اردبیل دژ مشکین شهر

[haniye-mohdmmddi]

دژ قهقهه در دهستان یافت از دهستان های بخش مرادلو و در نزدیک روستای کنچوبه و قره آغاج بوده که در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان مشکین شهر قرار دارد قهقهه از لحاظ لغوی به معنای آواز بلند در خنده و همچنین به معنای آواز کبک می‌ باشد.
این قلعه در تپه سنگی به ارتفاع تقریبی 1200 متر از سطح دریا و 300 متر از زمین مجاور قرار دارد و با گذشت سالیان دراز هم اکنون نیز ورود به آن تقریبا غیر ممکن بوده و فقط در شرایط جوی مناسب امکان‌پذیر است، سطح قلعه حدود ۵ هکتار و اختلاف سطح در قلعه کمتر از ۳۰ متر است. تنها مسیر صعود به قلعه از مسیر شمال شرقی است که پس از حدود یک ساعت پیمایش مسیر می‌توان به ورودی قلعه رسید. این ورودی، راهرویی با طاق جناقی است که از سنگ و آجر ساخته شده و از آن به محوطه قلعه راه وجود دارد. زندان دژ در منتها الیه قسمت شرقی قلعه واقع شده و راه ورودی آن حفره‌ای طبیعی است که در دل تخته سنگی عظیم و قطور که با قراردادن سنگی دیگر در مقابل آن، همچون در، زندان را محصور می‌کردند. تنها راه دستیابی به آب در قلعه قهقهه جمع آب های سطحی حاصل از آب باران و بارش برف است که قلعه بانان و یا ساکنین جهت ذخیره سازی آب حفره‌هائی در دل سنگ کنده‌ اند که از آن جمله تعداد چهار مخزن در قسمت شمال شرقی و تعداد ۱۱ آب انباردر قسمت غربی قلعه به جا مانده اند.

مرتفع‌ترین قسمت قلعه قسمت جنوبی آن است آثاری در این قسمت دیده می‌شود که حکایت از وجود یک ساختمان که هم اکنون با خاک یکسان شده‌ است و به احتمال قوی محل نگهبانان بوده چرا که از این قسمت اشراف کامل به قلعه و دره‌های همجوار را داراست که با ملات گچ آهگ و آجر ساخته شده بوده‌ است.
مهمترین زندانی قلعه قهقهه اسماعیل میرزا فرزند شاه تهماسب یکم صفوی است یا به‌عبارت دیگر شاه اسماعیل دوم است. از دیگر زندانیان قلعه خان احمد گیلانی والی گیلان که در سال ۹۷۵ ق بر اثر شورش دستگیر و در زندان قهقهه زندانی شد و شعر سروده و تسلیم شاه تهماسب کرد:
از گردش چرخ واژگون می‌گریم و از جور زمانه بین که چون می‌گریم
با قد خمیده چون صراحی شب و روز در قهقهه‌ام و لیک خون می‌گریم
و در جواب یکی از ادبای دربار می‌نویسد :

آن روز که کارت همگی قهقهه بود با رای تو رای سلطنت صد مهه بود

امروز در این قهقهه با گریه بساز کان قهقهه را نتیجه این قهقهه بود

در سال ۹۲۲ هجری قمری امیرخان ترکمان حاکم تبریز که به سلطان محمد صفوی شوریده بود دستگیر و در زندان قهقهه زندانی شد و پادشاه صفوی آخرین خواسته او را اجابت کرده و معشـ*ـوقه اش بی نظیر را همراه وی روانه زندان کرد. مراد پاشای رومی و احمد پاشا دو تن از سرداران نظامی عثمانی از دیگر زندانی قلعه قهقهه می‌باشند. همچنین در سال ۹۶۹ ق سام میرزا را با دو پسر خردسالش به دژ قهقهه فرستاد. سرانجام در سال (۹۷۴ ق) به دستور شاه تهماسب، سام میرزا و پسرانش را به همراه پسران القاس میرزا که در آن دژ بودند، به قتل رساندند. در سال ۱۰۱۸ هجری قمری در ۲۴ سال سلطنت شاه عباس زندانیان زندان با استفاده از فرصت نگهبان را کشته و زندان را به تصرف خود در آورده و این زندانیان که بیشتر از کردها و عثمانی ها بودند و بزرگ آنها مصطفی پاشا و احمد پاشا و کورحسن بودند بمدت دو ماه زندان را در تصرف خود داشتند تا با میانجیگری خواجه مقصود علی که با اعلام عفو و وعده شورش را خوابانید و قلعه قهقهه را به تصرف خود درآورد.