darya asli
کاربر نگاه دانلود
سیستم عصبى اتونوم یا دستگاه عصبی خودکار، سیستمى حرکتى است که با تنظیم عمل عضلات صاف، عضله قلبى و غدد در ارتباط است. و به عبارتى دیگر این سیستم قسمتى از سیستم عصبى محیطى (PNS) است که رشتههاى حرکتى را به عضلات صاف، عضله قلبى و غدد بدن مىفرستد. از آنجا که این سیستم در یک سطح ناخودآگاه و تقریبا به شکل غیرارادى عمل مىنماید به این نام شناخته مىشود. البته این بخش از سیستم عصبى از طریق ساقه مغزى، قطعات سـ*ـینهاى- کمرى ( T1تا L2) نخاع، خاجى نخاع ( S2تا S4) با سیستم عصبى مرکزى ارتباط دارد و نهایتا توسط هیپوتالاموس، مخچه و لوب فرونتال مغز کنترل و تنظیم مىشود. از نظر عملکرد این بخش از سیستم عصبى به دو بخش مجزا یعنى دستگاه عصبى سمپاتیک و دستگاه عصبى پاراسمپاتیک تقسیم مىشود. از آنجایى که تصور مىشود دستگاه سمپاتیک در واکنشهاى هیجانى مانند خشم و ترس وارد عمل مىشود، به این نام شناخته مىشود در حالى که بر عکس سیستم پاراسمپاتیک از عمل سمپاتیک جلوگیرى کرده و باعث آرامش و سکون مىشود و در فعالیتهاى روزمره به طور طبیعى و آرام نقش دارد.
سیستم عصبی اتونوم در شکل زیر:
بخش اصلى سیستم عصبى خودکار سمپاتیک (SANS) شامل زنجیرهاى از عقدههاى عصبى پارا و رتبرال است که در دو طرف ستون فقرات قرار گرفتهاند. این عقدههاى عصبى با اعصاب نخاعى سـ*ـینهاى- کمرى به واسطه شاخههاى سفیدى ارتباط برقرار مىکنند. جسم سلولى نورونهاى سمپاتیک پیش عقدهاى در نخاع شوکى در حد فاصل قطعات L2- T1 قرار گرفتهاند و وارد عقدهها یا گانگلیونهاى پاراور تبرال که در دو طرف ستون فقرات قرار دارند مىشوند. چون زنجیره سمپاتیک از بالا تا پایین در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته، لذا پیامهاى عصبى مىتوانند به طرف بالا یا پایین فرستاده شوند. براى فعال کردن غدد و یا احشاء داخلى لازم است که پیامهاى سمپاتیک از دو مدار نورونى عبور نماید.
نورونهاى پیش عقدهاى از ستون خاکسترى جانبى نخاع شوکى جدا مىشوند و جسم نورونهاى پس عقدهاى در گانگلیونهاى پاراورتبرال با احشایى قرار گرفتهاند و عضلات احشایى تمام ارگانها را عصب مىدهند.
به طور کلى فیبرهاى پیش عقدهاى سیستم سمپاتیک کوتاه هستند، زیرا این فیبرها فقط از نخاع شوکى تا عقدههاى پاراورتبرال کشیده مىشوند، در حالى که فیبرهاى پس عقدهاى بلند هستند زیرا این فیبرها باید از عقدههاى سمپاتیک تا تمام قسمتهاى محیطى بدن بروند.
سیستم عصبى پاراسمپاتیک (PANS) کمتر از سیستم عصبى سمپاتیک، توسعه یافته است. پاراسمپاتیک بیشتر در مورد ساختمانهاى مختلف سر و گردن به کار مىرود؛ ولى در احشاى موجود در حفرات بدن نیز پخش مىشوند. هیچ شاخهاى از پاراسمپاتیک به پوست، عضلات دیواره بدن یا قسمتهاى انتهایى بدن نمىرسد. بخش کرانیال این سیستم شامل آکسون هستههاى پاراسمپاتیک موجود در ساقه مغزى هستند که به همراه اعصاب زوج سوم، هفتم، نهم و دهم مغزى و بخش ساکرال آن از قطعات نخاعى S2-S3-S4خارج مىشوند.
