دستگاه تولید مثل ماده
دستگاه تولید مثل ماده شامل : یک جفت تخمدان و او یداکت(لولة تخمک بر یا لولة فالوپ)
رحم و واژن میباشد.
کلیتوریس، لُب بزرگ و لُب کوچک دستگاه تناسلی خارجی را میسازد.
تا ده سالگی اعضای تناسلی نارس هستند.
اولین عادت ماهیانه در سن 13 رخ میدهد.
سیکل ماهانه 30-28 روز طول میکشد.
تخمک اواسط سیکل ماهیانه از تخمدان خارج میشود.
مخاط رحم در نتیجة اثرات هورمونهای تخمدانی ضخیم میشود.
اگر لقاح صورت نگیرد مخاط رحم کنده میشود و خونریزی میکند.
تخمدان :
به تعداد دو عدد، بادامی شکل، بطول 4 سانتیمتر و عرض 3-2 سانتیمتر.
توسط رباط صفاقی بنام مزاواریوم به رحم متصل میشود.
تخمدانها از نوارهایی در حفرة عمومی بدن شکل میگیرند.
تخمدان از مزودرم حفرة عمومی بدن ایجاد میشود.
سلولهای جنـ*ـسی اولیه از آندودرم کیسة زرده وارد تخمدان شده، اووگونی را میسازند.
پس از تقسیم و رشد، اووسیت اولیه شکل میگیرد پروفاز تقسیم اول میوز را شروع میکنند.
اووسیت اولیه تا سن بلوغ و زمان تخمک گذاری پروفاز اول باقی میماند.
تخمدان فرد بالغ دارای پوشش مکعبی ساده است که برروی یک لایه بافت پیوندی متراکم (جلد سفید) میباشد
تخمدان دو بخش دارد
مرکزی)مغز) دارای بافت پیوندی سست
قشری دارای داربست سلولی بصورت فولیکولهای تخمدان میباشد
فولیکولهای تخمدانی :
یک فولیکول شامل اووسیت اولیه در وسط و سلولهای پوششی در اطراف میباشد
حدود 400000 فولیکول در تخمدانهای دختر در زمان تولد وجود دارد
از این تعداد فقط 400 عدد تخمک در دوران زایایی زن خارج میشود
هر ماه فقط یک اووسیت خارج شده به اوول تبدیل میشود
رسیدگی هر فولیکول 4 مرحله دارد :
الف) فولیکولهای اولیه جوان :
تک لایهای است.
دارای یک اووسیت در مرکز و یک لایه از سلولهای پوششی پهن در اطراف میباشد.
قطر اووسیت 20 میکرومتر است.
ب) فولیکولهای اولیه پیشرفته :
همگام با رشد فولیکول در سه قسمت تغییراتی رخ میدهد :
اندازه اووسیت به 80-50 میکرومتر میرسد.
میکروویلیها در سطح اووسیت ناحیة شفاف را میسازند.
سلولهای پهن و تک لایهای تقسیم شده به شکل مکعبی ظاهر میشوند.
لایة مطبق دانهدار را برروی غشای پایه میسازند.
بافت پیوندی اطراف فولیکول فشرده شده تک را میسازند.
ج : فولیکول ثانویه یا نارس :
قطر فولیکول به 5/0 میلیمتر میرسد
12-6 لایه سلولهای دانهدار ساخته میشود
فضاهای نامنظم پر از مایع در بین سلولها ظاهر میشود
این فضاها با هم یکی شده و آنتروم یا حفرة مرکزی را ایجاد میکند
قطر فولیکول ممکن است به 10 میلیمتر برسد اما اندازه اووسیت اولیه تغییر نمیکند
اووسیت از مرکز دور شده، درکومولوس اووفوروس که به داخل آنتروم به شکل هلال برجسته شده است قرار میگیرد
تک که بوسیلة غشای پایه از سلولهای دانهدار جدا شده، دو لایة تک داخلی )رگهای خونی) و تک خارجی (رشتهای( را میسازد
د. فولیکول رسیده دوگراف
در مدت 14-10 روز فولیکول اولیه جوان بالغ میشود
مایع فولیکولی درون آنتروم در بین سلولهای کومولوس اووفوروس جمع شده، اووسیت را از کلیة لایهها به غیر از تاج شعاعی جدا میکند.
