سلسله دیلمیان آل بویه در کجا حکومت کردند؟!

[Elka Shine]

سلسله ديلميان آل بويه بر بخش بزرگی از ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام

از 320 تا 447 قمری / 932 تا 1055 ميلادی
آل بویه در فارس
از 322 تا 447 هجری قمری / 933 تا 1056 میلادی
1 - عماد الدوله ابوالحسن علی ‎بن ‎ابی شجاع بویه در 338 ه.ق / 949 میلادی
2 - عضدالدوله فنا خسرو بن ‎رکن‎الدوله / مرگ عضدالدوله دیلمی در شوال 372 ه.ق / مارس 983 میلادی
3 - شرف ‎الدوله ابوالفوارس در 379 ه.ق / 989 میلادی
4 - صمصام ‎الدوله ابو کالیجار مرزبان از 353 تا 388 ه.ق / 964 تا 998 میلادی
5 - بهاءالدوله ابو نصر فیروز از 361 تا 403 ه.ق / 972 تا 1012 میلادی
6 - .سلطان‎الدوله ابوشجاع ‎بن ‎بهاءالدوله از 393 تا 415 ه.ق / 1003 تا 1024 میلادی
7 - عمادالدین ابو کالیجار مرزبان ‎بن ‎سلطان‎الدوله از 400 تا 440 ه.ق / 1010 تا 1048 میلادی
8 - الملک ‎الرحیم ابو نصر خسرو فیروز بن ‎ابی کالیجار در 450 ه.ق / 1058 میلادی

آل بویه در عراق
از 334 تا 447 هجری قمری / 946 تا 1055 میلادی

1 - معزالدوله ابوالحسین احمد بن ‎ابی شجاع بویه از 303 تا 356 ه.ق / 915 تا 967 میلادی
2 - عزالدوله ابومنصور بختاربن‎معزالدوله از 331 تا 367 ه.ق / 943 تا 978 میلادی
3 – عضد الدوله فنا خسرو بن ‎رکن‎الدوله از 324 تا 372 ه.ق / 936 تا 982 میلادی
.4 - شرف‎الدوله
5 - صمصام‎الدوله
6 - بهاءالدوله

7 - سلطان‎الدوله
8 - مُشَرف‎ الدوله شاهنشاه، ابوعلی حسن ‎بن ‎بهاءالدوله از 393 تا 416 ه.ق / 1003 تا 1025 میلادی
9 - جلال‎الدوله ابو طاهر بن ‎بهاءالدوله از 383 تا 435 ه.ق / 993 تا 1044 میلادی
10 - عمادالدین ابوکالیجار
11 – الملک ‎الرحیم ابو نصر خسرو فیروز

آل بویه در ری و همدان و اصفهان
از 335 تا 420 هجری قمری / 947 تا 1029 میلادی
1 - رکن‎الدین ابوعلی حسن ‎بن ‎ابی شجاع بویه در 366 ه.ق / 947 میلادی
2 - مؤیدالدوله ابو منصور بن ‎رکن‎الدوله از 330 تا 373 ه.ق / 942 تا 983 میلادی
3 - فخرالدوله ابوالحسن علی ‎بن ‎رکن‎الدوله از 341 تا 387 ه.ق / 952 تا 997 میلادی
4 - مجدالدوله ابو طالب رستم ‎بن ‎فخرالدوله در 379 ه.ق / 989 میلادی ؟
5 - شمس‎الدوله ابو طاهر بن ‎فخرالدوله در همدان و و فرمیسین
6 - سماءالدوله ابوالحسن ‎بن ‎شمس‎الدوله (؟)، حکومت همدان در 414 ه.ق / 1023 میلادی

آل بویه در کرمان
از 324 تا 448 هجری قمری / 936 تا 1056 میلادی
1 - معزالدوله
2 - عضدالدوله
3 - شرف‎الدوله
4 - بهاءالدوله
5 - قوام‎الدوله ابوالفوارس ‎بن بهاءالدوله در 419 ه.ق / 1028 میلادی
6 - عمادالدوله ابوکالیجار مرزبان
7 - عزالملوک، ابو منصور فولاد ستون بن‎ابی کالیجار (؟)

 

[Elka Shine]