گانگلیون یا عقدههاى کوچک اعصاب پاراسمپاتیک در دیواره ارگانهایى قرار دارند که به آنها عصبدهى مىکنند و از اینرو فیبرهاى پیش عقدهاى این سیستم طولانى بوده و از سیستم عصبى مرکزى تا احشاء کشیده مىشوند در حالى که فیبرهاى پس عقدهاى کوتاه بوده و تنها به صورت موضعى و در خود عضو انتشار دارند.
عملکرد سیستم عصبى سمپاتیک و پاراسمپاتیک
به طور کلى، فعالیتهاى سیستم عصبى سمپاتیک را مىتوان به مجموعه فعالیتهایى اطلاق کرد که موجود زنده را آماده واکنش مىنماید. پاسخ این سیستم یک پاسخ آدرنالینى به صورت یک واکنش عمومى سریع و تحریکى است. هیجانات شدید، عوامل ترس آور، قرار گرفتن در برابر سرما و درد و عوامل مشابه از جمله محرکهایى هستند که باعث تحـریـ*ک این سیستم مىشوند. اینگونه محرکها همانطور که گفته شد باعث بروز یک پاسخ فیزیولوژیک منتشر مىشود. غدد فوق کلیوى (بخش مرکزى) که به هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس با فعالیت سیستم سمپاتیک فعال مىشوند و وظیفه ترشح آدرنالین و نورآدرنالین به داخل خون را به عهده دارند. این مواد باعث تشدید اثرات نورونهاى سمپاتیک مىشوند. بالا رفتن ضربان قلب، افزایش فشار شریانى، افزایش قدرت انقباضات عضله قلبى، انقباض عروقى که به سمت پوست و سیستمهاى گوارشى مىروند و متقابلاً افزایش میزان جریان خون به مغز، قلب و عضلاتى که مشغول فعالیت شدید هستند، جزو آن دسته از پاسخهاى فیزیولوژیک عمومى است که در شرایط استرس در اثر فعالیت این سیستم به محرک داده مىشود. دستگاه عصبى سمپاتیک همچنین باعث گشاد شدن مردمک چشم، کاهش فعالیت سیستم گوارشى از طریق کاهش حرکت آن و انقباض اسفنکترها مىشود. این سیستم با افزایش میزان گلیکولیز، قند خون را افزایش مىدهد. در اثر فعالیت سیستم سمپاتیک جریان خون مغز افزایش یافته و باعث تشدید فعالیتهاى روانى مىگردد. ترشحات غدد عرق افزایش، ولى غدد اشکى و بزاقى کاهش مىیابد و بالاخره اینکه طحال گلبولهاى قرمز بیشترى را در جریان خون آزاد خواهد کرد. بنابراین، به طور خلاصه اینکه عملکرد اصلى سیستم سمپاتیک تحرک بخشیدن به بدن در شرایط اضطرارى و استرس مىباشد.