تحت کنترل هورمونها، افزایش ناگهانی مایع فولیکولی باعث تخمکگذاری میشود.
تخمکگذاری :
پارگی و آزاد شدن تخمک هر 30-28 روز یکبار اتفاق میافتد.
تخمکگذاری در وسط سیکل ماهیانه یعنی طی روزهای 14-10 صورت میگیرد.
درست قبل از تخمکگذاری، اووسیت و تاج شعاعی اطرافش آزادانه در مایع فولیکولی شناورند.
حجم مایع داخل آنتروم بطور ناگهانی افزایش مییابد.
فولیکول پاره شده، اووسیت همراه با تاج شعاعی به حفرة شکم میریزد.
بلافاصله اووسیت به او یداکت کشیده میشود.
جسم زرد :
پس از تخمکگذاری، فولیکول بلافاصله از بین نمیرود، بلکه به یک غدة مترشحة درون ریز موقت (جسم زرد) تبدیل میشود.
غشای پایه که سلولهای دانهدار را از نک داخلی جدا میکرد حل میشود.
استروژنی که توسط سلولهای دانهدار تولید میشد غده هیپوفیز را تحـریـ*ک میکند تا LH تولید کند.
LH باعث هیپوتروفی سلولهای دانهدار میشود
این سلولها پر از قطرات چربی شده زرد رنگ میشود و به این سلولها، سلولهای لوتئینی دانهدارگفته میشود.
این سلولها تحت تأثیر LH هورمون پروژسترون تولید میکنند
اگر باروری صورت نگیرد، جسم زرد برای 10-7 روز فعال است سپس تحلیل میرود و بصورت یک زخم بنام جسم سفید در میآید
اثر هورمون برروی تخمدان :
FSH رشد فولیکولها را در نیمة اول سیکل ماهیانه باعث میشود
LH افزایش مایع فولیکولی و پارگی فولیکول رسیده را کنترل میکند
تشکیل جسم زرد تحت کنترل مستقیم LH میباشد
تخمدان خود نیز دو هورمون استروژن و پروژسترون را تولید میکند
ترشح استروژن در مدت 28 روز سیکل ادامه دارد ولی در زمان تخمکگذاری به اوج خود میرسد
استروژن بالا در وسط سیکل ماهیانه ترشح GnRH را از هیپوتالاموس تحـریـ*ک میکند که باعث ترشح بیشتر LH میشود ولی ترشح FSH کمتر میشود
رشد فولیکولی متوقف شده، ترشح LH تخمکگذاری و تبدیل فولیکول رسیده به جسم زرد را تحـریـ*ک میکند
پروژستون بوسیله سلولهای لوتئینی دانهدار در جسم زرد ترشح میشود
پروژستون مسئول تغییر در غدد و داربست آندومتریوم رحم میباشد
اویداکت :
دو لوله ماهیچهای اویداک به طول 15 سانتیمتر و قطر 8-6 میلیمتر است.
طول اویداکت از تخمدان تا رحم چهار قسمت دارد:
قیف : ناحیهای به شکل قیف است بنام شیپور فالوپ
آمپول: بخش میانیو وسیع است. باروری در این ناحیه صورت میگیرد.
تنگه : ناحیه باریک مجاور رحم است.
بخش بینابینی : قسمتی از اویداکت است که به رحم میچسبد.
دیوارة اویداکت :
دارای سه لایة مشخص است :
مخاط : پوشش استوانهای ساده با دو نوع سلول :
سلولهای مژهدار
سلولهای باریک چنگکی
کار سلولهای چنگکی ترشحی است و مواد غذایی برای سلولهای جنـ*ـسی آماده میکند
طبقة ماهیچهای : دارای ماهیچة صاف، حلقوی در داخل و طولی در خارج
سروز : اویداکت بوسیله لایهای از بافت پیوندی پوشیده شده است لیکن طبقة خارجی مزوتلیوم است
رحم :
رحم بشکل گلابی است
رحم از خارج به داخل سه طبقه است :
سروز
میومتریوم : روکش ماهیچهای است که به ضخامت 15 میلیمتر میباشد. ماهیچة صاف و بافت پیوندی در این ناحیه دیده میشود. دارای سه لایة تقریباً مشخص دارد، لایه میانی یا طبقه رگی شامل تعداد زیادی رگهای خونی است
آندومتریوم :
پوشش آن استوانهای ساده و تعداد زیادی غدد لولهای ساده دارد.
