حشرات زنبور عسل را بهتر بشناسید

[ANDREA]

زنبور عسل شهد گل ها را به عسل تبدیل می کند و از این طریق غذای خود را تامین کند. در زبان فارسی به زنبور عسل منگ و مگس انگبین هم می گویند. زنبور عسل حشره ای به شدت اجتماعی است یعنی حتی اگر در خارج از کندو غذایش فراهم و مهیا باشد بازهم نمی تواند به صورت انفرادی زندگی کند. هر کندو ، سالیانه به طور متوسط ۹ تا ۱۴ کیلوگرم عسل تولید میکند. این امر نشان دهنده ی تلاش مشترک عظیمی است که زنبورهای کارگر به خرج می دهند، زیرا هر زنبور کارگر در تمام طول عمر خود ، تنها نصف یک قاشق مرباخوری عسل تولید می کند. برای تولید فقط ۴۵۰ گرم عسل ، زنبورها باید در مجموع با حدود ۸۸ هزار کیلومتر پرواز ، شهد تقریبا ۲/۶ میلیون گل را جمع آوری کنند.

خداوند تبارک و تعالی در سوره مبارکه نحل آیه ۶۸ درباره این حشره شگفت انگیز بیان زیبایی دارد و می فرماید :

وَأَوحىٰ رَبُّکَ إِلَى النَّحلِ أَنِ اتَّخِذی مِنَ الجِبالِ بُیوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمّا یَعرِشونَ﴿۶۸﴾
و پروردگار تو به زنبور عسل «وحی» (و الهام غریزی) نمود که: «از کوه‌ها و درختان و داربستهایی که مردم می‌سازند، خانه‌هایی برگزین!

زنبور عسل حشره ای است که خداوند به آن وحی می کند که در کجا لانه گزیند و محل امنی را برای خود انتخاب کند . اطلاعات بیشتر درباره این آیه را میتوانید در مقاله ی عسل در قران کریم مطالعه کنید.

بی تردید این مگس نحل یا همان زنبور عسل و آن شهد گوارایی که با تلاش فراوان این موجود ریز جثه ، ولی بلند همت فراهم می شود از بزرگترین شگفتی ها می باشد. از مهندسی خارق العاده ی “شان” عسل با آن ساختار منظم شش وجهی گرفته تا ژله ی رویال که ملقمه ی شگفت انگیز از مواد مغذی است ، و از مهارت خارق العاده ی زنبور در تبدیل شهد گل ها به عسل تا خواص شفابخش آن برای بسیاری از بیماری ها ، همه و همه این دیدگاه را تایید می کند.

زنبور عسل
فقط تعداد کمی از ۲۵۰۰۰ گونه ی زنبور موجود در طبیعت ، عسل تولید می کنند و بخش اعظم گونه های مولد عسل هم فقط مقدار اندکی عسل تولید می کنند. زنبورهای عسل در تمام قاره ها به جز قطب جنوب زندگی می کنند. رایج ترین گونه ی زنبور عسل در اروپا ، ایالات متحده آمریکا ، کانادا و استرالیا ، آپیس ملیفرا (Apis mellifera) است.

زنبورهای عسل در کلنی های بزرگ زندگی می کنند و مقدار زیادی عسل ذخیره می کنند. در مقابل زنبور مخملی در کلنی های کوچک زندگی میکند و ذخیره ی عسل آن ها حداکثر یک قاشق غذاخوری است .

گونه های مختلف زنبور عسل از نظر توانایی تولید عسل ، رنگ و ساختمانِ شان عسل ، مراقبت از کندو ، ایمنی ، تمایل به بچه دهی (تشکیل یک کلنی جدید) ، تولید مثل ، اشتها وشخصیت با یکدیگر تفاوت دارند .

محبوب ترین گونه ها عبارتند از : گونه ی ایتالیایی (قهوه ای و زرد راه راه) ، کارنیولان (سیاه یا خاکستری) و قفقازی (خاکستری) . هر چند به دلیل مهاجرت و واردات زنبور عسل ، امروزه بسیاری از زنبورهای عسل دورگه شده اند .

زنبور عسل های درون یک کندو

در هر جمعیت سالم و کامل سه نوع زنبور عسل وجود دارد :

الف – یک ملکه (Queen) :
ملکه ی زنبور عسل تنها زنبور ماده ای است که قابلیت باروری دارد . ملکه تخم می گذارد ، کلنی را سر حال نگه می دارد ، بزرگترین زنبور موجود در کندو است و به طور متوسط هجده ماه عمر می کند ، اگر چه می تواند تا شش سال هم زندگی کند .

ب – چند صد تا حدود یک هزار عدد زنبور نر (prones) :
این نوع زنبورها کوتاه تر و چاق تر از ملکه هستند و چشم های بزرگ دارند اما نیش و غدد موم یا سبد گرده ی گل ندارند و حداکثر هشت هفته عمر میکنند.

ج – چند هزار تا چند ده هزار عدد زنبور کارگر (Worker) :
زنبور کارگر ، زنبورهای ماده ی نابارور کوچکی هستند که از زنبورهای دیگر مراقبت و آن ها را غذا می دهند ، از کندو مراقبت می کنند و جمع آوری شهد ، گرده ی گل ها ، بره موم و آب و تولید عسل را بر عهده دارند . یک زنبور کارگر متولد شده در بهار یا تابستان حداکثر شش هفته و یک زنبور کارگر متولد شده در پاییز تا شش ماه عمر می کند.

ملکه و تمامی زنبورهای کارگر ماده اند؛ فرق بین این دو در این است که دستگاه تناسلی کارگران ناقص بوده و جفتگیری برایشان ناممکن است در حالی که دستگاه تناسلی ملکه کامل است و امکان جفتگیری برایش فراهم است و جفتگیری هم میکند.

