♥ساحل♥
کاربر نگاه دانلود
شاه مجاب شده بود كه چنانچه زنان ایرانی، حجاب ملی و دینی خود را كنار بگذارند و ملبس به لباسهایی شوند كه زنان فرنگ می*پوشند؛ می*توانند در سایر وجوه و شئون اجتماعی نیز، مانند فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زنان فرنگ با آنان برابری كنند!
کشف حجاب
كشف حجاب رضاخانی به نوعی تهدید «ناموس ملی» و رواج نوع جدیدی از «ابتذال» بود و به همین جهت با مخالفت صریح، قاطع و مستمر روحانیت و طبقات مختلف اجتماع مواجه شد. البته رضاخان در آن اقدام فرهنگی! از انواع روش*های خشن نظامی ـ پلیسی استفاده كرد. چادر را از سر زنها، در ملأعام كشید. آنان را مجبور نمود كه با برهنگی و بدون حجاب در جامعه حضور پیدا كنند ـ در این راه از تطمیع، تهدید، پول و وعده دریغ نشد و...
چه بسیار بانوان مۆمنه*ای كه حجاب ملی و دینی*شان را با بذل خونهای پاكشان پاس داشتند.
اما موضوع كشف حجاب در كشوری مانند ایران كه همه جمعیتش مسلمان هستند، با دشواریهای فراوانی روبرو شد. در این مقاله با ارائه اسنادی تلاش شده تا ضمن نشان دادن تلاش حكومتگران برای اجرای كشف حجاب، گوشه*هایی از مقاومت مردمی نیز به تصویر كشیده شود.
روز 22 دی 1314 یعنی 5 روز پس از دستور رضاخان برای كشف حجاب، میرزا علی اكبرخان داور وزیر مالیه طی بخشنامه*ای برای ادارات مالیه سراسر كشور، مقرر كرد كه به مأمورین دولتی متناسب با حقوق*شان وام داده شود تا با انگیزه بیشتری به مقابله با حجاب زنان بپردازند. در این بخشنامه تأكید شده برای مأمورینی كه حقوقشان تا سقف 200 ریال است، یك وام 200 ریالی و به مأمورینی كه بیش از این رقم را دریافت می*دارند مطابق میزان حقوق ماهانه*شان وام داده شود و از پایان حقوق بهمن آنها تا مدت 6 ماه مهلت داده شود وام دریافتی را در 6 قسط بازگردانند.(1)
فتح*الله پاكروان تولیت آستان قدس رضوی نیز در نامه*ای به رئیس*الوزراء از توسعه پدیده بی*حجابی در مشهد اظهار خشنودی كرده و به وی مژده داد كه قصد دارد به زودی ورود خانمهای محجبه به صحن و حرم مطهر امام رضا(ع) و بیوتات شریفه ممنوع شود و از ورود زنان چادری به حرم جلوگیری به عمل آید. وی سپس از رئیس*الوزرا خواست مراتب را به «خاكپای ملوكانه» برساند.(2)
روز 22 دی 1314 یعنی 5 روز پس از دستور رضاخان برای كشف حجاب، میرزا علی اكبرخان داور وزیر مالیه طی بخشنامه*ای برای ادارات مالیه سراسر كشور، مقرر كرد كه به مأمورین دولتی متناسب با حقوق*شان وام داده شود تا با انگیزه بیشتری به مقابله با حجاب زنان بپردازند
در همین رابـ ـطه به موجب نامه دیگری از محمود جم نخست*وزیر به تولیت آستان قدس رضوی برای شركت زنان بی*حجاب در مساجد و روضه و آستانه، ترتیب خاص وجود ندارد. حتی تأكید شده كه «اگر میسر است در مجالس روضه، زنان و مردان روی نیمكت یا صندلی بنشینند.(3)
