تانیا
کاربر نگاه دانلود
- عضویت
- 2016/07/19
- ارسالی ها
- 88
- امتیاز واکنش
- 144
- امتیاز
- 316
"دفاع مشروع "
دفاع مشروع یا دفاع قانونی عبارت است از توانایی بر دفع تجاوزقریب الوقوع و ناحقی که نفس ،عرض،ناموس،مال و آزادی تن خود یا دیگری را به خطر انداخته است .
دفاع مشروع قدرتی بازدارنده با هدف جلوگیری از خطرهایی است که رهایی از آن جز با ارتکاب جرم ممکن نیست.
ولی دفع و جلوگیری از خطرهای مذکور هیچ گاه نباید با انگیزه انتقام جویی و آزار و اذیت توأم باشد .
از این رو ،اعمال دفاعی از یک سو به شرط ضرورت و از سوی دیگر به شرط تناسب مقید شده است .
دفاع مشروع ازجمله جهاتی است که قانونگذار فعل ضرورت را صراحتأ اجازه داده و وصف مجرمانه را از آن زدوده است.
به همین دلیل مدافع مشروع در چنین حالتی نه تنها مقصر نیست ،بلکه ضامن خسارت ها یا صدمات وارد به دیگری نیز محسوب نمیشود .
شروط تحقق دفاع مشروع
با آنکه قانونگذار حق دفاع را برای کسی که مورد تعـ*رض و تجـ*ـاوز قرار گرفته محترم شمرده است ،اعمال این حق را بدون قید و شرط جایز ندانسته است .
ماده 156ق م ا این شروط را در ضمن صدور جواز دفاع به این شرح مقرر داشته است :"هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس ،عرض، ناموس ،مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجـ*ـاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب میشود ،در صورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمیشود :
الف -رفتار ارتکابی برای دفع تجـ*ـاوز یا خطر ضرورت داشته باشد .
ب-دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد .
پ-خطر و تجـ*ـاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجـ*ـاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد .
ت-توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملأ ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجـ*ـاوز و خطر مؤثر واقع نشود ."
به استناد این ماده دفاع در برابر تجـ*ـاوز یا خطر هنگامی واکنش مشروع تلقی میشود که هم تجـ*ـاوز و هم دفاع مطابق اوصاف مذکور واقع شود . برخی از این اوصاف را باید در فعل متجاوز و برخی دیگر را در فعل مدافع باید جست و جو کرد.
تجـ*ـاوز به نفس :
هر رفتاری مانند ،جرح ،قتل ،ضرب ،تجـ*ـاوز به نفس محسوب میشود .
تجـ*ـاوز به نفس اعم است از رفتاری که خطری مستقیم برای حیات انسان ایجاد کند و یا متضمن خطری باشد که سلامت جسم را تهدید کند ؛ مانند خودداری از دادن خوراک و دارو به کسی که در بازداشت به سر میبرد .
تجـ*ـاوز به عرض:
هرگونه رفتاری است که حیثیت اجتماعی و عفت خانوادگی و شرافت اخلاقی شخص را جریحه دار کند .
تجـ*ـاوز به ناموس :
یعنى لکه دار کردن دامن عفت و هتک عصمت انسان .
در اصطلاح هر نوع رفتار اعم از ملامسه و برقرار کردن رابـ ـطه نامشروع جنـ*ـسی تجـ*ـاوز به ناموس محسوب میشود .
تجـ*ـاوز به مال :
اعم است از بردن یا تخریب عمدی آن و یا استفاده از مال بدون رضایت مالک .
هرچند بنا به تعری. ماده 11ق م مال اعم است از منقول و غیر منقول ،ولی شرط مقرر در بند ت ماده 156ق م ا که توسل به قوای دولتی یا مداخله مؤثر این قوا را در دفع تجـ*ـاوز موقعیتی وصف کرده که ضرورتی برای دفاع اشخاص باقی نگذاشته است ،چنین مینماید که قانونگذار التفاتی به تجـ*ـاوز علیه اموال غیرمنقول مانند املاک زراعی و باغات نداشتة است .زیرا،دراین موارد،با توسل به قوای دولتی میتوان تجـ*ـاوز را دفع کرد .