ديلميان آل بويه
از 320 تا 447 قمری / 932_1055 ميلادی
شمالی ها که هنوز پس از 300 سال اشغال ايران توسط اعراب کماکان استقلال نسبی خود را در مقابل مهاجمان حفظ کرده بودند, پس از قيامهای خرمدينان به رهبری بابک, سرخ علمان به رهبری مازيار, و کوششهای ماکان کاکی, اسفار بن شيرويه و بويژه جنبش تقريبا سراسری مردآويج زياری که پايه های خلافت را به لرزه درآورد, ديگر قانع به محدود کردن تلاشهای خود به سرزمينهای ساحلی دريای مازندران نبوده, و افق های دورتری, افقهايی به گستردگی سراسر ايران را در چشم انداز فعاليتهای خود قرار داده بودند. فرزندان ابو شجاع ماهيگير گيلانی که در ارتشهای سرداران ايرانی چون, سامانی, ماکان, اسفار ومردآويچ به سپاهيگری مشغول بوده و آزموده شده بودند, سردمدار جنبشی گرديدند که دستآوردهای فراوان نظامی, فرهنگی, علمی در کارنامه صدسال فرمانروايی شان ثبت گرديده است. از جمله تسلط بر مرکز خلافت که ارنولد توين بی در کتاب تاريخ تمدن در اين مورد مينويسد: "سلسله آل بويه نخستين سلسله ای بود که ايالت متروپوليس خلافت را _عراق_ اشغال کرد و سلطه مستقيم بر خود خلافت پيدا نمود. آل بويه ايرانيان اهل گيلان بودند و تسلط آنها بر خلافت عباسی اوج پيشرفت ايرانيان در قدرت سياسی جهان اسلام در مقابل اعراب بود". دوره کوتاه (صد ساله) بين ضعف قدرت خلافت بغداد و يورش اقوام ترک و مغول که دوران اوج قدرت ديلميان آل بويه و استقلال ايران بود, جدا از موفقيتهای نظامی, دوران رشد فرهنگی و علمی جامعه و ظهور غولهای علمی ادبی نيز بود. بزرگانی چون رازی, علی عباس و ابن سينا در سايه حمايتهای آل بويه پرورش يافتند. ابن سينا نيز در دوره علا الدوله ديلمی وزير وی شد. ابو ريحان بيرونی نيز در گريز از دست سلطان محمود در دوره مجدالدوله ديلمی به ری گريخته و پس از مدتی به نزد مرزبان بن رستم از اسپهبدان مازندران رفت. سيريل الگود در کتاب تاريخ پزشکی ايران می نويسد: " از نظر تشويق و تقويتی که معزالدوله (احمد بويه) از فن طبابت و از بيمارستانها بطور کلی ميکرد ورود او را به بغداد بايد آغاز عصر نوينی در علم پزشکی دانست". آغاز بكار رصدخانه ديلمى ايران به مديريت "ابوسهل كوهى طبرى" 15 اكتبر سال 987 ميلادى. ابوسهل پسر رستم در زمان خود از رياضى دانان برجسته، و به رموز فضا و علم هيات آشنا بود و كار "رصد" ستارگان را از همين روز آغاز كرد. اين رصد خانه كه چند رياضى دان ديگر در آن به كار سرگرم شده بودند به تصميم و هزينه شرف الدوله ديلمى از اميران اين دودمان ميهندوست ايرانى ساخته شده بود. همدان, اصفهان و ری در اين دوره به مراکز بزرگ علمی و فرهنگی بدل شده و دارای کتابخانه های بزرگی بودند که شهرتی فراوان داشتند. بويژه کتابخانه ری که بوسيله مجدالدوله ديلمی ساخته و بوسيله سلطان محمود غزنوی سوزانده شد شهرتی عالمگير داشت
گرچه رنسانس ايرانی دوره آل بويه به سبب يورش اقوام ترک و مغول نتوانست از تداوم لازم برخوردار بوده و به تثبيت دستاوردهای کسب شده برای تغيير بنيادين در ساختار جامعه برخوردار شود, اما مهر خود را در سرنوشت ميهن مان زده و با احيا بعضی سنت های ايرانی و ايجاد حس ميهن پرستی در جامعه, انديشه تعلق به ملت را جايگزين تعلق به امت نمود, امری که به بقا ما به عنوان يک ملت با پارامترهای لازمش که در مقوله کشور تجسم می يابد کمک نمود