nadiya_m
مدیر بازنشسته
گروه ي- یکی از اهداف در نظام‌های کیفری، اصلاح مجدد مجرم است. برای همین در میزان، نوع و کیفیت باید به این موضوع توجه کرد که مجرم باید بار دیگر اصلاح و جامعه‌پذیر شود.
با در نظر گرفتن این هدف، باید پذیرفت که منصفانه نیست مجرمی که پیش از اعمال و بعد از ارتکاب جرم، از جرم خود پشیمان شده و برای جبران آن پیشقدم می‌شود، با دیگر مجرمان به یک اندازه شود. در اسلامی، برای چنین مجرمانی که آثار پشیمانی و اصلاح را در خود نشان داده‌اند، تخفیف‌هایی در نظر گرفته شده است.
توبه یکی از مفاهیم دینی ماست. در تعریف توبه گفته شده است: توبه عبارت است از بازگشت از گـ ـناه قولی و فعلی و فکری یا پاک کردن قلب از گناهان و بازگشت از دوری حق تعالی به نزدیکی به او یا ترک گناهان در زمان حال و عزم حتمی بر ترک آن در آینده و تلافی کردن تقصیرهای گذشته یا بازگشت از مخالفت حق به سوی موافقت او. توبه در عین حال که شرایط دشواری دارد، در شرع اسلام از جایگاه بالایی برخوردار است. این اصطلاح فقهی به موضوعه کشور نیز راه یافته است به طوری که توبه در اسلامی یکی از اسباب تخفیف نام گرفته است. بنابراین توبه را نباید فقط محدود به شرع و فقه کرد.
توبه نشان از آن دارد که مجرم از آنچه انجام داده پشیمان است، بنابراین یکی از اهداف که اصلاح مجرم باشد، پیشاپیش محقق شده است، برای همین ی که برای مجرم توبه‌کننده در نظر گرفته می‌شود، با تخفیف یا عفو همراه است.در اسلامی برای مجرمی که توبه کرده است، مزایای مختلفی در نظر گرفته شده است. در برخی از مواد اسلامی، توبه مجرم اسباب عفو او را فراهم می‌کند و در برخی دیگر او را از می‌رهاند. در برخی مواد اسلامی نیز اگرچه به توبه اشاره نشده است، ولی برای مجرمی که بعد از ارتکاب جرم و قبل از دستگیری یا حتی بعد از آن در صورت همکاری با ماموران و ضابطان قضایی، مزایایی در نظر گرفته شده است.
جایگاه توبه ،در پیشگیری از تکرار جرم
توبه، به معنای بازگشت از گـ ـناه و اعمال مجرمانه و پشیمانی از اعمال گذشته و سعی در انجام اعمال صحیح و پسندیده و تکرارنکردن جرایم گذشته است. دکتر سعید حکیمی‌ها با اشاره به این موضوع به «حمایت» می‌گوید: در کیفری اسلام، توبه یکی از معاذیر ی معافیت از محسوب می‌شود؛ بدین معنا که جرم، واقع شده و مجرم نیز دارای مسئولیت کیفری است؛ اما رعایت پاره‌ای از مصالح و اعمال سیاست جنایی مناسب، ایجاب می‌کند که از وی رفع شود. این دان اظهار می‌کند: آثار توبه نه تنها در بعد فردی بلکه در بعد اجتماعی نیز قابل توجه است توبه نه تنها شخص را اصلاح می‌کند بلکه جامعه را در برابر تکرار جرم و گـ ـناه از سوی توبه کار ایمن می کند.