گزارش دیگری حاكی است كه ابوالقاسم فروهر وزیر كشور در 15 اسفند 1316 طی بخشنامه*ای به كلیه وزارتخانه*ها به مخالفت بسیاری از مأموران دولتی با روند كشف حجاب اشاره كرده و هشدار داده كه مأموران خاطی تحت پیگرد قرار می*گیرند. در این بخشنامه تصریح شده كه مأموران دولتی از بیرون آوردن همسران خود از منزل امتناع می*ورزند.(4)
در 28 شهریور 1317، از «حكومت سبزوار» نامه محرمانه*ای به وزارت داخله (وزارت كشور) نوشته شد. در این نامه، شهروزی حاكم سبزوار با اشاره به اینكه به هنگام دعوت از مقامات محلی و همسرانشان برای حضور بدون حجاب در جشنها بسیاری از آنان دعوت را نمی*پذیرند تصریح شده بود «در مراسم جشنی كه به مناسبت وصول خبر نامزدی قریب**الوقوع ولیعهد با فوزیه (مراسم عقد محمدرضا پهلوی و فوزیه روز 24 اسفند 1317 در قاهره برگزار شد) ترتیب یافت از 136 نفر مدعو در مجلس 106 نفر یا نیامدند و یا بدون همسر خود حاضر شدند. وقتی قضیه را با شهربانی مطرح كردیم غائبین عموماً یا خبر از بارداری همسرانشان، یا وضع حمل آنها، یا مریض بودن آنها دادند و یا مدعی شدند كه همسرشان در مسافرت بوده است. برای اینكه موضوع روشن شود كمی بعد دستور داده شد عموم آنها به مجلس روضه و وعظ و خطابه دعوت شوند تا مشخص شود كه ادعاهایی كه بابت غیبت بانوان خود مطرح كرده*اند، درست بوده است یا خیر.(5)
کشف حجاب
در نامه دیگری كه به تاریخ 16 بهمن 1320 از سوی استاندار كرمان برای وزارت كشور نوشته شده، آمده است كه در جشن فرهنگ روز 15 بهمن از مجموعه آقایان رۆسای لشكری و كشوری دعوت شده به مراسم تنها سه نفر از بانوان آنها شركت كردند و سایر آقایان تعمداً بانوان خود را نیاوردند. استاندار كرمان سپس با خشم می*نویسد «بنده احساس می**كنم كه ارتجاع دوباره مشغول نشو و نماست و اگر جلوگیری نشود عنقریب روضه*خوانی و شیون زنان و راه انداختن كتل و چادر سیاه و پیچه دوباره عرض اندام خواهد كرد.(6)
در نامه*ای كه محمود جم رئیس*الوزراء در آبان 1316 به دفتر مخصوص شاهنشاهی نوشته از قول استاندار خراسان متذكر شده كه در بعضی نقاط این استان از جمله قائن و قصبه كاخك عمل كشف حجاب پیشرفت نداشته و به همین دلیل به توصیه استاندار مذكور خواستار جلب موافقت دفتر مخصوص شاهنشاه برای بازداشت و تبعید «عاملان تحریك» گردیده. طبق اسناد، دفتر مخصوص شاه نیز در نوشته خود در حاشیه نامه با این توصیه موافقت كرده و در نتیجه محمود جم در نامه دیگری به استاندار خراسان خواستار بازداشت و تبعید عاملان عدم پیشرفت كار كشف حجاب در منطقه شده است.(7)
روز 30 خرداد 1315 حاكم كاشمر در نامه*ای به استاندار خراسان كه نسخه*ای از آن برای وزارت داخله نیز ارسال شد، در بیان اقدامات خود نوشت كه به حمام*های زنانه اخطار كرده كه زنان بدون كلاه و با چارقد را راه ندهند حتی مأمورینی را نیز گماشته كه میزان انجام وظیفه حمام*داران زنانه را گزارش كنند. طبق این نامه به گاراژداران نیز تأكید شده كه از سوار كردن زنانی كه چارقد دارند و كلاه به سر نمی*گذارند خودداری ورزند. در پایان نامه تصریح شده كه برای گرفتن بهانه از زنانی كه مدعی هستند پول لازم برای تأمین هزینه تهیه كلاه را ندارند نیز به نمددوزان دستور داده شده كه «از نمد كلاه بسازند» و آنها را ارزان عرضه كنند.(8)
