- عضویت
- 2016/07/11
- ارسالی ها
- 4,853
- امتیاز واکنش
- 14,480
- امتیاز
- 791
از زمان بسیار قدیم ایرانیان جامعه ی دودمانی تشکیل داده بودند، که از حیث تقسیمات ارضی مبتنی بر چهار قسمت بود، از این قرار:خانه (نمان Namana مان) – ده (ویس Vis) – طایفه (زنتو Zantu – زند) کشور (دهیوDahyu). قوم ایرانی خود را آریا می نامید و اصطلاح نژادی و جغرافیایی ایران (با یای مجهول)، ایران کنونی، مشتق از آن است.
در ایران غربی اساس و قاعده دودمانی جامعه تا حدی در زیر قشری که از تمدن بابلی اخذ و اقنپتباس شده بود، پنهان بود. شاهنشاهی دنباله سلطنت های اَشور و بابل و عیلام به شمار می رفت. روش دستگاه سیـاس*ـی همان بود که پادشاهان بابل و ماد داشتند و بعد در نتیجه کاردانی و کفایت و تدبیر سیـاس*ـی کوروش و داریوش به کمال رسید. اما تشکیلات دودمانی مع ذلک از میان نرفته و در سرزمین مادها و نیز پارس باقی بود. آثاری از آن در کتیبه مزار داریوش در نقش رستم پیداست، که در آن داریوش خود را از حیث نسب پسر ویشتاسب و از لحاظ دودمان هخامنشی و از جهت طایفه پارسیو از حیث ملت آریایی می نامند.]۱[
ایران هخامنشی هفت دودمان ممتاز داشت، که کی از آن ها نژاد سلطنتی بود. هردوت به خطا رفته است که امتیازات این دومان ها را اجر شرکت آن ها در قتل گئومات (بردیای دروغی)، می داند.
علاوه بر این حلقه از بزرگان نسبی، در شاهنشاهی هخامنشی یک سلسله از گماردگان (گمارده = گماشته یعنی تیولدار) نیز وجود داشتند. مثلا در آسیای صغیر خاندان های کهنی از امرا تحت ریاست و فرمان شاهنشاه سلطنت می کردند، ولی «شهربانان» در کار آن ها نظارت مؤثری داشتند. از این گذشته شاهنشاه گاهی گماردگان جدیدی ایجاد می کرد و بعضی از املاک خویش را به صورت موروثی با امتیازاتی به تملک آنان می داد. قدرت دودمان های بزرگی در این عهد دیگر منحصراً به دهکده های کوچکی (ویس) در پارس که از آن برخاسته بودند، بستگی نداشت، بلکه به قطعات بزرگی که اینان در سایر نقاط مملکت به تملک خویش گرفته بودند نیز مربوط بود. کسانی هم که به دودمان های بزرگ منسوب نبودند، از پارسی و مادی و حتی یونانیان تبعید شده از وطن، ممکن بود در اثر عطای شانشاه صاحب اراضی و عنوان «امارت» شوند. روابط این تیولداران با شهربانان برای ما چندان واضح نیست. همین قدر معلوم است که کمابیش امتیازاتی داشته اند و ظاهراً گاهی از حق مصونیت بهره مند بوده اند، چنان که می توانسته اند مالیات رعایای خویش را پس از وصول به خود اختصاص دهند.