سردار بی بی مریم بختیاری، از زنان مبارز ایران، مادر شیرعلیمردان خان بختیاری (خواهر سردار اسعد و همسر علیقلی خان چهارلنگ) بود که در سال ۱۲۵۱ هـ.ش در سرزمین بختیاری بدنیا آمد. پدرش حسینقلی خان ایلخانی معروف بختیاری و مادرش بی بی فاطمه از طایفه چهارلنگ بود. بی بی مریم در کودکی پدر را از دست داد و زندگی دشواری را گذراند. پدرش به دست ظل السلطان حاکم اصفهان کشته شد و خانواده اش مغضوب حکومت گردیده و مدت ها آوارگی و سختی کشیدند.
در دوران نوزادی بنا بر ملاحظات ایلی و سیـاس*ـی (طبق آیین «ناف برون» در بختیاری) وی را نامزد مردی کردند که بیست سال از او بزرگتر بود و در ۱۵ سالگی با وی ازدواج نمود. همسرش علیقلی خان چهارلنگ دارای دو زن دیگر نیز بود اما بی بی مریم به دلیل لیاقت و مدیریت بسیار مورد توجه همسر و چهارلنگ ها واقع گردید. اما پس از چهار سال همسرش، در توطئه خانوادگی کشته شد. حاصل این ازدواج سه فرزند بنامهای علیمردان خان، محمدعلی خان و سهراب خان بود. با مرگ همسر به خانواده پدری برگشت و با فرزندانش اغلب نزد برادرانش بویژه علیقلی خان سردار اسعد زندگی می کرد.
چند سال پس از مرگ همسر اول، در حالیکه خواستگارانش را رد کرده بود، بنابر مصلحت خانوادگی و در شرایطی خاص او را مجبور به ازدواج با فتح اله خان سردار ارشد (یکی از عموزادگانش) کردند که دارای چندین زن و مردی عیاش و هـ*ـر*زه بود. بی بی مریم از این ازدواج و اعمال خلاف شوهرش، سخت دلگیر و در رنج بود. این مرحله از زندگی وی بادرگیری و نزاع خانوادگی گذشت که سالها بعد بدون جدایی از شوهر دومش، با توافق ایلی، زندگی مستقلی در یکی از عمارت های خان (قلعه سورشجان بختیاری) پیدا کرد. یک پسر نیز بنام مصطفی قلی خان از این ازدواج داشت.
بی بی مریم که در میان ایل بختیاری به دلیل لیاقت و شجاعت، به «بی مریم» و سردار مریم معروف گردید. وی به ضرورت زندگی ایلیاتی در فنون تیراندازی و سوارکاری ماهر بود و چون همسر و جانشین خان بود سواران و جنگجویانی در اختیار داشت که در مواقع ضروری جهت مبارزات خود و یاری مشروطهخواهان اقدام می نمود.
بی بی مریم بختیاری از معدود زنان باسواد و روشنفکر عصر خود بود که به طرفداری از آزادیخواهان برخاست و در این راه از هیچ چیز دریغ نورزید. یکی از مشوقین اصلی وی در آموختن دانش و مبارزه، سردار اسعد بختیاری بود. وی طی نامهها و تلگرافهای مختلف بین سران ایل و سخنرانیهای مهیج و گیرا، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد آماده میکرد و به عنوان یکی از شخصیتهای ضداستعماری و استبدادی عصر قاجار و عصر پهلوی مطرح بوده است.
براساس کتاب خاطرات سردار مریم، در زمان حرکت سردار اسعد و بختیاری ها برای حمایت از مشروطه و فتح تهران وی با سخنان خود و تشویق سواران بختیاری به حمایت از مشروطیت پرداخت و سردار اسعد قبل از حرکت هماهنگی های لازم را با وی انجام داد. در روایت دیگر می نویسند: وی مخفیانه با عدهای سوار وارد تهران شده و در خانه پدری حسین ثقفی منزل کرد و به مجرد حملهای سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را که مشرف به میدان بهارستان بود سنگربندی نمود و با عده ای سوار بختیاری، از پشت سر با قزاقها مشغول جنگ شد و خود شخصا تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگید۱ نقش او در فتح مشروطیت و مبارزات او در هنگامه جنگ جهانی اول، میزان محبوبیتش را افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت به طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.