مجموعه ملکه ، زنبورهای کارگر و زنبورهای نر را یک جمعیت زنبور عسل می نامند. محلی که یک جمعیت زنبور عسل در آن زندگی، تولید مثل و رشد میکنند یک « کندو » نامیده میشود. کندو خانه زنبور عسل است.

فرق ظاهری ملکه و زنبورهای کارگر در طویل تر بودن شکم و اندام ملکه است. فرق ظاهری زنبورهای نر با کارگران و ملکه در این است که ۱- چشمهای مرکب زنبورهای نر درشت تر و از پشت سر به هم می رسند حال آنکه چشمهای کارگران از پشت سر به هم نمی رسد. ۲- نرها کلفت تر و چاق تر از کارگران و ملکه اند. ۳- انتهای شکم زنبور نر گرد است ولی ملکه و کارگران دارای انتهایی نوک تیز میباشند.

بدن زنبور عسل
بدن زنبورهای عسل از ۳ قسمت اصلی تشکیل شده است که به طور مختصر هر یک را بررسی خواهیم نمود . این سه بخش عبارتند از :

الف – ساختمان داخلی زنبور
زنبور عسل بعد از اینکه شهد گل را به وسیله ی خرطوم می مکد ، آن را از راه مری به داخل کیسه عسل می فرستد و در آن جا مقداری از آبِ شهد از جدار کیسه ، جذب خون می شود و شهد کمی غلیظ تر می گردد. از راه جدار کیسه عسل مقداری دیاستاز به داخل شهد غلیظ شده می ریزد . همین دیاستازها هستند که تمام خواص مفید و شفابخش عسلرا به آن می دهند .

کیسه عسل به وسیله یک کانال قیفی شکل با روده در ارتباط است . هر وقت زنبور عسل گرسنه می شود از ماهیچه های اطراف به کیسه عسل فشار می آورد و از آن جا مقداری عسل جذب بدن زنبور عسل می شود ، زنبور شهد باقی مانده را به کندو می برد .

ب – ساختمان خارجی زنبور
قسمت ساختمان خارجی و بدن زنبور عسل از دو چشم مرکب ، سه چشم ساده ، دو شاخک (آنتن) ، دهان همراه با خرطوم ، سـ*ـینه ، بال ها ، پاها و شکم تشکیل شده است .

ج – مهم ترین غده های زنبور
زنبور عسل دارای چندین غده ی مهم میباشد از جمله :

غده های شیری (غده ای که ژله رویال ترشح میکند)

غده های بزاقی (زنبور ها به کمک ترشحات غده بزاقی خود ، در سنین لاروی به دور خود پیله ای می تنند تا بقیه دگردیسی شان را داخل آن به پایان رسانده و تبدیل به یک زنبور کامل گردند)

غده زیر آرواره ای (از این غده ماده ای ترشح می شود که با بوی مخصوص اش باعث شناختن و تمییز ملکه از سایر زنبورها می گردد )

غده های مومی (ترشح موم به وسیله این غده ها انجام می شود)

غده های بویایی (غده ای که به زنبور کمک می کند جمعیت خودش را حس کند و به کندوی دیگری نرود )

غده ی مخزنی (محل ذخیره کردن مدفوع )

غده ی سمی (غده ای که وظیفه ی تولید سم را دارد) .

محصولات زنبور عسل
عسل را میتوان اصلی ترین محصول زنبور عسل بیان کرد ، علاوه بر عسل محصولات دیگری نیز توسط زنبور عسل تولید میشود که تمام محصولات زنبور عسل را بررسی خواهیم کرد :

۱ – عسل : عسل طبیعی شهد گلها و گیاهان معطر می باشد که توسط زنبور عسل مکیده ، تغلیظ و تغییر شکل داده می شود . خواص عسل بسیار شفابخش و مفید است و همین موضوع عسل را در بین مردم محبوب کرده است .

۲ – موم : حاوی اسیدهای چرب ، استرهای موم ، هیدروکربن ها ، مواد معدنی و رنگدانه های گیاهی کاروتنوئیدی است. بوی عسل می دهد و در دمای حدود ۶۰ درجه ی سانتیگراد ذوب می شود .

۳ – بره موم : صمغی چسبناک است که زنبور عسل آن را از روی گیاهان خاصی جمع آوری می کند و از آن معمولا برای به هم چسباندن اجزای داخلی کندو استفاده می کند .

۴ – ژله رویال : یک منبع غذایی عالی است که غذای اولیه تخم زنبور عسل می باشد و اگر به مدت سه روز تخم زنبور تغذیه شود تبدیل به یک زنبور کارگر و اگر به مدت هفت روز با ژل روبال تغذیه شود تبدیل به ملکه می گردد.

۵ – گرده : این ذرات رنگارنگ که اشکال شگفت انگیزی دارند حاوی پیش سازنده های اسپرم گیاهی هستند .

۶ – زهر : زهر یا نیش زنبور که توسط غده های سمی تولید می گردد و ادعا می شود که در درمان آرتریت، بورسیت، تاندونیت، هرپس زوستر در کنار دیگر بیماری‌ها مفید فایده واقع می شود .

آینده ی زنبور عسل و عوامل تهدید کننده
این طور که پیش می رود ، در آینده ، جمعیت زنبورها و عسل تولیدی آن ها کمتر و کمتر خواهد شد و همچنین کاهش چشمگیری در تولید آن دسته از محصولات کشاورزی رخ خوهد داد که زنبورها آن ها را گرده افشانی می کنند . اما با اقدامات فردی و جمعی مناسب ، می توانیم از این سناریوی وحشتناک جلوگیری کنیم

منبع : بازار عسل ( زنبور عسل را بهتر بشناسید )