- عضویت
- 2015/11/08
- ارسالی ها
- 22,523
- امتیاز واکنش
- 65,135
- امتیاز
- 1,290
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]خوشنویسی گرجی (به گرجی: ქართული კალიგრაფია) گونهای از خوشنویسی به زبان گرجی که با سه نوع الفبای گرجی نوشته میشود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]روشهای خوشنویسی گرجستان دارای صدها سال سابقه هستند. کتابهای دستنویس گرجی متعلق قرنهای اولیه میلادی، از گنجینههای ملی و فرهنگی این کشور به شمار میآیند. مسیحیت در ادبیات گرجی نقشی مهم داشته است و این راهبان کلیسای ارتدکس گرجی بودهاند که با نسخهبرداری کتب مذهبی و نوشتن تاریخ گرجستان، خوشنویسی و خط گرجی را نگاه داشتهاند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
[/BCOLOR][/BCOLOR]
خط گرجی
خط گُرجی یکی از ۱۶ سیستم نوشتاری موجود در جهان، و مخصوص نوشتن زبان گرجی و دیگر زبانهای کارتولی است.
این سیستم نوشتاری شامل سه الفبای همارز است که عبارتاند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفادهٔ رسمی و وسیع قرار دارد.
قدیمیترین کتیبهٔ کشفشده از زبان گرجی، نوشتهشده به نخستین الفبای گرجی، یعنی آسُمتاوْرولی و مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد است.
تاریخچه
[BCOLOR=transparent]
خط گرجی یکی از قدیمیترین سیستمهای نوشتاری جهان است. با استناد به کتاب باستانی «سرگذشت کارتلی»، خط گرجی به وسیلهٔ پارناواز یکم پادشاهگرجستان باستان اختراع شده است.
یکی از قدیمیترین سنگنبشتههای گرجی به وسیلهٔ کوربو باستانشناس ایتالیایی در فلسطین کشف شده است و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده است؛ و یکی دیگر از قدیمیترین سنگنبشتههای گرجی بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده است. در اکتشافات اخیر در ایالت کاختی گرجستان نیز اشیایی به دست آمده است که درحدود ۱۱ قرن پیش از میلاد مسیح بر روی آنها جملات کوتاهی با الفبای گرجی نوشته شده است.
الفبای گرجی چه در قرون گذشته و چه در عصر حاضر تنها الفبایی است که توسط گرجیها مورد استفاده قرار گرفتهاست ولی حوزهٔ استفاده از آن دربعضی موارد از مرزهای گرجستان هم فراتر رفتهاست. غیر از خود گرجیها الفبای گرجی در قرون وسطی مورد استفاده بعضی از ساکنان شمال قفقاز قرار گرفتهاست مثلاً درداغستان، چچن و اینگوشتیا، سنگ مقبرهها و کتیبههای متعددی وجود دارد که به زبان گرجی نوشته شدهاست.
تغییر و تطور الفبای گرجی
متون و آثار ادبی و تاریخی گرجی، با سه نوع الفبا دیده میشود که هر یک دارای شکل منحصر به خود و تکمیل کننده الفبای قبلی برای تسریع در نوشتن است. این سه نوع الفبا عبارتند از:
الفبای کنونی گرجی
[BCOLOR=transparent]
الفبای کنونی گرجی نتیجهٔ تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود. این الفبا دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم میشود. در زبان گرجی معاصر، ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته میشود. هر کدام از حروف الفبای گرجی با صوت مطابقت کاملی دارد. از نظر تناسب و تطبیق نوشتار و تلفظ، الفبای گرجی فوقالعاده کامل و عالی است. بدین معنی که در الفبای گرجی یک مثال عدم مطابقت حروف و اصوات دیده وجود ندارد.[۱]
حروف الفبا
[BCOLOR=transparent]
همانگونه که در جدول مشاهده میشود، حروف الفبای گرجی به همان صورت که در واژهها نوشته میشود تلفظ میشوند و این یکی از خصوصیاتی است که خواندن زبان گرجی را آسان ساخته است و به همین دلیل است که تنوعی از مصوتها در این زبان وجود دارد. مثلاً درزبان فارسی آوای «ZZ» به اشکال «ذ، ز، ض و ظ» ممکن است. اما در زبان گرجی برای هر آوایی یک حرف الفبا وجود دارد.
آن دسته از حروفی که مشابه فارسی ندارند:
خِلْرْتْوا (به گرجی: ხელრთვა) (تلفظ: khelrtva) یک نوع خوشنویسی گرجی، امضا یا مُهر مخصوص رهبران، پادشاهان، شاهزادگان و اشراف گرجستان است.