وی در مورد نقش توبه در سیاست کیفری می‌گوید: امروزه، جرم‌شناسان معتقدند که مجرم، هدف مطلق نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای اصلاح و بازپروری و یا ارعاب اوست حال اگر با مجرمی برخورد کنیم که پس از ارتکاب عمل، از کرده خویش به شدت پشیمان شده است، به طوری که دچار عذاب وجدان شده و مصمم است که دگر باره مرتکب چنین عملی نشود و اشتباه خود را جبران کند او کار بیهوده‌ای است؛ زیرا موضوع اِعمال ، در واقع سالبه به انتفای موضوع شده است و ما بدون اعمال ، به هدف خود رسیده‌ایم. وی در مورد نقش توبه در نظام کیفری اسلام به «حمایت» می‌گوید: اسلام، چنین تاسیسی را در کیفری پیش‌بینی کرده است و اعمال کیفر را در صورت توبه مجرم، تحت شرایطی منتفی می‌داند و این، یکی از امتیازات بارز و منحصر به فرد جزای اسلامی است.
جایگاه توبه در کنونی
دکتر سعید حکیمی‌ها در مورد جایگاه توبه در کیفری کنونی می‌گوید: توبه یکی از اسباب شرعی سقوط است که مواد 113 تا 118 جدید اسلامی نیز به عنوان یکی از اسباب سقوط به آن پرداخته است. این دان توضیح می‌دهد: توبه در جرایم مستوجب حد چنان‌چه قبل از اثبات جرم باشد موجب اسقاط خواهد شد. البته در مورد حد جرم قذف به دلیل حق‌الناس بودن، توبه نمی‌تواند تاثیری در اسقاط حدی داشته باشد. در همین راستا توبه در جرایمی که آنها دیه یا قصاص باشد نیز نمی‌تواند موثر باشد. هم چنین در مورد حد محاربه، به استناد آیات 33 و 34 سورة مائده تنها در صورت توبه محارب قبل از دستگیری موجب سقوط می‌شود. ضمن اینکه توبه در مواردی حدی را به تعزیری تبدیل خواهد کرد (تبصره 2 ماده 113 توبه شخص زانی و لائط که به عنف مرتکب جرم زنـ*ـا یا لواط شده باشند را به حبس یا شلاق تعزیری تبدیل می‌کند). این دان در گفت‌وگو با اشاره به اینکه مقررات مربوط به توبه در جدید در یک مبحث گنجانده شده است می‌گوید: این روش بهتر از مقررات پراکنده در جرایم مختلف در سابق است. ضمن اینکه در این به طور کلی به نقش توبه در جرایم مستوجب تعزیر هم اشاره شده است که در مواردی توبه موجب اسقاط و در مواردی موجب اختیار در تخفیف مرتکب جرم خواهد شد و در صورت تکرار جرم چون با دلیل وجودی توبه مغایرت دارد، توبه ثاثیری در سقوط نخواهد داشت.
شرایط توبه
توبه در اسلام جایگاه مخصوص به خود را دارد اما باید توجه داشت که توبه نباید صرفا لسانی باشد بلکه باید تحولی درونی باشد تا پذیرفته شود. دکتر گلپایگانی با اشاره به این موضوع به «حمایت »می‌گوید: گذار نیز همین امر را خواستار است وهمان‌طور که مشاهده می‌شود به صورتی است که فرد باید به نفسه متوجه اشتباه خود شده باشد و خود فرد مجرم اقدام به اعتراف کرده باشد.این دان توضیح می‌دهد: توبه نیز در واقع به همین معنی است که شخص متوجه اشتباه خود شده و مسیر اشتباهی راکه در حال طی کردن آن بود رها کند در دین اسلام بسیاری حدیث و روایت نیز در این مورد وجود دارد به طور مثال می‌گویند به حساب خود رسیدگی کنید قبل از آن که به حساب شما رسیدگی کنند و هم چنین خداوند توبه کنندگان را دوست دارد. وی تاکید می‌کند: توبه یعنی قبل از آن که شخص مجرم را دستگیر کنند و به جرایم وی رسیدگی کنند خودش به جرم خود اعتراف کند. این جرم‌شناس درباره افرادی که توبه کرده و به گناهشان اعتراف می‌کنند، می‌گوید:کسی که قبل از دستگیری خود را معرفی کند و به جرم مرتکب شده اعتراف کند توبه او پذیرفته شده و امان نامه‌ای می‌گیرد که طبق امان نامه‌ای که به او می‌دهند از تعـ*رض مصون است. در واقع کسی که او را مهدورالدم کشته است، نمی‌شود. بر طبق امان‌نامه در حقیقت فرد خاطی تحت حمایت حکومت درمی‌آید.