در نامه دیگری نماینده معارف دامغان در 22 دی 1315 به وزارت معارف و اوقاف مركز می**نویسد در جشن كشف حجاب 17 دی امسال كه در سالن دبستان پهلوی منعقد شده بود جز حكمران، فرمانده امنیه، رئیس شهربانی و پزشك بهداری و همچنین چند عضو اداره معارف كسی حضور نداشت و علت آن همانا عدم پیشرفت صحیح «تجدد نسوان دامغان» بود.(9)
در نامه دیگری مدیر دفتر پست و تلگراف گناباد در 31 خرداد 1314 به رئیس*الوزرا می*نویسد: در مدت 20 روزی كه من در این قصبه وارد شده*ام 20 زن ندیده*ام تا ناظر بر میزان پیشرفت كشف حجاب آنها باشم. فقط معدودی اعضای خانواده مأمورین شهربانی كشف حجاب را رعایت می*كردند حتی زنان برای حمام رفتن در ساعات شب از طریق بامهای متصل به هم خود را به حمام می*رسانند.(10)
روز 30 خرداد 1315 حاكم كاشمر در نامه*ای به استاندار خراسان كه نسخه*ای از آن برای وزارت داخله نیز ارسال شد، در بیان اقدامات خود نوشت كه به حمام*های زنانه اخطار كرده كه زنان بدون كلاه و با چارقد را راه ندهند حتی مأمورینی را نیز گماشته كه میزان انجام وظیفه حمام*داران زنانه را گزارش كنند
این مقاومتها و مشكلات ناشی از آن بود كه رضاشاه نتوانست این حقیقت را بفهمد كه مبارزه با حجاب در كشوری كه دین سرمایه اصلی مردم است مبارزه*ای بی*حاصل است.
در بعضی نوشته*های اشرف دختر رضاخان پهلوی دیده شده كه وی از اقدام پدر خود در مورد كشف حجاب با طعنه و انتقاد یاد می*كرد. اشرف در یك جا گفته بود:
«در شرایطی كه من هرگز احساس نكرده بودم كه وی (رضاخان) مایل است از كنترل شدیدی كه درخانه نسبت به ما اعمال می*كرد، بكاهد، تصمیم گرفت كه ملكه، خواهرم، شمس و مرا بدون چادر به مردم تهران نشان دهد! پدرم در خانه حالت مردان یك نسل قبل را داشت. خوب به خاطر دارم كه یك روز با پیراهنی بی*آستین سر ناهار حاضر شدم و او دستور داد كه فوراً بروم و پیراهنم را عوض كنم. اما به عنوان پادشاه حاضر شده بود احساس*های شدید شخصی خود را كنار بگذارد. قرار شد من و مادرم و خواهرم شمس بدون چادر و بی*حجاب در مراسم جشن فارغ*التحصیلی دانشسرای تهران شركت كنیم. در زمستان 1314 بود كه مردم برای اولین بار روی ملكه ایران و دخترانش را دیدند.(11)
پی نوشت ها:
1. خشونت و فرهنگ، اسناد محرمانه كشف حجاب (1322ـ1313)، چاپ اول، تهران، سازمان اسناد ملی ایران (مدیریت پژوهش، انتشارات و آموزش)، 1371، ص 8.
2. جعفری، مرتضی، واقعه كشف حجاب، چاپ اول، تهران، سازمان مدارك فرهنگ انقلاب اسلامی و مۆسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، 1371، ص 190.
3. جعفری، همان، ص 144.
4. خشونت، همان، صص 25 و 26.
5. خشونت، همان، ص 133.
6. خشونت، همان، ص 235.
7. خشونت، همان، ص 182.
8. خشونت، همان، ص 167.