معنی تحت اللفظی کلمهٔ "خِلْرْتْوا" در زبان گرجی آراستن و زینت بخشیدن با دست است، "خِلی" به معنای دست و "رْتْوا" به معنای آراستن و زینت بخشیدن است.
امضاهای خلرتوا در قالب یکی از سه نوع خط گرجی (بیشتر در خطهای نوسخوری و مخدرولی) نوشته میشدند، گرچه امضاهای مخصوص اشراف در خط آسومتاورلی نوشته میشدند. هر پادشاهگرجی امضای مخصوص به خود را داشته است.
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]روشهای خوشنویسی گرجستان دارای صدها سال سابقه هستند. کتابهای دستنویس گرجی متعلق قرنهای اولیه میلادی، از گنجینههای ملی و فرهنگی این کشور به شمار میآیند. مسیحیت در ادبیات گرجی نقشی مهم داشته است و این راهبان کلیسای ارتدکس گرجی بودهاند که با نسخهبرداری کتب مذهبی و نوشتن تاریخ گرجستان، خوشنویسی و خط گرجی را نگاه داشتهاند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
یک نوع خوشنویسی گرجی
[/BCOLOR][/BCOLOR][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
[/BCOLOR][/BCOLOR]
خط گرجی
خط گرجی | |
---|---|
کلمهٔ دامْتْسِرلُبا (به معنای نوشتار) نوشتهشده با الفبای کنونی گرجی (مْخِدْرولی) |
|
نوع | الفبا |
زبانها | گرجی و دیگر زبانهای کارتولی |
|
|
دامنه یونیکد |
|
این سیستم نوشتاری شامل سه الفبای همارز است که عبارتاند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفادهٔ رسمی و وسیع قرار دارد.
قدیمیترین کتیبهٔ کشفشده از زبان گرجی، نوشتهشده به نخستین الفبای گرجی، یعنی آسُمتاوْرولی و مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد است.
تاریخچه
[BCOLOR=transparent]
[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
[/BCOLOR]
حرف ღ در الفبای کنونی گرجی، اغلب به عنوان نمادی برای قلب استفاده میشود.
[/BCOLOR]
[/BCOLOR]خط گرجی یکی از قدیمیترین سیستمهای نوشتاری جهان است. با استناد به کتاب باستانی «سرگذشت کارتلی»، خط گرجی به وسیلهٔ پارناواز یکم پادشاهگرجستان باستان اختراع شده است.
یکی از قدیمیترین سنگنبشتههای گرجی به وسیلهٔ کوربو باستانشناس ایتالیایی در فلسطین کشف شده است و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده است؛ و یکی دیگر از قدیمیترین سنگنبشتههای گرجی بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده است. در اکتشافات اخیر در ایالت کاختی گرجستان نیز اشیایی به دست آمده است که درحدود ۱۱ قرن پیش از میلاد مسیح بر روی آنها جملات کوتاهی با الفبای گرجی نوشته شده است.
الفبای گرجی چه در قرون گذشته و چه در عصر حاضر تنها الفبایی است که توسط گرجیها مورد استفاده قرار گرفتهاست ولی حوزهٔ استفاده از آن دربعضی موارد از مرزهای گرجستان هم فراتر رفتهاست. غیر از خود گرجیها الفبای گرجی در قرون وسطی مورد استفاده بعضی از ساکنان شمال قفقاز قرار گرفتهاست مثلاً درداغستان، چچن و اینگوشتیا، سنگ مقبرهها و کتیبههای متعددی وجود دارد که به زبان گرجی نوشته شدهاست.