آندومتریوم دارای دو ناحیه است:
ناحیه فعال که ضخیم است
ناحیه پایهای که نازک است
سرخرگهای رحمی تعدادی انشعابات قوسی میسازد که به لایة میانی میومتریوم میرسد
این سرخرگها انشعابات شعاعی به آندومتریوم میفرستند
انشعابات بر دو نوعند :
1- سرخرگ پایهای مستقیم : طبقة پایهای آندومتریوم را سیراب میکنند
2- سرخرگ مارپیچی : از طبقة پایهای گذشته به طبقة فعال میرسد
تغییرات رحم در طول سیکل جنـ*ـسی :
شروع خونریزی در عادت ماهیانه روز اول سیکل حساب میشود و دارای 4 مرحله است:
1- خونریزی، روز سوم تا پنجم
2- مرحلة ترمیمی یا استروژنی: خاتمة خونریزی تا روز اول یا دوم بعد از تخمکگذاری
3- مرحلة ترشحی: (لوتینی یا پیش حاملگی): درست بعد از تخمکگذاری تا روز 26 یا 27 سیکل ماهیانه
4- مرحلة پیش خونریزی: 1-2 روز طول میکشد، با شروع خونریزی خاتمه مییابد
پس از اینکه طبقة فعال رحم در مدت خونریزی از بین رفت، طی چهار مرحلة دوبار ساخته میشود :
1-مرحلة تکثیر : سلولهای پوشش غدد پایهای تقسیم شده سطح مخاط را میپوشانند
بطول غدد اضافه میشود، مستقیم شده به سرخرگهای مارپیچی در داخل بافت در حال ترمیم نفوذ میکنند
تحت تأثیر استروژن تولید شده از فولیکولها ضخامت آندومتریوم از 5/0 میلیمتر به 3-2 میلیمتر میرسد
2- مرحلة ترشحی : 2-1 روز پس از تخمکگذاری، ضخامت آندومتریوم به 5-4 میلیمتر میرسد
3- مرحلة پیش خونریزی:
- در پی تشکیل جسم زرد، سرخرگهای مارپیچی انقباضات دورهای را آغاز میکنند
- غدد عمل ترشح را متوقف میکنند
- طبقة فعال رحم در نتیجة از دست دادن آب چروکیده میشود
مرحله خونریزی :
با انقباض سرخرگهای مارپیچی، دیوارة مویرگها پاره میشود
قطعات غدد، خون، مایع فولیکولی و فضولات بافتی ازرحم جدا شده و به خارج دفع میشوند
گردن رحم :
پائینترین قسمت رحم است.
کانال گردنی بطول سه سانتیمتر را محصور کرده به واژن باز میشود.
سیستم رگی و مخاط گردن رحم با ساختمان اصلی رحم تشابهای ندارد.
پوشش استوانهای آن موکوس ترشح میکند.
واژن :
واژن مجرایی ماهیچهای و کلاژنی است
دیوارهاش دارای سه لایه است، مخاط، ماهیچه، فیبروزی
پوشش مخاطی آن مطبق سنگفرشی غیرشاخی است
آستر مخاط دارای گرههای لنفاوی فراوان است
غدهای در واژن وجود ندارد و رطوبت واژن بعلت ترشحات موکوسی گردن رحم (غدد بارتولن و وستیبول) است
غدد پستانی :
غدد پستانی لولهای و برون ریز هستند
در زیر نوک غده سینوس شیری پر از مجرای شیری قرار دارد
در سن بلوغ هر سینوس به تعدادی مجاری بین لوبولی تقسیم میشود
رشد سیستم مجاری و چربی باعث بزرگ شدن غدد پستانی میشود
سلولهای چربی در دوران بارداری و شیردهی تخلیه میشوند و فضای بیشتری برای رشد حبابها ایجاد میکنند
شیر شامل کازیین، لاکتاآلبومین، چربی (تریگلیسرید) و کربوهیدرات میباشد.
ترکیبات دیگری مانند ویتامین، نمک، املاح از خون به این محل منتقل میشود.