9. خشونت، همان، ص 108.
10. خشونت، همان، ص 176.
11. پهلوی، اشرف، من و برادرم، چاپ اول، نشر علم، 1375، صص 68 و 69.
کشف حجاب
كشف حجاب رضاخانی به نوعی تهدید «ناموس ملی» و رواج نوع جدیدی از «ابتذال» بود و به همین جهت با مخالفت صریح، قاطع و مستمر روحانیت و طبقات مختلف اجتماع مواجه شد. البته رضاخان در آن اقدام فرهنگی! از انواع روش*های خشن نظامی ـ پلیسی استفاده كرد. چادر را از سر زنها، در ملأعام كشید. آنان را مجبور نمود كه با برهنگی و بدون حجاب در جامعه حضور پیدا كنند ـ در این راه از تطمیع، تهدید، پول و وعده دریغ نشد و...
چه بسیار بانوان مۆمنه*ای كه حجاب ملی و دینی*شان را با بذل خونهای پاكشان پاس داشتند.
اما موضوع كشف حجاب در كشوری مانند ایران كه همه جمعیتش مسلمان هستند، با دشواریهای فراوانی روبرو شد. در این مقاله با ارائه اسنادی تلاش شده تا ضمن نشان دادن تلاش حكومتگران برای اجرای كشف حجاب، گوشه*هایی از مقاومت مردمی نیز به تصویر كشیده شود.
روز 22 دی 1314 یعنی 5 روز پس از دستور رضاخان برای كشف حجاب، میرزا علی اكبرخان داور وزیر مالیه طی بخشنامه*ای برای ادارات مالیه سراسر كشور، مقرر كرد كه به مأمورین دولتی متناسب با حقوق*شان وام داده شود تا با انگیزه بیشتری به مقابله با حجاب زنان بپردازند. در این بخشنامه تأكید شده برای مأمورینی كه حقوقشان تا سقف 200 ریال است، یك وام 200 ریالی و به مأمورینی كه بیش از این رقم را دریافت می*دارند مطابق میزان حقوق ماهانه*شان وام داده شود و از پایان حقوق بهمن آنها تا مدت 6 ماه مهلت داده شود وام دریافتی را در 6 قسط بازگردانند.(1)
فتح*الله پاكروان تولیت آستان قدس رضوی نیز در نامه*ای به رئیس*الوزراء از توسعه پدیده بی*حجابی در مشهد اظهار خشنودی كرده و به وی مژده داد كه قصد دارد به زودی ورود خانمهای محجبه به صحن و حرم مطهر امام رضا(ع) و بیوتات شریفه ممنوع شود و از ورود زنان چادری به حرم جلوگیری به عمل آید. وی سپس از رئیس*الوزرا خواست مراتب را به «خاكپای ملوكانه» برساند.(2)
روز 22 دی 1314 یعنی 5 روز پس از دستور رضاخان برای كشف حجاب، میرزا علی اكبرخان داور وزیر مالیه طی بخشنامه*ای برای ادارات مالیه سراسر كشور، مقرر كرد كه به مأمورین دولتی متناسب با حقوق*شان وام داده شود تا با انگیزه بیشتری به مقابله با حجاب زنان بپردازند
در همین رابـ ـطه به موجب نامه دیگری از محمود جم نخست*وزیر به تولیت آستان قدس رضوی برای شركت زنان بی*حجاب در مساجد و روضه و آستانه، ترتیب خاص وجود ندارد. حتی تأكید شده كه «اگر میسر است در مجالس روضه، زنان و مردان روی نیمكت یا صندلی بنشینند.(3)
گزارش دیگری حاكی است كه ابوالقاسم فروهر وزیر كشور در 15 اسفند 1316 طی بخشنامه*ای به كلیه وزارتخانه*ها به مخالفت بسیاری از مأموران دولتی با روند كشف حجاب اشاره كرده و هشدار داده كه مأموران خاطی تحت پیگرد قرار می*گیرند. در این بخشنامه تصریح شده كه مأموران دولتی از بیرون آوردن همسران خود از منزل امتناع می*ورزند.(4)