توبه در جرایم سنگین
دکتر گلپایگانی در خصوص تعلق گرفتن توبه به جرایم سنگین می‌گوید: توبه در نظام کیفری جرایم حدی و سنگین را مانند زنـ*ـا محاربه و جرایمی که ی مانند اعدام و... دارد را شامل می‌شود. البته در تمام جرایم گذار می‌تواند توبه را اعمال کند اما موارد ذکر شده از آن دسته‌ای هستند که می‌توان از آنها به صراحت نام برد به طور مثال در مورد محاربه طبق ماده 197 اسلامی فرد را تبعید می‌کنند یعنی حتی قوانین بر گرفته از اسلام هستند مگر این که فرد مسلمان نباشد که در این مورد قوانین تفاوت دارد.
نقش قاضی در اعمال تخفیف‌ها پس از توبه
توبه در دین اسلام به این معنی است که شخص خاطی از عملی که انجام داده است پشیمان است و توبه می‌کند و خود را به عنوان فرد انجام‌دهنده جرم معرفی می‌کند تا درصدد اصلاح عمل انجام داده خود باشد. خلیل بهرمیان با اشاره به این موضوع می‌گوید: توبه در نظام کیفری اسلامی پیش‌بینی شده است و در تمام جرایم سنگین و سبک توبه می‌تواند موثر باشد اما تشخیص اینکه در مورد کدام مجرم و در مورد کدام جرم انجام شده می‌توان از توبه استفاده کرد در حوزه اختیارات قاضی است؛ یعنی اینکه وقتی مجرمی برای معرفی خود به عنوان شخصی که توبه کرده مراجعه می‌کند تشخیص پذیرفتن توبه و استفاده از تخفیف‌های مزبور به نظر قاضی بستگی دارد. این وکیل به« حمایت »می‌گوید: حکمی که برای توبه‌کننده صادر می‌شود با دیگر مجرمان تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله اینکه کسی که توبه کرده و برای برطرف شدن آثار جرم همکاری می‌کند می‌توان از تخفیف‌های ی و قضایی که در پیش‌بینی شده است برخوردار شود.وی ادامه می‌دهد: توبه‌کننده در برخی موارد می‌تواند از مزیت تعلیق خود استفاده کند. در بعضی مواد اسلامی، توبه مجرم این امکان را برای فراهم می‌کند که به تقاضای قاضی، وی مشمول عفو رهبری شود.توبه مجرم بعد از ارتکاب جرم می‌تواند برای وی مزایای متعددی داشته باشد. از جمله در ماده 72 اسلامی مقرر شده است: هر گاه کسی به زنایی که موجب حد است اقرار کند و بعد توبه نماید، قاضی می‌تواند تقاضای عفو او را از ولی امر بنماید و یا حد را بر او جاری کند. در جرایم دیگری مثل شرب خمر و لواط نیز چنین موادی پیش‌بینی شده است. در جرم محاربه نیز مجرمی که تبعید شده تا زمانی که توبه نکرده همچنان در تبعید می‌ماند اما اگر توبه کند بعد از یک سال تبعید وی می‌تواند خاتمه پیدا کند. سرقت حدی یکی دیگر از جرایمی است که توبه در آن موثر است به طوری که اگر سارق قبل از ثبوت جرم از گناهی که کرده است توبه کرده باشد، نمی‌توان حد سرقت را بر وی جاری کرد. البته باید دانست که حد سرقت بعد از ثبوت جرم با توبه ساقط نمی‌شود و عفو سارق جایز نیست. در مواد 512 و 521 اسلامی نیز به تاثیر توبه در اشاره شده است.