در دوران نوزادی بنا بر ملاحظات ایلی و سیـاس*ـی (طبق آیین «ناف برون» در بختیاری) وی را نامزد مردی کردند که بیست سال از او بزرگتر بود و در ۱۵ سالگی با وی ازدواج نمود. همسرش علیقلی خان چهارلنگ دارای دو زن دیگر نیز بود اما بی بی مریم به دلیل لیاقت و مدیریت بسیار مورد توجه همسر و چهارلنگ ها واقع گردید. اما پس از چهار سال همسرش، در توطئه خانوادگی کشته شد. حاصل این ازدواج سه فرزند بنامهای علیمردان خان، محمدعلی خان و سهراب خان بود. با مرگ همسر به خانواده پدری برگشت و با فرزندانش اغلب نزد برادرانش بویژه علیقلی خان سردار اسعد زندگی می کرد.
چند سال پس از مرگ همسر اول، در حالیکه خواستگارانش را رد کرده بود، بنابر مصلحت خانوادگی و در شرایطی خاص او را مجبور به ازدواج با فتح اله خان سردار ارشد (یکی از عموزادگانش) کردند که دارای چندین زن و مردی عیاش و هـ*ـر*زه بود. بی بی مریم از این ازدواج و اعمال خلاف شوهرش، سخت دلگیر و در رنج بود. این مرحله از زندگی وی بادرگیری و نزاع خانوادگی گذشت که سالها بعد بدون جدایی از شوهر دومش، با توافق ایلی، زندگی مستقلی در یکی از عمارت های خان (قلعه سورشجان بختیاری) پیدا کرد. یک پسر نیز بنام مصطفی قلی خان از این ازدواج داشت.
بی بی مریم که در میان ایل بختیاری به دلیل لیاقت و شجاعت، به «بی مریم» و سردار مریم معروف گردید. وی به ضرورت زندگی ایلیاتی در فنون تیراندازی و سوارکاری ماهر بود و چون همسر و جانشین خان بود سواران و جنگجویانی در اختیار داشت که در مواقع ضروری جهت مبارزات خود و یاری مشروطهخواهان اقدام می نمود.
بی بی مریم بختیاری از معدود زنان باسواد و روشنفکر عصر خود بود که به طرفداری از آزادیخواهان برخاست و در این راه از هیچ چیز دریغ نورزید. یکی از مشوقین اصلی وی در آموختن دانش و مبارزه، سردار اسعد بختیاری بود. وی طی نامهها و تلگرافهای مختلف بین سران ایل و سخنرانیهای مهیج و گیرا، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد آماده میکرد و به عنوان یکی از شخصیتهای ضداستعماری و استبدادی عصر قاجار و عصر پهلوی مطرح بوده است.
براساس کتاب خاطرات سردار مریم، در زمان حرکت سردار اسعد و بختیاری ها برای حمایت از مشروطه و فتح تهران وی با سخنان خود و تشویق سواران بختیاری به حمایت از مشروطیت پرداخت و سردار اسعد قبل از حرکت هماهنگی های لازم را با وی انجام داد. در روایت دیگر می نویسند: وی مخفیانه با عدهای سوار وارد تهران شده و در خانه پدری حسین ثقفی منزل کرد و به مجرد حملهای سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را که مشرف به میدان بهارستان بود سنگربندی نمود و با عده ای سوار بختیاری، از پشت سر با قزاقها مشغول جنگ شد و خود شخصا تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگید۱ نقش او در فتح مشروطیت و مبارزات او در هنگامه جنگ جهانی اول، میزان محبوبیتش را افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت به طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.