در 28 شهریور 1317، از «حكومت سبزوار» نامه محرمانه*ای به وزارت داخله (وزارت كشور) نوشته شد. در این نامه، شهروزی حاكم سبزوار با اشاره به اینكه به هنگام دعوت از مقامات محلی و همسرانشان برای حضور بدون حجاب در جشنها بسیاری از آنان دعوت را نمی*پذیرند تصریح شده بود «در مراسم جشنی كه به مناسبت وصول خبر نامزدی قریب**الوقوع ولیعهد با فوزیه (مراسم عقد محمدرضا پهلوی و فوزیه روز 24 اسفند 1317 در قاهره برگزار شد) ترتیب یافت از 136 نفر مدعو در مجلس 106 نفر یا نیامدند و یا بدون همسر خود حاضر شدند. وقتی قضیه را با شهربانی مطرح كردیم غائبین عموماً یا خبر از بارداری همسرانشان، یا وضع حمل آنها، یا مریض بودن آنها دادند و یا مدعی شدند كه همسرشان در مسافرت بوده است. برای اینكه موضوع روشن شود كمی بعد دستور داده شد عموم آنها به مجلس روضه و وعظ و خطابه دعوت شوند تا مشخص شود كه ادعاهایی كه بابت غیبت بانوان خود مطرح كرده*اند، درست بوده است یا خیر.(5)
کشف حجاب
در نامه دیگری كه به تاریخ 16 بهمن 1320 از سوی استاندار كرمان برای وزارت كشور نوشته شده، آمده است كه در جشن فرهنگ روز 15 بهمن از مجموعه آقایان رۆسای لشكری و كشوری دعوت شده به مراسم تنها سه نفر از بانوان آنها شركت كردند و سایر آقایان تعمداً بانوان خود را نیاوردند. استاندار كرمان سپس با خشم می*نویسد «بنده احساس می**كنم كه ارتجاع دوباره مشغول نشو و نماست و اگر جلوگیری نشود عنقریب روضه*خوانی و شیون زنان و راه انداختن كتل و چادر سیاه و پیچه دوباره عرض اندام خواهد كرد.(6)
در نامه*ای كه محمود جم رئیس*الوزراء در آبان 1316 به دفتر مخصوص شاهنشاهی نوشته از قول استاندار خراسان متذكر شده كه در بعضی نقاط این استان از جمله قائن و قصبه كاخك عمل كشف حجاب پیشرفت نداشته و به همین دلیل به توصیه استاندار مذكور خواستار جلب موافقت دفتر مخصوص شاهنشاه برای بازداشت و تبعید «عاملان تحریك» گردیده. طبق اسناد، دفتر مخصوص شاه نیز در نوشته خود در حاشیه نامه با این توصیه موافقت كرده و در نتیجه محمود جم در نامه دیگری به استاندار خراسان خواستار بازداشت و تبعید عاملان عدم پیشرفت كار كشف حجاب در منطقه شده است.(7)
روز 30 خرداد 1315 حاكم كاشمر در نامه*ای به استاندار خراسان كه نسخه*ای از آن برای وزارت داخله نیز ارسال شد، در بیان اقدامات خود نوشت كه به حمام*های زنانه اخطار كرده كه زنان بدون كلاه و با چارقد را راه ندهند حتی مأمورینی را نیز گماشته كه میزان انجام وظیفه حمام*داران زنانه را گزارش كنند. طبق این نامه به گاراژداران نیز تأكید شده كه از سوار كردن زنانی كه چارقد دارند و كلاه به سر نمی*گذارند خودداری ورزند. در پایان نامه تصریح شده كه برای گرفتن بهانه از زنانی كه مدعی هستند پول لازم برای تأمین هزینه تهیه كلاه را ندارند نیز به نمددوزان دستور داده شده كه «از نمد كلاه بسازند» و آنها را ارزان عرضه كنند.(8)