با در نظر گرفتن این هدف، باید پذیرفت که منصفانه نیست مجرمی که پیش از اعمال و بعد از ارتکاب جرم، از جرم خود پشیمان شده و برای جبران آن پیشقدم می‌شود، با دیگر مجرمان به یک اندازه شود. در اسلامی، برای چنین مجرمانی که آثار پشیمانی و اصلاح را در خود نشان داده‌اند، تخفیف‌هایی در نظر گرفته شده است.
توبه یکی از مفاهیم دینی ماست. در تعریف توبه گفته شده است: توبه عبارت است از بازگشت از گـ ـناه قولی و فعلی و فکری یا پاک کردن قلب از گناهان و بازگشت از دوری حق تعالی به نزدیکی به او یا ترک گناهان در زمان حال و عزم حتمی بر ترک آن در آینده و تلافی کردن تقصیرهای گذشته یا بازگشت از مخالفت حق به سوی موافقت او. توبه در عین حال که شرایط دشواری دارد، در شرع اسلام از جایگاه بالایی برخوردار است. این اصطلاح فقهی به موضوعه کشور نیز راه یافته است به طوری که توبه در اسلامی یکی از اسباب تخفیف نام گرفته است. بنابراین توبه را نباید فقط محدود به شرع و فقه کرد.
توبه نشان از آن دارد که مجرم از آنچه انجام داده پشیمان است، بنابراین یکی از اهداف که اصلاح مجرم باشد، پیشاپیش محقق شده است، برای همین ی که برای مجرم توبه‌کننده در نظر گرفته می‌شود، با تخفیف یا عفو همراه است.در اسلامی برای مجرمی که توبه کرده است، مزایای مختلفی در نظر گرفته شده است. در برخی از مواد اسلامی، توبه مجرم اسباب عفو او را فراهم می‌کند و در برخی دیگر او را از می‌رهاند. در برخی مواد اسلامی نیز اگرچه به توبه اشاره نشده است، ولی برای مجرمی که بعد از ارتکاب جرم و قبل از دستگیری یا حتی بعد از آن در صورت همکاری با ماموران و ضابطان قضایی، مزایایی در نظر گرفته شده است.
جایگاه توبه ،در پیشگیری از تکرار جرم
توبه، به معنای بازگشت از گـ ـناه و اعمال مجرمانه و پشیمانی از اعمال گذشته و سعی در انجام اعمال صحیح و پسندیده و تکرارنکردن جرایم گذشته است. دکتر سعید حکیمی‌ها با اشاره به این موضوع به «حمایت» می‌گوید: در کیفری اسلام، توبه یکی از معاذیر ی معافیت از محسوب می‌شود؛ بدین معنا که جرم، واقع شده و مجرم نیز دارای مسئولیت کیفری است؛ اما رعایت پاره‌ای از مصالح و اعمال سیاست جنایی مناسب، ایجاب می‌کند که از وی رفع شود. این دان اظهار می‌کند: آثار توبه نه تنها در بعد فردی بلکه در بعد اجتماعی نیز قابل توجه است توبه نه تنها شخص را اصلاح می‌کند بلکه جامعه را در برابر تکرار جرم و گـ ـناه از سوی توبه کار ایمن می کند.