دفاع از دیگری :
افزون بر دفاع ازخود قانونگذار بلافاصله در تبصره 1ماده 156این قانون اجازه دفاع از دیگری را نیز در برابر هرگونه تجـ*ـاوز یا خطر به این شرح صادرکرده است :
"دفاع از نفس ،ناموس،عرض،مال و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع کننده بوده یا مسؤولیت دفاع از وی برعهده دفاع کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک نماید یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد ."
لیکن در صدور این اجازه دامنه ی اعمال این حق را نسبت به دیگران محدود تر کرده است .
منظور از نزدیکان همه کسانی است که با مدافع نسبت خویشاوندی یا رابـ ـطه دوستی دارند .
مسؤولیت دفاع از دیگری نیز چه به موجب قرار داد و چه به موجب قانون به مدافع اجازه میدهد که از دیگری در برابر تجـ*ـاوز یا خطر دفاع کند .
ولی نه در مقام اجرای حق ،بلکه در مقام ایفای تکلیف . کمک به دیگری جهت دفع تجـ*ـاوز در این تبصره به شرط تقاضای کمک قید شده ،مگر آنکه منجی علیه در وضعیتی باشد که نتواند از دیگری کمک بطلبد .
قانونگذار در موقعیت دفاع از دیگری احتمال داده است که اقدامات دفاعی ممکن است برای کسی که از کمک دیگری بهره مند میشود موجب صدمه یا خساراتی شود .
از این رو ،برطبق ماده 510ق م ا مدافع را از پیامدهای دفاع قانونی مبرا ساخته است ؛ به این شرح :" هرگاه شخصی با انگیزه احسان و کمک به دیگری رفتاری را که به جهت حفظ مال ،جان ،عرض یا ناموس او لازم است ،انجام دهد و همان عمل موجب صدمه و یا خسارت شود در صورت رعایت مقررات قانونى و نکات ایمنی ،ضامن نیست ."
دفاع مشروع یا دفاع قانونی عبارت است از توانایی بر دفع تجاوزقریب الوقوع و ناحقی که نفس ،عرض،ناموس،مال و آزادی تن خود یا دیگری را به خطر انداخته است .
دفاع مشروع قدرتی بازدارنده با هدف جلوگیری از خطرهایی است که رهایی از آن جز با ارتکاب جرم ممکن نیست.
ولی دفع و جلوگیری از خطرهای مذکور هیچ گاه نباید با انگیزه انتقام جویی و آزار و اذیت توأم باشد .
از این رو ،اعمال دفاعی از یک سو به شرط ضرورت و از سوی دیگر به شرط تناسب مقید شده است .
دفاع مشروع ازجمله جهاتی است که قانونگذار فعل ضرورت را صراحتأ اجازه داده و وصف مجرمانه را از آن زدوده است.
به همین دلیل مدافع مشروع در چنین حالتی نه تنها مقصر نیست ،بلکه ضامن خسارت ها یا صدمات وارد به دیگری نیز محسوب نمیشود .
شروط تحقق دفاع مشروع
با آنکه قانونگذار حق دفاع را برای کسی که مورد تعـ*رض و تجـ*ـاوز قرار گرفته محترم شمرده است ،اعمال این حق را بدون قید و شرط جایز ندانسته است .
ماده 156ق م ا این شروط را در ضمن صدور جواز دفاع به این شرح مقرر داشته است :"هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس ،عرض، ناموس ،مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجـ*ـاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب میشود ،در صورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمیشود :
الف -رفتار ارتکابی برای دفع تجـ*ـاوز یا خطر ضرورت داشته باشد .
ب-دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد .
پ-خطر و تجـ*ـاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجـ*ـاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد .
ت-توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملأ ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجـ*ـاوز و خطر مؤثر واقع نشود ."
