خوشنویسی خوش‌نویسی گرجی

[Behtina]

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]خوشنویسی گرجی (به گرجی: ქართული კალიგრაფია) گونه‌ای از خوشنویسی به زبان گرجی که با سه نوع الفبای گرجی نوشته می‌شود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]روش‌های خوشنویسی گرجستان دارای صدها سال سابقه هستند. کتاب‌های دست‌نویس گرجی متعلق قرن‌های اولیه میلادی، از گنجینه‌های ملی و فرهنگی این کشور به شمار می‌آیند. مسیحیت در ادبیات گرجی نقشی مهم داشته است و این راهبان کلیسای ارتدکس گرجی بوده‌اند که با نسخه‌برداری کتب مذهبی و نوشتن تاریخ گرجستان، خوشنویسی و خط گرجی را نگاه داشته‌اند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]

یک نوع خوشنویسی گرجی​

[/BCOLOR][/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
[/BCOLOR][/BCOLOR]
خط گرجی

خط گرجی
کلمهٔ دامْتْسِرلُبا (به معنای نوشتار) نوشته‌شده با الفبای کنونی گرجی (مْخِدْرولی)
نوع	الفبا
زبان‌ها	گرجی و دیگر زبان‌های کارتولی
	Geor, 240 – (مْخِدْرولی) Geok, 241 – (آسُمْتاوْرولی و نوسْخوری)
دامنه یونیکد	U+10A0–U+10FF U+2D00–U+2D2F

خط گُرجی یکی از ۱۶ سیستم نوشتاری موجود در جهان، و مخصوص نوشتن زبان گرجی و دیگر زبان‌های کارتولی است.
این سیستم نوشتاری شامل سه الفبای هم‌ارز است که عبارت‌اند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفادهٔ رسمی و وسیع قرار دارد.
قدیمی‌ترین کتیبهٔ کشف‌شده از زبان گرجی، نوشته‌شده به نخستین الفبای گرجی، یعنی آسُمتاوْرولی و مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد است.

تاریخچه

[BCOLOR=transparent]

[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]​

حرف ღ در الفبای کنونی گرجی، اغلب به عنوان نمادی برای قلب استفاده می‌شود.​

[/BCOLOR]​

[/BCOLOR]
خط گرجی یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های نوشتاری جهان است. با استناد به کتاب باستانی «سرگذشت کارتلی»، خط گرجی به وسیلهٔ پارناواز یکم پادشاهگرجستان باستان اختراع شده است.
یکی از قدیمی‌ترین سنگنبشته‌های گرجی به وسیلهٔ کوربو باستان‌شناس ایتالیایی در فلسطین کشف شده است و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده است؛ و یکی دیگر از قدیمی‌ترین سنگنبشته‌های گرجی بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده است. در اکتشافات اخیر در ایالت کاختی گرجستان نیز اشیایی به دست آمده است که درحدود ۱۱ قرن پیش از میلاد مسیح بر روی آن‌ها جملات کوتاهی با الفبای گرجی نوشته شده است.
الفبای گرجی چه در قرون گذشته و چه در عصر حاضر تنها الفبایی است که توسط گرجی‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌است ولی حوزهٔ استفاده از آن دربعضی موارد از مرزهای گرجستان هم فراتر رفته‌است. غیر از خود گرجی‌ها الفبای گرجی در قرون وسطی مورد استفاده بعضی از ساکنان شمال قفقاز قرار گرفته‌است مثلاً درداغستان، چچن و اینگوشتیا، سنگ مقبره‌ها و کتیبه‌های متعددی وجود دارد که به زبان گرجی نوشته شده‌است.
تغییر و تطور الفبای گرجی

متون و آثار ادبی و تاریخی گرجی، با سه نوع الفبا دیده می‌شود که هر یک دارای شکل منحصر به خود و تکمیل کننده الفبای قبلی برای تسریع در نوشتن است. این سه نوع الفبا عبارتند از:

1. آسُمْتاوْرولی
2. نوسْخوری
3. مْخِدْرولی

• آسومتاورولی:

از سدهٔ اول پیش از میلاد مسیح تا سدهٔ نهم میلادی کاربرد داشته، از نظر شکل خیلی ساده بوده و از دایره، نیم دایره و خط راست تشکیل شده است. دارای اندازه برابر بوده و در یک خط نوشته می‌شده است که از سدهٔ نهم میلادی، به تدریج الفبای «نوسخوری» جایگزین آن شده، هرچند بعد از آن نیز حروف آسومتاورولی بر سردر کلیساها، آثار تاریخی و در مکاتبات مهم کشوری به عنوان سرتیتر دیده شده است.

• نوسخوری:

از سدهٔ هشتم میلادی در متون و آثار ادبی و تاریخی دیده می‌شود که در چهار خط، با اندازه‌های مختلف، به صورت شکسته و به هم چسبیده و سریع نوشته می‌شود. این نوع الفبا تا سدهٔ یازدهم میلادی، همراه با الفبای «مخدرولی» دیده می‌شود.