وی در مورد نقش توبه در سیاست کیفری می‌گوید: امروزه، جرم‌شناسان معتقدند که مجرم، هدف مطلق نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای اصلاح و بازپروری و یا ارعاب اوست حال اگر با مجرمی برخورد کنیم که پس از ارتکاب عمل، از کرده خویش به شدت پشیمان شده است، به طوری که دچار عذاب وجدان شده و مصمم است که دگر باره مرتکب چنین عملی نشود و اشتباه خود را جبران کند او کار بیهوده‌ای است؛ زیرا موضوع اِعمال ، در واقع سالبه به انتفای موضوع شده است و ما بدون اعمال ، به هدف خود رسیده‌ایم. وی در مورد نقش توبه در نظام کیفری اسلام به «حمایت» می‌گوید: اسلام، چنین تاسیسی را در کیفری پیش‌بینی کرده است و اعمال کیفر را در صورت توبه مجرم، تحت شرایطی منتفی می‌داند و این، یکی از امتیازات بارز و منحصر به فرد جزای اسلامی است.
جایگاه توبه در کنونی
دکتر سعید حکیمی‌ها در مورد جایگاه توبه در کیفری کنونی می‌گوید: توبه یکی از اسباب شرعی سقوط است که مواد 113 تا 118 جدید اسلامی نیز به عنوان یکی از اسباب سقوط به آن پرداخته است. این دان توضیح می‌دهد: توبه در جرایم مستوجب حد چنان‌چه قبل از اثبات جرم باشد موجب اسقاط خواهد شد. البته در مورد حد جرم قذف به دلیل حق‌الناس بودن، توبه نمی‌تواند تاثیری در اسقاط حدی داشته باشد. در همین راستا توبه در جرایمی که آنها دیه یا قصاص باشد نیز نمی‌تواند موثر باشد. هم چنین در مورد حد محاربه، به استناد آیات 33 و 34 سورة مائده تنها در صورت توبه محارب قبل از دستگیری موجب سقوط می‌شود. ضمن اینکه توبه در مواردی حدی را به تعزیری تبدیل خواهد کرد (تبصره 2 ماده 113 توبه شخص زانی و لائط که به عنف مرتکب جرم زنـ*ـا یا لواط شده باشند را به حبس یا شلاق تعزیری تبدیل می‌کند). این دان در گفت‌وگو با اشاره به اینکه مقررات مربوط به توبه در جدید در یک مبحث گنجانده شده است می‌گوید: این روش بهتر از مقررات پراکنده در جرایم مختلف در سابق است. ضمن اینکه در این به طور کلی به نقش توبه در جرایم مستوجب تعزیر هم اشاره شده است که در مواردی توبه موجب اسقاط و در مواردی موجب اختیار در تخفیف مرتکب جرم خواهد شد و در صورت تکرار جرم چون با دلیل وجودی توبه مغایرت دارد، توبه ثاثیری در سقوط نخواهد داشت.
شرایط توبه
توبه در اسلام جایگاه مخصوص به خود را دارد اما باید توجه داشت که توبه نباید صرفا لسانی باشد بلکه باید تحولی درونی باشد تا پذیرفته شود. دکتر گلپایگانی با اشاره به این موضوع به «حمایت »می‌گوید: گذار نیز همین امر را خواستار است وهمان‌طور که مشاهده می‌شود به صورتی است که فرد باید به نفسه متوجه اشتباه خود شده باشد و خود فرد مجرم اقدام به اعتراف کرده باشد.این دان توضیح می‌دهد: توبه نیز در واقع به همین معنی است که شخص متوجه اشتباه خود شده و مسیر اشتباهی راکه در حال طی کردن آن بود رها کند در دین اسلام بسیاری حدیث و روایت نیز در این مورد وجود دارد به طور مثال می‌گویند به حساب خود رسیدگی کنید قبل از آن که به حساب شما رسیدگی کنند و هم چنین خداوند توبه کنندگان را دوست دارد. وی تاکید می‌کند: توبه یعنی قبل از آن که شخص مجرم را دستگیر کنند و به جرایم وی رسیدگی کنند خودش به جرم خود اعتراف کند. این جرم‌شناس درباره افرادی که توبه کرده و به گناهشان اعتراف می‌کنند، می‌گوید:کسی که قبل از دستگیری خود را معرفی کند و به جرم مرتکب شده اعتراف کند توبه او پذیرفته شده و امان نامه‌ای می‌گیرد که طبق امان نامه‌ای که به او می‌دهند از تعـ*رض مصون است. در واقع کسی که او را مهدورالدم کشته است، نمی‌شود. بر طبق امان‌نامه در حقیقت فرد خاطی تحت حمایت حکومت درمی‌آید.