به طور کلى، سیستم عصبى پاراسمپاتیک یک سیستم اختصاصى با واکنش کند است، که بیشتر تمایل به ذخیره انرژى دارد. این سیستم مىتواند همزمان با سیستم سمپاتیک در شرایط تهاجم و گریز فعال شود. تحـریـ*ک سیستم عصبى پاراسمپاتیک داراى اثرات مخالف با سیستم سمپاتیک است و باعث نگه داشتن موجود زنده در یک وضعیت آرام و بدون تنش مىشود. میزان ضربان قلب و فشار خون را کاهش داده، باعث افزایش فعالیت گوارشى، انقباض مجراى برونشى و انقباض مردمکها مىگردد. فعالیتهاى ذهنى در اثر فعالیت این سیستم نیز کاهش مىیابد. به هنگام ترس شدید قطعات ساکرال این سیستم ممکن است باعث تخلیه غیر ارادى مثانه و رکتوم گردند. در حین فعالیتهاى جنسى سیستم پاراسمپاتیک ایجاد نعوظ در آلت و کلیتوریس را کنترل کرده و شاخههاى سمپاتیک متقابلاً به انزال کمک مىنماید. علیرغم دانشى که هم اکنون در رابـ ـطه با این دو بخش سیستم اتونومیک وجود دارد، لازم است که مطالب بیشترى راجع به عملکرد این سیستم دانسته شود. براى نمونه به نظر مىرسد که ارتباط پیچیدهاى بین اعصاب آوران احشایى و پوستى با سیستم اتونومیک سمپاتیک وجود دارد. به همین علت تحـریـ*ک حسى بعضى از نقاط پوست مىتواند بر روى فعالیت بعضى از ارگانهاى داخلى اثر بگذارد. تحقیقات در سالهاى اخیر نشان داده است که سیستم اتونومیک را مىتوان از طریق تکنیکهاى تسهیلى و مهارى، دستکارى کرد. از نظر درمانى، محققى به نام Gellhorn فاکتورهاى فیزیولوژیک و آناتومیکى را تشریح کرده است که در شرایط استرس و استراحت مؤثر هستند.
قرار گرفتن در حالات ترس و تهاجم، فعالیت سیستم سمپاتیک را افزایش داده و باعث تحـریـ*ک کورتکس و افزایش تون عضلانى مىشود. این محقق این واکنش را تحت عنوان پاسخ ارگوتروپیک بیان نموده است. طرف دیگر این جریان حالتى است که افزایش فعالیت پاراسمپاتیک را با آرامش کورتکس و کاهش تون عضلانى توأم مىنماید. این حالت نیز تحت عنوان پاسخ ترفوتروپیک شناخته مىشود. بر اساس یافتههاى فوق است که تراپیست باید در حین استفاده از تکنیکهاى مهارى و تسهیلى مشخص نماید که بیمار در کجاى این طیف ارگوتروپیک- ترفوتروپیک قرار گرفته است.
اگر هدف در درمان کاهش سفتى عضلانى است بیمار را باید به طرف انتهاى تروفوتروپیک یعنى به طرف فعالیت بیشتر سیستم پاراسمپاتیک سوق داد و در صورتى که هدف تشویق یادگیرى یا افزایش تون عضلانى است،فعالیت باید محرک بوده و با پاسخهاى ارگوتروپیک و افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک سازگار باشد. به این معنى که نوع تکنیک درمانى باید در جهت افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک باشد تا بیمار را به انتهاى ارگوتروپیک طیف گفته شده سوق دهد.
سیستم عصبی اتونوم در شکل زیر:
بخش اصلى سیستم عصبى خودکار سمپاتیک (SANS) شامل زنجیرهاى از عقدههاى عصبى پارا و رتبرال است که در دو طرف ستون فقرات قرار گرفتهاند. این عقدههاى عصبى با اعصاب نخاعى سـ*ـینهاى- کمرى به واسطه شاخههاى سفیدى ارتباط برقرار مىکنند. جسم سلولى نورونهاى سمپاتیک پیش عقدهاى در نخاع شوکى در حد فاصل قطعات L2- T1 قرار گرفتهاند و وارد عقدهها یا گانگلیونهاى پاراور تبرال که در دو طرف ستون فقرات قرار دارند مىشوند. چون زنجیره سمپاتیک از بالا تا پایین در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته، لذا پیامهاى عصبى مىتوانند به طرف بالا یا پایین فرستاده شوند. براى فعال کردن غدد و یا احشاء داخلى لازم است که پیامهاى سمپاتیک از دو مدار نورونى عبور نماید.