ایمونوگلوبولینهای شیر (IgA) نوزاد را در مقابل میکروارگانیسمها ایمن میکند
دستگاه تولید مثل ماده شامل : یک جفت تخمدان و او یداکت(لولة تخمک بر یا لولة فالوپ)
رحم و واژن میباشد.
کلیتوریس، لُب بزرگ و لُب کوچک دستگاه تناسلی خارجی را میسازد.
تا ده سالگی اعضای تناسلی نارس هستند.
اولین عادت ماهیانه در سن 13 رخ میدهد.
سیکل ماهانه 30-28 روز طول میکشد.
تخمک اواسط سیکل ماهیانه از تخمدان خارج میشود.
مخاط رحم در نتیجة اثرات هورمونهای تخمدانی ضخیم میشود.
اگر لقاح صورت نگیرد مخاط رحم کنده میشود و خونریزی میکند.
تخمدان :
به تعداد دو عدد، بادامی شکل، بطول 4 سانتیمتر و عرض 3-2 سانتیمتر.
توسط رباط صفاقی بنام مزاواریوم به رحم متصل میشود.
تخمدانها از نوارهایی در حفرة عمومی بدن شکل میگیرند.
تخمدان از مزودرم حفرة عمومی بدن ایجاد میشود.
سلولهای جنـ*ـسی اولیه از آندودرم کیسة زرده وارد تخمدان شده، اووگونی را میسازند.
پس از تقسیم و رشد، اووسیت اولیه شکل میگیرد پروفاز تقسیم اول میوز را شروع میکنند.
اووسیت اولیه تا سن بلوغ و زمان تخمک گذاری پروفاز اول باقی میماند.
تخمدان فرد بالغ دارای پوشش مکعبی ساده است که برروی یک لایه بافت پیوندی متراکم (جلد سفید) میباشد
تخمدان دو بخش دارد
مرکزی)مغز) دارای بافت پیوندی سست
قشری دارای داربست سلولی بصورت فولیکولهای تخمدان میباشد
فولیکولهای تخمدانی :
یک فولیکول شامل اووسیت اولیه در وسط و سلولهای پوششی در اطراف میباشد
حدود 400000 فولیکول در تخمدانهای دختر در زمان تولد وجود دارد
از این تعداد فقط 400 عدد تخمک در دوران زایایی زن خارج میشود
هر ماه فقط یک اووسیت خارج شده به اوول تبدیل میشود
رسیدگی هر فولیکول 4 مرحله دارد :
الف) فولیکولهای اولیه جوان :
تک لایهای است.
دارای یک اووسیت در مرکز و یک لایه از سلولهای پوششی پهن در اطراف میباشد.
قطر اووسیت 20 میکرومتر است.
ب) فولیکولهای اولیه پیشرفته :
همگام با رشد فولیکول در سه قسمت تغییراتی رخ میدهد :
اندازه اووسیت به 80-50 میکرومتر میرسد.
میکروویلیها در سطح اووسیت ناحیة شفاف را میسازند.
سلولهای پهن و تک لایهای تقسیم شده به شکل مکعبی ظاهر میشوند.
لایة مطبق دانهدار را برروی غشای پایه میسازند.
بافت پیوندی اطراف فولیکول فشرده شده تک را میسازند.
ج : فولیکول ثانویه یا نارس :
قطر فولیکول به 5/0 میلیمتر میرسد
12-6 لایه سلولهای دانهدار ساخته میشود
فضاهای نامنظم پر از مایع در بین سلولها ظاهر میشود
این فضاها با هم یکی شده و آنتروم یا حفرة مرکزی را ایجاد میکند
قطر فولیکول ممکن است به 10 میلیمتر برسد اما اندازه اووسیت اولیه تغییر نمیکند
اووسیت از مرکز دور شده، درکومولوس اووفوروس که به داخل آنتروم به شکل هلال برجسته شده است قرار میگیرد
تک که بوسیلة غشای پایه از سلولهای دانهدار جدا شده، دو لایة تک داخلی )رگهای خونی) و تک خارجی (رشتهای( را میسازد
د. فولیکول رسیده دوگراف
در مدت 14-10 روز فولیکول اولیه جوان بالغ میشود
مایع فولیکولی درون آنتروم در بین سلولهای کومولوس اووفوروس جمع شده، اووسیت را از کلیة لایهها به غیر از تاج شعاعی جدا میکند.
