودرو، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید گودرزی، خیابان هشتم غربی.

کلکسیون‌ها
کلکسیون‌ّهای باغ گیاه‌شناسی ملی ایران با اهداف آموزش، پژوهش و نمایش، جمع‌آوری و نگهداری می‌شوند. از رویشگاه‌های طراحی شده در این باغ ۷ رویشگاه شامل رویشگاه هیرکانی، رویشگاه زاگرس، رویشگاه البرز جنوبی، رویشگاه ایرانی- تورانی، گلخانه جنوب ایران، باغ پیازهای ایرانی، باغ میوه‌های بومی مربوط به ایران بوده و ۶ رویشگاه شامل رویشگاه اروپا، چمن‌زارهای آمریکا، رویشگاه قفقاز، رویشگاه هیمالیا، رویشگاه چین و ژاپن مربوط به جهان است. همچنین ۸ کلکسیون و باغ موضوعی شامل قطعات آموزشی و نمایشی، باغ سیستماتیک، باغ گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، جنگل و گردشگاه (شاکای)، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، میدان مرکزی باغ رز و چهار باغ ایرانی و پهن‌برگان همیشه سبز نیز در این باغ وجود دارد. اکثر بخش‌های باغ ایرانی تاکنون شکل گرفته و تنها بخش کمی از گلخانه مناطق حاره‌ای در آینده ایجاد خواهد شد.

 

[ATENA_A]

• باغ موزه گیاه شناسی ملی ایرانفغانستان و پاکستان و از غرب به سلسله جبال زاگرس محدود می‌شود. ۲۳ گونه گیاهی برای این ناحیه در نظر گرفته شده است که با ایجاد باغ‌راه‌هایی، تفکیک شده و در اطراف دریاچه آب‌شور این منطقه نیز گون‌های شور‌پسند مناطق بیابانی کاشته شده است.
  
  گلخانه جنوب ایران
  این گلخانه که ساخت آن در سال ۱۳۸۸ به پایان رسیده، از سه قسمت مجزا تشکیل شده است:
  
  • بخش اول؛ برای نهال‌های درختان مانگرو
  • بخش میانی؛ که ارتفاع بیشتری نسبت به دو بخش جانبی دارد و از شرایط نورگیری بیشتری برخوردار است، برای گون‌های درختی جنوب ایران مانند نخل، کنار، کهور و شیشم و غیره
  • بخش انتهایی؛ که شامل ۳ باغچه است برای گیاهانی همچون نیلوفر درختی و درمان عقرب و غیره
  نهال درختان و درختچه‌های این مجموعه، از مناطق جنوبی کشور جمع‌آوری شده و به این گلخانه منتقل شده است.
  
  باغ پیاز ایرانی
  طرح باغ پیاز‌های ایرانی که ۲۱۱۰ متر مربع مساحت دارد، از سال ۱۳۵۲ در ضلع شرقی باغ صخره‌ای، توسط کارشناسان ایرانی و خارجی مورد اجرا قرار گرفته است. هدف از احداث این باغ، جمع‌آوری، نگهداری و پرورش گیاهان پیازی بومی ایران است. در این منطقه، گیاهان پیازدار، ریزوم‌دار و غده‌دار از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری شده و بر اساس تنوع رویشگاه، میزان بارندگی و جهت تابش نور کاشته شده‌اند. در این باغ ۲۱ گونه گیاهی پیازدار کاشته شده که با نصب حصاری فلزی در اطراف محوطه باغ، از هجوم حیوانات مزاحم که از پیاز و ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند، جلوگیری شده است. برای شبیه‌سازی محیط این مجموعه با محیط زیست گیاهان، از خاک زراعی به همراه شن، ماسه، کود پوسیده گاوی و خاکبرگ استفاده شده است.
  
  
  
  

 

[ATENA_A]

باغ میوه‌های بومی
باغ میوه‌های بومی در سال ۱۳۷۴ در زمینی به مساحت ۴٫۵ هکتار و با هدف آموزش، حفظ و شناساندن ارقام بومی درختان میوه ایجاد شده است. اهداف ایجاد این مجموعه به تفصیل عبارت است از:

۱. ایجاد مجموعه‌ای از درختان و درختچه‌های میوه بومی کشور برای انجام تحقیقات باغبانی

۲. ایجاد زمینه آموزشی برای بازدیدکنندگان به منظور آشنایی با تنوع میوه‌های بومی و ریخت‌شناسی ارقام جمع‌آوری شده

۳. حفظ ذخیره ژنتیکی کشور و تکثیر گونه‌های میوه بومی در حال انقراض

میوه‌های نگهداری شده در این باغ شامل انگور، انجیر، ازگیل، انار، آلبالو، گیلاس، آلو، به، پسته، توت، زالزالک، زردآلو، سیب، زیتون، سنجد، گلابی، گردو، فندق، هلو، شلیل، عناب و خرمندی است.

طراحی و کاشت گونه گیاهان در این منطقه بر اساس دو گروه عمده هسته‌داران و دانه‌داران در دو محور جنوب به شمال صورت گرفته است تا تناسب‌های لازم از نظر حجم توده درختی، تاج پوشش، زمان گل‌دهی و قرابت‌های زیباشناختی مد نظر قرار گیرد. در حال حاضر ارقام جمع‌آوری شده و موجود در باغ میوه ۳۴۶ رقم بوده و در مجموع ۸۴۵ اصله درخت و درختچه وجود دارد.