نورونهاى پیش عقدهاى از ستون خاکسترى جانبى نخاع شوکى جدا مىشوند و جسم نورونهاى پس عقدهاى در گانگلیونهاى پاراورتبرال با احشایى قرار گرفتهاند و عضلات احشایى تمام ارگانها را عصب مىدهند.
به طور کلى فیبرهاى پیش عقدهاى سیستم سمپاتیک کوتاه هستند، زیرا این فیبرها فقط از نخاع شوکى تا عقدههاى پاراورتبرال کشیده مىشوند، در حالى که فیبرهاى پس عقدهاى بلند هستند زیرا این فیبرها باید از عقدههاى سمپاتیک تا تمام قسمتهاى محیطى بدن بروند.
سیستم عصبى پاراسمپاتیک (PANS) کمتر از سیستم عصبى سمپاتیک، توسعه یافته است. پاراسمپاتیک بیشتر در مورد ساختمانهاى مختلف سر و گردن به کار مىرود؛ ولى در احشاى موجود در حفرات بدن نیز پخش مىشوند. هیچ شاخهاى از پاراسمپاتیک به پوست، عضلات دیواره بدن یا قسمتهاى انتهایى بدن نمىرسد. بخش کرانیال این سیستم شامل آکسون هستههاى پاراسمپاتیک موجود در ساقه مغزى هستند که به همراه اعصاب زوج سوم، هفتم، نهم و دهم مغزى و بخش ساکرال آن از قطعات نخاعى S2-S3-S4خارج مىشوند.
گانگلیون یا عقدههاى کوچک اعصاب پاراسمپاتیک در دیواره ارگانهایى قرار دارند که به آنها عصبدهى مىکنند و از اینرو فیبرهاى پیش عقدهاى این سیستم طولانى بوده و از سیستم عصبى مرکزى تا احشاء کشیده مىشوند در حالى که فیبرهاى پس عقدهاى کوتاه بوده و تنها به صورت موضعى و در خود عضو انتشار دارند.
عملکرد سیستم عصبى سمپاتیک و پاراسمپاتیک
به طور کلى، فعالیتهاى سیستم عصبى سمپاتیک را مىتوان به مجموعه فعالیتهایى اطلاق کرد که موجود زنده را آماده واکنش مىنماید. پاسخ این سیستم یک پاسخ آدرنالینى به صورت یک واکنش عمومى سریع و تحریکى است. هیجانات شدید، عوامل ترس آور، قرار گرفتن در برابر سرما و درد و عوامل مشابه از جمله محرکهایى هستند که باعث تحـریـ*ک این سیستم مىشوند. اینگونه محرکها همانطور که گفته شد باعث بروز یک پاسخ فیزیولوژیک منتشر مىشود. غدد فوق کلیوى (بخش مرکزى) که به هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس با فعالیت سیستم سمپاتیک فعال مىشوند و وظیفه ترشح آدرنالین و نورآدرنالین به داخل خون را به عهده دارند. این مواد باعث تشدید اثرات نورونهاى سمپاتیک مىشوند. بالا رفتن ضربان قلب، افزایش فشار شریانى، افزایش قدرت انقباضات عضله قلبى، انقباض عروقى که به سمت پوست و سیستمهاى گوارشى مىروند و متقابلاً افزایش میزان جریان خون به مغز، قلب و عضلاتى که مشغول فعالیت شدید هستند، جزو آن دسته از پاسخهاى فیزیولوژیک عمومى است که در شرایط استرس در اثر فعالیت این سیستم به محرک داده مىشود. دستگاه عصبى سمپاتیک همچنین باعث گشاد شدن مردمک چشم، کاهش فعالیت سیستم گوارشى از طریق کاهش حرکت آن و انقباض اسفنکترها مىشود. این سیستم با افزایش میزان گلیکولیز، قند خون را افزایش مىدهد. در اثر فعالیت سیستم سمپاتیک جریان خون مغز افزایش یافته و باعث تشدید فعالیتهاى روانى مىگردد. ترشحات غدد عرق افزایش، ولى غدد اشکى و بزاقى کاهش مىیابد و بالاخره اینکه طحال گلبولهاى قرمز بیشترى را در جریان خون آزاد خواهد کرد. بنابراین، به طور خلاصه اینکه عملکرد اصلى سیستم سمپاتیک تحرک بخشیدن به بدن در شرایط اضطرارى و استرس مىباشد.