تحت کنترل هورمونها، افزایش ناگهانی مایع فولیکولی باعث تخمکگذاری میشود.
تخمکگذاری :
پارگی و آزاد شدن تخمک هر 30-28 روز یکبار اتفاق میافتد.
تخمکگذاری در وسط سیکل ماهیانه یعنی طی روزهای 14-10 صورت میگیرد.
درست قبل از تخمکگذاری، اووسیت و تاج شعاعی اطرافش آزادانه در مایع فولیکولی شناورند.
حجم مایع داخل آنتروم بطور ناگهانی افزایش مییابد.
فولیکول پاره شده، اووسیت همراه با تاج شعاعی به حفرة شکم میریزد.
بلافاصله اووسیت به او یداکت کشیده میشود.
جسم زرد :
پس از تخمکگذاری، فولیکول بلافاصله از بین نمیرود، بلکه به یک غدة مترشحة درون ریز موقت (جسم زرد) تبدیل میشود.
غشای پایه که سلولهای دانهدار را از نک داخلی جدا میکرد حل میشود.
استروژنی که توسط سلولهای دانهدار تولید میشد غده هیپوفیز را تحـریـ*ک میکند تا LH تولید کند.
LH باعث هیپوتروفی سلولهای دانهدار میشود
این سلولها پر از قطرات چربی شده زرد رنگ میشود و به این سلولها، سلولهای لوتئینی دانهدارگفته میشود.
این سلولها تحت تأثیر LH هورمون پروژسترون تولید میکنند
اگر باروری صورت نگیرد، جسم زرد برای 10-7 روز فعال است سپس تحلیل میرود و بصورت یک زخم بنام جسم سفید در میآید
اثر هورمون برروی تخمدان :
FSH رشد فولیکولها را در نیمة اول سیکل ماهیانه باعث میشود
LH افزایش مایع فولیکولی و پارگی فولیکول رسیده را کنترل میکند
تشکیل جسم زرد تحت کنترل مستقیم LH میباشد
تخمدان خود نیز دو هورمون استروژن و پروژسترون را تولید میکند
ترشح استروژن در مدت 28 روز سیکل ادامه دارد ولی در زمان تخمکگذاری به اوج خود میرسد
استروژن بالا در وسط سیکل ماهیانه ترشح GnRH را از هیپوتالاموس تحـریـ*ک میکند که باعث ترشح بیشتر LH میشود ولی ترشح FSH کمتر میشود
رشد فولیکولی متوقف شده، ترشح LH تخمکگذاری و تبدیل فولیکول رسیده به جسم زرد را تحـریـ*ک میکند
پروژستون بوسیله سلولهای لوتئینی دانهدار در جسم زرد ترشح میشود
پروژستون مسئول تغییر در غدد و داربست آندومتریوم رحم میباشد
اویداکت :
دو لوله ماهیچهای اویداک به طول 15 سانتیمتر و قطر 8-6 میلیمتر است.
طول اویداکت از تخمدان تا رحم چهار قسمت دارد:
قیف : ناحیهای به شکل قیف است بنام شیپور فالوپ
آمپول: بخش میانیو وسیع است. باروری در این ناحیه صورت میگیرد.
تنگه : ناحیه باریک مجاور رحم است.
بخش بینابینی : قسمتی از اویداکت است که به رحم میچسبد.
دیوارة اویداکت :
دارای سه لایة مشخص است :
مخاط : پوشش استوانهای ساده با دو نوع سلول :
سلولهای مژهدار
سلولهای باریک چنگکی
کار سلولهای چنگکی ترشحی است و مواد غذایی برای سلولهای جنـ*ـسی آماده میکند
طبقة ماهیچهای : دارای ماهیچة صاف، حلقوی در داخل و طولی در خارج
سروز : اویداکت بوسیله لایهای از بافت پیوندی پوشیده شده است لیکن طبقة خارجی مزوتلیوم است
رحم :
رحم بشکل گلابی است
رحم از خارج به داخل سه طبقه است :
سروز
میومتریوم : روکش ماهیچهای است که به ضخامت 15 میلیمتر میباشد. ماهیچة صاف و بافت پیوندی در این ناحیه دیده میشود. دارای سه لایة تقریباً مشخص دارد، لایه میانی یا طبقه رگی شامل تعداد زیادی رگهای خونی است
آندومتریوم :
پوشش آن استوانهای ساده و تعداد زیادی غدد لولهای ساده دارد.