تغییر و تطور الفبای گرجی
متون و آثار ادبی و تاریخی گرجی، با سه نوع الفبا دیده میشود که هر یک دارای شکل منحصر به خود و تکمیل کننده الفبای قبلی برای تسریع در نوشتن است. این سه نوع الفبا عبارتند از:
- آسُمْتاوْرولی
- نوسْخوری
- مْخِدْرولی
- آسومتاورولی:
- نوسخوری:
- مخدرولی:
الفبای کنونی گرجی
[BCOLOR=transparent]
[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
[/BCOLOR]
الفبای کنونی گرجی و شیوهٔ نوشتن آنها
[/BCOLOR]
[/BCOLOR]الفبای کنونی گرجی نتیجهٔ تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود. این الفبا دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم میشود. در زبان گرجی معاصر، ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته میشود. هر کدام از حروف الفبای گرجی با صوت مطابقت کاملی دارد. از نظر تناسب و تطبیق نوشتار و تلفظ، الفبای گرجی فوقالعاده کامل و عالی است. بدین معنی که در الفبای گرجی یک مثال عدم مطابقت حروف و اصوات دیده وجود ندارد.[۱]
حروف الفبا
الفبا | یونیکد | نام | برابر فارسی | برابر لاتین | آوانگاری |
---|---|---|---|---|---|
ა | U+10D0 | an | آ | A a | ɑ |
ბ | U+10D1 | ban | ب | B b | b |
გ | U+10D2 | gan | گ | G g | ɡ |
დ | U+10D3 | don | د | D d | d |
ე | U+10D4 | en | اِ | E e | ɛ |
ვ | U+10D5 | vin | و | V v | v |
ზ | U+10D6 | zen | ز | Z z | z |
თ | U+10D7 | tan | ت | T' t' | tʰ |
ი | U+10D8 | in | ای | I i | i |
კ | U+10D9 | k'an | K k | kʼ | |
ლ | U+10DA | las | ل | L l | l |
მ | U+10DB | man | م | M m | m |
ნ | U+10DC | nar | ن | N n | n |
ო | U+10DD | on | اُ | O o | ɔ |
პ | U+10DE | p'ar | P' p' | pʼ | |
ჟ | U+10DF | žan | ژ | Ž ž | ʒ |
რ | U+10E0 | rae | ر | R r | r |
ს | U+10E1 | san | س | S s | s |
ტ | U+10E2 | t'ar | T' t' | tʼ | |
უ | U+10E3 | un | او | U u | u |
ფ | U+10E4 | par | پ | P' p' | pʰ |
ქ | U+10E5 | kan | ک | K' k' | kʰ |
ღ | U+10E6 | q'an | غ | Ḡ ḡ | ɣ |
ყ | U+10E7 | q'ar | ق | Q q | qʼ |
შ | U+10E8 | šin | ش | Š š | ʃ |
ჩ | U+10E9 | čin | چ | Č č | tʃ |
ც | U+10EA | can | تس | C' c' | ts |
ძ | U+10EB | jil | دز | J j | dz |
წ | U+10EC | c'il | Ts' ts' | tsʼ | |
ჭ | U+10ED | č'ar | Č' č' | tʃʼ | |
ხ | U+10EE | xan | خ | X x | x |
ჯ | U+10EF | ǰan | ج | J̌ ǰ | dʒ |
ჰ | U+10F0 | hae | ه | H h | h |
[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
[/BCOLOR]
حروف الفبای کنونی زبان گرجی و معادلهای فارسی آنها
[/BCOLOR]
[/BCOLOR]همانگونه که در جدول مشاهده میشود، حروف الفبای گرجی به همان صورت که در واژهها نوشته میشود تلفظ میشوند و این یکی از خصوصیاتی است که خواندن زبان گرجی را آسان ساخته است و به همین دلیل است که تنوعی از مصوتها در این زبان وجود دارد. مثلاً درزبان فارسی آوای «ZZ» به اشکال «ذ، ز، ض و ظ» ممکن است. اما در زبان گرجی برای هر آوایی یک حرف الفبا وجود دارد.
آن دسته از حروفی که مشابه فارسی ندارند:
- صامت «კ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ქ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
- صامت «პ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ფ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
- صامت «ტ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «თ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
- صامت «ღ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «غ» (عربی) و «გ» پدید میآید.
- صامت «ც» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «თ» و «ს» پدید میآید.
- صامت «ძ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «დ» و «ზ» پدید میآید.
- صامت «წ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «ს» پدید میآید.
- صامت «ჭ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «შ» پدید میآید.
[BCOLOR=transparent][BCOLOR=rgb(248, 249, 250)][BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
[/BCOLOR][/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
[BCOLOR=rgb(248, 249, 250)]
جایگاه حروف کنونی گرجی در کیبورد استاندارد گرجی
[/BCOLOR][/BCOLOR]
خلرتوا
خِلْرْتْوا (به گرجی: ხელრთვა) (تلفظ: khelrtva) یک نوع خوشنویسی گرجی، امضا یا مُهر مخصوص رهبران، پادشاهان، شاهزادگان و اشراف گرجستان است.
معنی تحت اللفظی کلمهٔ "خِلْرْتْوا" در زبان گرجی آراستن و زینت بخشیدن با دست است، "خِلی" به معنای دست و "رْتْوا" به معنای آراستن و زینت بخشیدن است.
امضاهای خلرتوا در قالب یکی از سه نوع خط گرجی (بیشتر در خطهای نوسخوری و مخدرولی) نوشته میشدند، گرچه امضاهای مخصوص اشراف در خط آسومتاورلی نوشته میشدند. هر پادشاهگرجی امضای مخصوص به خود را داشته است.