به طور کلى، سیستم عصبى پاراسمپاتیک یک سیستم اختصاصى با واکنش کند است، که بیشتر تمایل به ذخیره انرژى دارد. این سیستم مىتواند همزمان با سیستم سمپاتیک در شرایط تهاجم و گریز فعال شود. تحـریـ*ک سیستم عصبى پاراسمپاتیک داراى اثرات مخالف با سیستم سمپاتیک است و باعث نگه داشتن موجود زنده در یک وضعیت آرام و بدون تنش مىشود. میزان ضربان قلب و فشار خون را کاهش داده، باعث افزایش فعالیت گوارشى، انقباض مجراى برونشى و انقباض مردمکها مىگردد. فعالیتهاى ذهنى در اثر فعالیت این سیستم نیز کاهش مىیابد. به هنگام ترس شدید قطعات ساکرال این سیستم ممکن است باعث تخلیه غیر ارادى مثانه و رکتوم گردند. در حین فعالیتهاى جنسى سیستم پاراسمپاتیک ایجاد نعوظ در آلت و کلیتوریس را کنترل کرده و شاخههاى سمپاتیک متقابلاً به انزال کمک مىنماید. علیرغم دانشى که هم اکنون در رابـ ـطه با این دو بخش سیستم اتونومیک وجود دارد، لازم است که مطالب بیشترى راجع به عملکرد این سیستم دانسته شود. براى نمونه به نظر مىرسد که ارتباط پیچیدهاى بین اعصاب آوران احشایى و پوستى با سیستم اتونومیک سمپاتیک وجود دارد. به همین علت تحـریـ*ک حسى بعضى از نقاط پوست مىتواند بر روى فعالیت بعضى از ارگانهاى داخلى اثر بگذارد. تحقیقات در سالهاى اخیر نشان داده است که سیستم اتونومیک را مىتوان از طریق تکنیکهاى تسهیلى و مهارى، دستکارى کرد. از نظر درمانى، محققى به نام Gellhorn فاکتورهاى فیزیولوژیک و آناتومیکى را تشریح کرده است که در شرایط استرس و استراحت مؤثر هستند.
قرار گرفتن در حالات ترس و تهاجم، فعالیت سیستم سمپاتیک را افزایش داده و باعث تحـریـ*ک کورتکس و افزایش تون عضلانى مىشود. این محقق این واکنش را تحت عنوان پاسخ ارگوتروپیک بیان نموده است. طرف دیگر این جریان حالتى است که افزایش فعالیت پاراسمپاتیک را با آرامش کورتکس و کاهش تون عضلانى توأم مىنماید. این حالت نیز تحت عنوان پاسخ ترفوتروپیک شناخته مىشود. بر اساس یافتههاى فوق است که تراپیست باید در حین استفاده از تکنیکهاى مهارى و تسهیلى مشخص نماید که بیمار در کجاى این طیف ارگوتروپیک- ترفوتروپیک قرار گرفته است.
اگر هدف در درمان کاهش سفتى عضلانى است بیمار را باید به طرف انتهاى تروفوتروپیک یعنى به طرف فعالیت بیشتر سیستم پاراسمپاتیک سوق داد و در صورتى که هدف تشویق یادگیرى یا افزایش تون عضلانى است،فعالیت باید محرک بوده و با پاسخهاى ارگوتروپیک و افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک سازگار باشد. به این معنى که نوع تکنیک درمانى باید در جهت افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک باشد تا بیمار را به انتهاى ارگوتروپیک طیف گفته شده سوق دهد.