آندومتریوم دارای دو ناحیه است:
ناحیه فعال که ضخیم است
ناحیه پایهای که نازک است
سرخرگهای رحمی تعدادی انشعابات قوسی میسازد که به لایة میانی میومتریوم میرسد
این سرخرگها انشعابات شعاعی به آندومتریوم میفرستند
انشعابات بر دو نوعند :
1- سرخرگ پایهای مستقیم : طبقة پایهای آندومتریوم را سیراب میکنند
2- سرخرگ مارپیچی : از طبقة پایهای گذشته به طبقة فعال میرسد
تغییرات رحم در طول سیکل جنـ*ـسی :
شروع خونریزی در عادت ماهیانه روز اول سیکل حساب میشود و دارای 4 مرحله است:
1- خونریزی، روز سوم تا پنجم
2- مرحلة ترمیمی یا استروژنی: خاتمة خونریزی تا روز اول یا دوم بعد از تخمکگذاری
3- مرحلة ترشحی: (لوتینی یا پیش حاملگی): درست بعد از تخمکگذاری تا روز 26 یا 27 سیکل ماهیانه
4- مرحلة پیش خونریزی: 1-2 روز طول میکشد، با شروع خونریزی خاتمه مییابد
پس از اینکه طبقة فعال رحم در مدت خونریزی از بین رفت، طی چهار مرحلة دوبار ساخته میشود :
1-مرحلة تکثیر : سلولهای پوشش غدد پایهای تقسیم شده سطح مخاط را میپوشانند
بطول غدد اضافه میشود، مستقیم شده به سرخرگهای مارپیچی در داخل بافت در حال ترمیم نفوذ میکنند
تحت تأثیر استروژن تولید شده از فولیکولها ضخامت آندومتریوم از 5/0 میلیمتر به 3-2 میلیمتر میرسد
2- مرحلة ترشحی : 2-1 روز پس از تخمکگذاری، ضخامت آندومتریوم به 5-4 میلیمتر میرسد
3- مرحلة پیش خونریزی:
- در پی تشکیل جسم زرد، سرخرگهای مارپیچی انقباضات دورهای را آغاز میکنند
- غدد عمل ترشح را متوقف میکنند
- طبقة فعال رحم در نتیجة از دست دادن آب چروکیده میشود
مرحله خونریزی :
با انقباض سرخرگهای مارپیچی، دیوارة مویرگها پاره میشود
قطعات غدد، خون، مایع فولیکولی و فضولات بافتی ازرحم جدا شده و به خارج دفع میشوند
گردن رحم :
پائینترین قسمت رحم است.
کانال گردنی بطول سه سانتیمتر را محصور کرده به واژن باز میشود.
سیستم رگی و مخاط گردن رحم با ساختمان اصلی رحم تشابهای ندارد.
پوشش استوانهای آن موکوس ترشح میکند.
واژن :
واژن مجرایی ماهیچهای و کلاژنی است
دیوارهاش دارای سه لایه است، مخاط، ماهیچه، فیبروزی
پوشش مخاطی آن مطبق سنگفرشی غیرشاخی است
آستر مخاط دارای گرههای لنفاوی فراوان است
غدهای در واژن وجود ندارد و رطوبت واژن بعلت ترشحات موکوسی گردن رحم (غدد بارتولن و وستیبول) است
غدد پستانی :
غدد پستانی لولهای و برون ریز هستند
در زیر نوک غده سینوس شیری پر از مجرای شیری قرار دارد
در سن بلوغ هر سینوس به تعدادی مجاری بین لوبولی تقسیم میشود
رشد سیستم مجاری و چربی باعث بزرگ شدن غدد پستانی میشود
سلولهای چربی در دوران بارداری و شیردهی تخلیه میشوند و فضای بیشتری برای رشد حبابها ایجاد میکنند
شیر شامل کازیین، لاکتاآلبومین، چربی (تریگلیسرید) و کربوهیدرات میباشد.
ترکیبات دیگری مانند ویتامین، نمک، املاح از خون به این محل منتقل میشود.
ایمونوگلوبولینهای شیر (IgA) نوزاد را در مقابل میکروارگانیسمها ایمن میکند