توبه در جرایم سنگین
دکتر گلپایگانی در خصوص تعلق گرفتن توبه به جرایم سنگین می‌گوید: توبه در نظام کیفری جرایم حدی و سنگین را مانند زنـ*ـا محاربه و جرایمی که ی مانند اعدام و... دارد را شامل می‌شود. البته در تمام جرایم گذار می‌تواند توبه را اعمال کند اما موارد ذکر شده از آن دسته‌ای هستند که می‌توان از آنها به صراحت نام برد به طور مثال در مورد محاربه طبق ماده 197 اسلامی فرد را تبعید می‌کنند یعنی حتی قوانین بر گرفته از اسلام هستند مگر این که فرد مسلمان نباشد که در این مورد قوانین تفاوت دارد.
نقش قاضی در اعمال تخفیف‌ها پس از توبه
توبه در دین اسلام به این معنی است که شخص خاطی از عملی که انجام داده است پشیمان است و توبه می‌کند و خود را به عنوان فرد انجام‌دهنده جرم معرفی می‌کند تا درصدد اصلاح عمل انجام داده خود باشد. خلیل بهرمیان با اشاره به این موضوع می‌گوید: توبه در نظام کیفری اسلامی پیش‌بینی شده است و در تمام جرایم سنگین و سبک توبه می‌تواند موثر باشد اما تشخیص اینکه در مورد کدام مجرم و در مورد کدام جرم انجام شده می‌توان از توبه استفاده کرد در حوزه اختیارات قاضی است؛ یعنی اینکه وقتی مجرمی برای معرفی خود به عنوان شخصی که توبه کرده مراجعه می‌کند تشخیص پذیرفتن توبه و استفاده از تخفیف‌های مزبور به نظر قاضی بستگی دارد. این وکیل به« حمایت »می‌گوید: حکمی که برای توبه‌کننده صادر می‌شود با دیگر مجرمان تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله اینکه کسی که توبه کرده و برای برطرف شدن آثار جرم همکاری می‌کند می‌توان از تخفیف‌های ی و قضایی که در پیش‌بینی شده است برخوردار شود.وی ادامه می‌دهد: توبه‌کننده در برخی موارد می‌تواند از مزیت تعلیق خود استفاده کند. در بعضی مواد اسلامی، توبه مجرم این امکان را برای فراهم می‌کند که به تقاضای قاضی، وی مشمول عفو رهبری شود.توبه مجرم بعد از ارتکاب جرم می‌تواند برای وی مزایای متعددی داشته باشد. از جمله در ماده 72 اسلامی مقرر شده است: هر گاه کسی به زنایی که موجب حد است اقرار کند و بعد توبه نماید، قاضی می‌تواند تقاضای عفو او را از ولی امر بنماید و یا حد را بر او جاری کند. در جرایم دیگری مثل شرب خمر و لواط نیز چنین موادی پیش‌بینی شده است. در جرم محاربه نیز مجرمی که تبعید شده تا زمانی که توبه نکرده همچنان در تبعید می‌ماند اما اگر توبه کند بعد از یک سال تبعید وی می‌تواند خاتمه پیدا کند. سرقت حدی یکی دیگر از جرایمی است که توبه در آن موثر است به طوری که اگر سارق قبل از ثبوت جرم از گناهی که کرده است توبه کرده باشد، نمی‌توان حد سرقت را بر وی جاری کرد. البته باید دانست که حد سرقت بعد از ثبوت جرم با توبه ساقط نمی‌شود و عفو سارق جایز نیست. در مواد 512 و 521 اسلامی نیز به تاثیر توبه در اشاره شده است.