به استناد این ماده دفاع در برابر تجـ*ـاوز یا خطر هنگامی واکنش مشروع تلقی میشود که هم تجـ*ـاوز و هم دفاع مطابق اوصاف مذکور واقع شود . برخی از این اوصاف را باید در فعل متجاوز و برخی دیگر را در فعل مدافع باید جست و جو کرد.
تجـ*ـاوز به نفس :
هر رفتاری مانند ،جرح ،قتل ،ضرب ،تجـ*ـاوز به نفس محسوب میشود .
تجـ*ـاوز به نفس اعم است از رفتاری که خطری مستقیم برای حیات انسان ایجاد کند و یا متضمن خطری باشد که سلامت جسم را تهدید کند ؛ مانند خودداری از دادن خوراک و دارو به کسی که در بازداشت به سر میبرد .
تجـ*ـاوز به عرض:
هرگونه رفتاری است که حیثیت اجتماعی و عفت خانوادگی و شرافت اخلاقی شخص را جریحه دار کند .
تجـ*ـاوز به ناموس :
یعنى لکه دار کردن دامن عفت و هتک عصمت انسان .
در اصطلاح هر نوع رفتار اعم از ملامسه و برقرار کردن رابـ ـطه نامشروع جنـ*ـسی تجـ*ـاوز به ناموس محسوب میشود .
تجـ*ـاوز به مال :
اعم است از بردن یا تخریب عمدی آن و یا استفاده از مال بدون رضایت مالک .
هرچند بنا به تعری. ماده 11ق م مال اعم است از منقول و غیر منقول ،ولی شرط مقرر در بند ت ماده 156ق م ا که توسل به قوای دولتی یا مداخله مؤثر این قوا را در دفع تجـ*ـاوز موقعیتی وصف کرده که ضرورتی برای دفاع اشخاص باقی نگذاشته است ،چنین مینماید که قانونگذار التفاتی به تجـ*ـاوز علیه اموال غیرمنقول مانند املاک زراعی و باغات نداشتة است .زیرا،دراین موارد،با توسل به قوای دولتی میتوان تجـ*ـاوز را دفع کرد .
دفاع از دیگری :
افزون بر دفاع ازخود قانونگذار بلافاصله در تبصره 1ماده 156این قانون اجازه دفاع از دیگری را نیز در برابر هرگونه تجـ*ـاوز یا خطر به این شرح صادرکرده است :
"دفاع از نفس ،ناموس،عرض،مال و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع کننده بوده یا مسؤولیت دفاع از وی برعهده دفاع کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک نماید یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد ."
لیکن در صدور این اجازه دامنه ی اعمال این حق را نسبت به دیگران محدود تر کرده است .
منظور از نزدیکان همه کسانی است که با مدافع نسبت خویشاوندی یا رابـ ـطه دوستی دارند .
مسؤولیت دفاع از دیگری نیز چه به موجب قرار داد و چه به موجب قانون به مدافع اجازه میدهد که از دیگری در برابر تجـ*ـاوز یا خطر دفاع کند .
ولی نه در مقام اجرای حق ،بلکه در مقام ایفای تکلیف . کمک به دیگری جهت دفع تجـ*ـاوز در این تبصره به شرط تقاضای کمک قید شده ،مگر آنکه منجی علیه در وضعیتی باشد که نتواند از دیگری کمک بطلبد .
قانونگذار در موقعیت دفاع از دیگری احتمال داده است که اقدامات دفاعی ممکن است برای کسی که از کمک دیگری بهره مند میشود موجب صدمه یا خساراتی شود .
از این رو ،برطبق ماده 510ق م ا مدافع را از پیامدهای دفاع قانونی مبرا ساخته است ؛ به این شرح :" هرگاه شخصی با انگیزه احسان و کمک به دیگری رفتاری را که به جهت حفظ مال ،جان ،عرض یا ناموس او لازم است ،انجام دهد و همان عمل موجب صدمه و یا خسارت شود در صورت رعایت مقررات قانونى و نکات ایمنی ،ضامن نیست ."