• مخدرولی:

از سدهٔ یازدهم میلادی در متون گرجی دیده می‌شود و فرم پیشترفتهٔ «نوسخوری» است. در چهار خط، در اندازه‌های مختلف و ترسیم آن به شکل منحنی می‌باشد. در ابتدا از این الفبا فقط در متون دولتی و نظامی استفاده می‌شد، و در متون و اماکن مذهبی، «آسومتاورولی» و «نوسخوری» کاربرد بیشتری داشتند.
الفبای کنونی گرجی

[BCOLOR=transparent]

[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]​

الفبای کنونی گرجی و شیوهٔ نوشتن آنها​

[/BCOLOR]​

[/BCOLOR]
الفبای کنونی گرجی نتیجهٔ تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود. این الفبا دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم می‌شود. در زبان گرجی معاصر، ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته می‌شود. هر کدام از حروف الفبای گرجی با صوت مطابقت کاملی دارد. از نظر تناسب و تطبیق نوشتار و تلفظ، الفبای گرجی فوق‌العاده کامل و عالی است. بدین معنی که در الفبای گرجی یک مثال عدم مطابقت حروف و اصوات دیده وجود ندارد.[۱]
حروف الفبا

الفبا	یونیکد	نام	برابر فارسی	برابر لاتین	آوانگاری
ა	U+10D0	an	آ	A a	ɑ
ბ	U+10D1	ban	ب	B b	b
გ	U+10D2	gan	گ	G g	ɡ
დ	U+10D3	don	د	D d	d
ე	U+10D4	en	اِ	E e	ɛ
ვ	U+10D5	vin	و	V v	v
ზ	U+10D6	zen	ز	Z z	z
თ	U+10D7	tan	ت	T' t'	tʰ
ი	U+10D8	in	ای	I i	i
კ	U+10D9	k'an	K k	kʼ
ლ	U+10DA	las	ل	L l	l
მ	U+10DB	man	م	M m	m
ნ	U+10DC	nar	ن	N n	n
ო	U+10DD	on	اُ	O o	ɔ
პ	U+10DE	p'ar	P' p'	pʼ
ჟ	U+10DF	žan	ژ	Ž ž	ʒ
რ	U+10E0	rae	ر	R r	r
ს	U+10E1	san	س	S s	s
ტ	U+10E2	t'ar	T' t'	tʼ
უ	U+10E3	un	او	U u	u
ფ	U+10E4	par	پ	P' p'	pʰ
ქ	U+10E5	kan	ک	K' k'	kʰ
ღ	U+10E6	q'an	غ	Ḡ ḡ	ɣ
ყ	U+10E7	q'ar	ق	Q q	qʼ
შ	U+10E8	šin	ش	Š š	ʃ
ჩ	U+10E9	čin	چ	Č č	tʃ
ც	U+10EA	can	تس	C' c'	ts
ძ	U+10EB	jil	دز	J j	dz
წ	U+10EC	c'il	Ts' ts'	tsʼ
ჭ	U+10ED	č'ar	Č' č'	tʃʼ
ხ	U+10EE	xan	خ	X x	x
ჯ	U+10EF	ǰan	ج	J̌ ǰ	dʒ
ჰ	U+10F0	hae	ه	H h	h

[BCOLOR=transparent]

[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR]​

حروف الفبای کنونی زبان گرجی و معادل‌های فارسی آنها​

[/BCOLOR]​

[/BCOLOR]
همانگونه که در جدول مشاهده می‌شود، حروف الفبای گرجی به همان صورت که در واژه‌ها نوشته می‌شود تلفظ می‌شوند و این یکی از خصوصیاتی است که خواندن زبان گرجی را آسان ساخته است و به همین دلیل است که تنوعی از مصوت‌ها در این زبان وجود دارد. مثلاً درزبان فارسی آوای «ZZ» به اشکال «ذ، ز، ض و ظ» ممکن است. اما در زبان گرجی برای هر آوایی یک حرف الفبا وجود دارد.
آن دسته از حروفی که مشابه فارسی ندارند:

1. صامت «კ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ქ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
2. صامت «პ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ფ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
3. صامت «ტ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «თ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
4. صامت «ღ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «غ» (عربی) و «გ» پدید می‌آید.
5. صامت «ც» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «თ» و «ს» پدید می‌آید.
6. صامت «ძ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «დ» و «ზ» پدید می‌آید.
7. صامت «წ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «ს» پدید می‌آید.
8. صامت «ჭ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «შ» پدید می‌آید.

الفبای کنونی گرجی روی کیبورد

[BCOLOR=transparent][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

[/BCOLOR][/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]​

جایگاه حروف کنونی گرجی در کیبورد استاندارد گرجی​

[/BCOLOR][/BCOLOR]
​

خلرتوا



خِلْرْتْوا (به گرجی: ხელრთვა) (تلفظ: khelrtva) یک نوع خوشنویسی گرجی، امضا یا مُهر مخصوص رهبران، پادشاهان، شاهزادگان و اشراف گرجستان است.
معنی تحت اللفظی کلمهٔ "خِلْرْتْوا" در زبان گرجی آراستن و زینت بخشیدن با دست است، "خِلی" به معنای دست و "رْتْوا" به معنای آراستن و زینت بخشیدن است.
امضاهای خلرتوا در قالب یکی از سه نوع خط گرجی (بیشتر در خط‌های نوسخوری و مخدرولی) نوشته می‌شدند، گرچه امضاهای مخصوص اشراف در خط آسومتاورلی نوشته می‌شدند. هر پادشاهگرجی امضای مخصوص به خود را داشته است.