در نامه دیگری نماینده معارف دامغان در 22 دی 1315 به وزارت معارف و اوقاف مركز می**نویسد در جشن كشف حجاب 17 دی امسال كه در سالن دبستان پهلوی منعقد شده بود جز حكمران، فرمانده امنیه، رئیس شهربانی و پزشك بهداری و همچنین چند عضو اداره معارف كسی حضور نداشت و علت آن همانا عدم پیشرفت صحیح «تجدد نسوان دامغان» بود.(9)
در نامه دیگری مدیر دفتر پست و تلگراف گناباد در 31 خرداد 1314 به رئیس*الوزرا می*نویسد: در مدت 20 روزی كه من در این قصبه وارد شده*ام 20 زن ندیده*ام تا ناظر بر میزان پیشرفت كشف حجاب آنها باشم. فقط معدودی اعضای خانواده مأمورین شهربانی كشف حجاب را رعایت می*كردند حتی زنان برای حمام رفتن در ساعات شب از طریق بامهای متصل به هم خود را به حمام می*رسانند.(10)
روز 30 خرداد 1315 حاكم كاشمر در نامه*ای به استاندار خراسان كه نسخه*ای از آن برای وزارت داخله نیز ارسال شد، در بیان اقدامات خود نوشت كه به حمام*های زنانه اخطار كرده كه زنان بدون كلاه و با چارقد را راه ندهند حتی مأمورینی را نیز گماشته كه میزان انجام وظیفه حمام*داران زنانه را گزارش كنند
این مقاومتها و مشكلات ناشی از آن بود كه رضاشاه نتوانست این حقیقت را بفهمد كه مبارزه با حجاب در كشوری كه دین سرمایه اصلی مردم است مبارزه*ای بی*حاصل است.
در بعضی نوشته*های اشرف دختر رضاخان پهلوی دیده شده كه وی از اقدام پدر خود در مورد كشف حجاب با طعنه و انتقاد یاد می*كرد. اشرف در یك جا گفته بود:
«در شرایطی كه من هرگز احساس نكرده بودم كه وی (رضاخان) مایل است از كنترل شدیدی كه درخانه نسبت به ما اعمال می*كرد، بكاهد، تصمیم گرفت كه ملكه، خواهرم، شمس و مرا بدون چادر به مردم تهران نشان دهد! پدرم در خانه حالت مردان یك نسل قبل را داشت. خوب به خاطر دارم كه یك روز با پیراهنی بی*آستین سر ناهار حاضر شدم و او دستور داد كه فوراً بروم و پیراهنم را عوض كنم. اما به عنوان پادشاه حاضر شده بود احساس*های شدید شخصی خود را كنار بگذارد. قرار شد من و مادرم و خواهرم شمس بدون چادر و بی*حجاب در مراسم جشن فارغ*التحصیلی دانشسرای تهران شركت كنیم. در زمستان 1314 بود كه مردم برای اولین بار روی ملكه ایران و دخترانش را دیدند.(11)
پی نوشت ها:
1. خشونت و فرهنگ، اسناد محرمانه كشف حجاب (1322ـ1313)، چاپ اول، تهران، سازمان اسناد ملی ایران (مدیریت پژوهش، انتشارات و آموزش)، 1371، ص 8.
2. جعفری، مرتضی، واقعه كشف حجاب، چاپ اول، تهران، سازمان مدارك فرهنگ انقلاب اسلامی و مۆسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، 1371، ص 190.
3. جعفری، همان، ص 144.
4. خشونت، همان، صص 25 و 26.
5. خشونت، همان، ص 133.
6. خشونت، همان، ص 235.
7. خشونت، همان، ص 182.
8. خشونت، همان، ص 167.
9. خشونت، همان، ص 108.
10. خشونت، همان، ص 176.
11. پهلوی، اشرف، من و برادرم، چاپ اول، نشر علم، 1375، صص 68 و 69.