در قسمت شمالی این باغ، دریاچه ذخیره‌کننده آب قرار دارد، که رودخانه‌ای از آن منشعب شده و از قسمت میانی باغ می‌گذرد. این رودخانه در ادامه به دریاچه خزر واقع در مجموعه جنگلی رویشگاه خزر ختم می‌شود. در اطراف این دریاچه، گل‌های زینتی کاشته شده است.

• رویشگاه قفقاز
  کلکسیون گیاهی قفقاز با مساحت ۳ هکتار در مجاورت قطعه خزر و برای کاشت گونه‌های گیاهی قفقاز در نظر گرفته شده است. این منطقه توسط پیاده‌روهای سنگفرش‌شده به عرض دو متر، به ۵ قسمت تقسیم شده است. قسمت شرقی و شمالی دارای درختان بلند مازو و اوری، قسمت جنوب شرقی دارای درختان آزاد، قسمت غرب و جنوب غربی دارای مجموعه رویشی گونه‌هایی از افرا و قسمت شمال‌غربی دارای درختان بارانک هستند. کاشت احداث این محدوده از سال ۱۳۸۵ آغاز شده و از قسمت جنوب‌شرقی تا شمال آن نیز نواری از درختان نمدار کاشته شده است.
  
  رویشگاه هیمالیا
  رویشگاه هیمالیا در قطعه زمینی به مساحت حدودا ۳ هکتار در ضلع شرقی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران واقع است. احداث این کلکسیون با اهداف زیر صورت گرفته است:
  
  ۱. تکمیل کلکسیون‌های باغ گیاه‌شناسی برای بازدید عمومی
  
  ۲. بالا بردن تنوع گیاهی گونه‌های خارجی سازگار با شرایط آب و هوایی ایران
  
  ۳. فراهم آوردن محیطی طبیعی برای کارشناسان و مردم
  
  ۴. ایجاد زمینه بررسی و تحقیق بر روی گونه‌های جدید توسط محققین
  
  در این منطقه با کارگذاری تعدادی تپه، سعی در فرم‌دهی شکل طبیعی منطقه هیمالیا شده که متاسفانه به دلیل محدودیت امکانات، به طور صد در صد میسر نشده است. گونه‌های گیاهی این محدوده شامل گیاهان همیشه سبز و خزان‌دار است.
  
  رویشگاه چین و ژاپن
  سبک باغ‌سازی خاور دور (چین و ژاپن) مانند سبک باغ‌سازی ایرانی از معروف‌ترین سبک‌های باغ‌سازی است که در شکل‌دهی باغ‌های اروپایی نیز نقش موثری داشته است. این سبک باغ‌سازی به دلیل جمعیت زیاد و کمبود اراضی، همیشه به شکل مینیاتوری و بر اساس فضاهای کم صورت گرفته است. در طراحی این باغ‌ها سعی بر این بوده تا از طبیعت تقلید شود و توپوگرافی و جنگل‌کاری طوری انجام شود که شبیه به یک منظره طبیعی در مقیاس کوچکتر باشد.
  
  رویشگاه چین و ژاپن در باغ ملی در زمینی به مساحت ۲٫۳ هکتار ساخته شده، که شامل ۱۶۰ گونه از درخت‌ها و درختچه‌ای است. در این محدوده همچنین طراحی فضای سبز (محور، فرم، بافت، مقیاس، رنگ، تکرار، تنوع و تعادل) رعایت شده و سعی شده تا از عناصر سنگ، آب و گیاه تا حد مطلوب استفاده شود.
  
  عنصر سنگ
  از این عنصر طبیعی در چشمه، نهر، آبشار، حاشیه دریاچه و به صورت پراکنش در باغچه‌ها استفاده شده است. همچنین سنگ‌هایی با شکل‌های پهن، گرد و عمودی در بین عناصر آب و گیاه قرار داده شده‌اند تا محیط طبیعی را تداعی کنند.
  
  عنصر آب
  در این زمینه یک دریاچه نسبتا بزرگ با سیستم گردش آب از چشمه، که روی تپه قسمت شمال‌شرقی ایجاد شده، در نظر گرفته شده است که نهرهایی از آن سرازیر می شوند. این عنصر علاوه بر زیبایی، برای تلطیف هوا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  
  عنصر گیاه
  در باغ‌سازی خاور دور از زیبایی رنگ برگ درختان و گل درختچه‌های دائمی برای ایجاد مناظر زیبا اسفاده می‌کنند. بنابراین در باغ گیاه‌شناسی ملی نیز سعی شده است تا با کاربرد گیاهان هم به‌صورت انفرادی و هم به‌صورت توده‌ای، چشم‌اندازهای زیبا و قابل توجهی ایجاد شود. ترکیب گیاهان با حفظ مرکزیت دریاچه از ویژگی‌های بارز این محیط است. گونه‌های این مجموعه شامل سوزنی‌برگ، همیشه سبز، گونه‌های خزان‌شونده با رنگ‌های متنوع پاییزی و درختچه‌های گل‌دار است.