ԼƠƔЄԼƳ
کاربر نگاه دانلود
خداوند در قرآن می فرماید: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللّهِ اُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللّهَ وَ الْیَوْمَ الاْخِرَ وَ ذَکَرَ اللّهَ کَثیرا»(21-احزاب)
«در واقع رسول خدا صلی الله علیه و آله برای شما بهترین سرمشق و پیشوایی است که می توانید از وجودش بهره مند گردید».
رسول گرامی اسلام در طول تاریخ بزرگترین سرمشق بشریت بوده است؛ زیرا پیش از این که با گفتار خود مربی و راهنمای مردم باشد، با رفتار شخصی خویش بهترین تربیت کننده و راهبر بود.
شخصیت پیامبر صلی الله علیه و آله نمونه ای برای یک روزگار، یک نسل، یک ملت، یک مذهب و یک مکان خاص نمی باشد، بلکه یک سمبل جهانی و همیشگی برای تمام مردم در همه زمانهاست.
ما در این جا با توجّه و استناد به شواهد و مدارک معتبر، به رفتار و شیوه های عملی رسول گرامی درباره کودکان می پردازیم.
شخصیت دادن به کودک
در دنیای کنونی به کودک بسیار اهمیت می دهند. پرورش کودکان واحترام به شخصیت آنان در خانواده و اجتماع مورد توجه کامل دولت و ملت است ؛ اما با همه این مسائل، آن اندازه که پیشوای مسلمانان به تربیت کودکان توجه داشته است، دنیای امروز به آن توجه ندارد.
اگر چه، گاهی حکمرانان و زمامداران کشورهای متمدن به یتیم خانه ها و کودکستان ها می روند و یکی دو ساعت را با آنان می گذرانند و گاهی برخی از آنان را در آغـ*ـوش می گیرند و از این صحنه ها، عکس ها و فیلم هایی را تهیه می کنند، و پیرامون آن مقالات بسیاری می نویسند و از این راه مراتب احترام خویش را نسبت به کودک در افکار عمومی منعکس می کنند، اما تاکنون هیچ فردی همانند رسول گرامی اسلام در نهایت سادگی و مهربانی درکوچه وخیابان این گونه به کودکان مهربانی و محبت نکرده و آنان را در آغـ*ـوش نگرفته است. بنابراین پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت به تمام کودکان، خواه فرزندان خود و یااطفال دیگران محبت مخصوص داشت، از این رو، درباره آن حضرت نوشته اند که: «وَ التَّلَطُّفُ مِنْ عادَهِ الرَّسُولُ» (1) یعنی: «مهربانی درباره کودکان از شیوه های مخصوص پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است» .1- المحجه البیضاء، 3/366.
حسن معاشرت
یکی از اساسی ترین عوامل ایجاد شخصیت در کودک حسن معاشرت و رفتار نیکو با اوست، که رسول خدا صلی الله علیه و آله در یک عبارت بسیار کوتاه بیان فرموده و آشکارا اجرای آن را به پیروانش دستور داده است: به فرزندان خود احترام گذارید و با آداب و روش پسندیده با آنها رفتار کنید. (1)بنابراین، کسانی که می خواهند فرزند با شخصیت داشته باشند باید حتما با آموزش پسندیده آنها را راهنمایی کنند، و از رفتار زشت و ناپسند و توهین آمیز پپرهیزند، زیرابا روش ناپسند هرگز نمی توان فرزندان ارزنده و با شخصیتی تربیت کرد.
1- بحار الانوار 104/95، ح
آشنا کردن کودک با سختیها
یکی دیگر از راه های شخصیت دادن به کودکان آشنا ساختن فرزندان خصوصا پسران با سختی هاست تا بتوانند در آینده با مشکلات مبارزه کنند، زیرا کودکان باید عملاً درک کنند که به دست آوردن هرچیزی نیاز به کوشش و زحمت دارد، و اگر کودکی با مشکلات و سختی ها آشنا نباشد، در آینده در برابر ملایمات گوناگون زندگی ناراحت و در نهایت سرخورده خواهد شد.رسول خدا صلی الله علیه و آله در همین راستا چهار نکته را یادآور می شود:
1- آنچه را که کودک در توان خود داشته و انجام داده است از او قبول کنند.
2 -آنچه را که انجام آن برای کودک سنگین و طاقت فرساست از او نخواهند.
3 -او را به گـ ـناه و سرکشی وادار نکنند.
4 -به او دروغ نگویند و در برابر او مرتکب اعمال احمقانه نشوند.(1)- کافی 6/50.
هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله هفت ساله بود روزی از دایه اش (حلیمه سعدیه) پرسید، برادرانم کجا هستند؟ (چون در خانه حلیمه بود، فرزندان او را برادر خطاب می کرد). جواب داد: فرزند عزیز، آنان گوسفندانی را که خداوند به برکت وجود تو به ما مرحمت کرده است به چرا بـرده اند. طفل گفت: مادر، درباره من به انصاف رفتار ننمودی. مادر پرسید: چرا؟ گفت: آیا سزاوار است که من در سایه خیمه بمانم و شیر بنوشم ولی برادرانم در بیابان زیر آفتاب سوزان باشند؟ (1)- بحارالانوار 15/376.
بها دادن به کار کودک
رسول خدا صلی الله علیه و آله علاوه بر آنچه درباره برورش کودکان و شخصیت دادن بدانان برای پیروان خود فرموده، تمام نکات را نیز خود انجام داده است. یکی از شیوه های آن حضرت این بود که برای کارهای کودکان ارزش قائل بود.
از عمرو بن حریت چنین روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله از کنار عبداللّه بن جعفر بن ابی طالب گذشت. او در حالی که فرزند کوچکی بود حضرت درباره او چنین دعا کرد: خداوندا! در کار معامله یا تجارت به او برکت عنایت فرما. (1) – مجمع الزوائد.
بلند شدن در برابر کودکان
یکی از شیوه هایی که رسول گرامی اسلام نجات می داد و بدین وسیله برای کودکان شخصیتی قایل می شد، این بود که گاهی به احترام کودک خود، سجده نماز را طولانی می کرد و یا برای احترام به کودک مردم، نماز را با سرعت پایان می داد و در هر صورت به کودکان احترام می گذاشت و عملاً به مردم درس پرورش شخصیت کودکان را می آموخت.
روزی پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود. امام حسن و امام حسین صلی الله علیه و آله وارد شدند، حضرت به احترام آنان از جا برخاست و به انتظار ایستاد. چون کودکان در راه رفتن ضعیف بودند، لحظاتی چند طول کشید. بدین جهت پیامبر صلی الله علیه و آله به سوی آنان رفت و استقبال کرد. آغـ*ـوش خود را گشود و هر دو را بر دوش خویش سوار کرد و به راه افتادومی فرمود: فرزندان عزیز،مرکب شما چه خوب مرکبی است و شما چه سواران خوبی هستید. (1)آن حضرت در برابر حضرت زهرا علیهاالسلام نیز به طورتمام قد برمی خاست. (1) بحارالانوار 43/285 ح 51 ؛ مناقب ابن شهر آشوب 3/388.
آینده نگری برای کودکان
مردی ازانصار که دارای چند کودک بود درگذشت. وی اندک سرمایه ای داشت که در اواخر عمرش برای عبادت و جلب رضایت خداوند از دست داده بود. کودکانش در همان روز برای زندگی از مردم تقاضای کمک می کردند. این ماجرا به پیامبر صلی الله علیه و آله رسید. پرسید: باجنازه او چه کردید؟ گفتند دفنش کردیم. حضرت فرمود: اگر قبلاً می دانستم، نمی گذاشتم او را در گورستان مسلمانان به خاک بسپارید!!زیرا او اموال و تروت خود را از دست داد و فرزندان خود را به گدائی بین مردم رها کرد. (1)
آموختن احکام دینی
عبادت، دعا و نیایشِ تمرینی کودکان در پیشگاه خداوند، اثر درخشانی در درون کودک می گذارد، اگر چه کودک ممکن است معانی الفاظ و عبارات نماز را نفهمد، ولی توجه به خداوند، راز و نیاز، درخواست کمک از پروردگار، دعا و خواهش در پیشگاه الهی را در همان عالم کودکی درک می کند و دلش را به خداوند و رحمت نامحدود .وی مطمئن می سازد و در باطن خود تکیه گاهی برای خویش احساس می کند و در هنگام سختی ها و روبرو شدن با حوادث قلب خود را تسکین می بخشد، چنان که خداوند می فرماید:
«اَلَّذینَ ءَامَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللّهِ اَلا بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(1) 28 / رعد.
«مؤمنان واقعی با یاد خدا دلی آرام و مطمئن دارند، آگاه باشید که تنها با یاد خداوند دل های مردم قرار و اطمینان پیدا می کنند»
«در واقع رسول خدا صلی الله علیه و آله برای شما بهترین سرمشق و پیشوایی است که می توانید از وجودش بهره مند گردید».
رسول گرامی اسلام در طول تاریخ بزرگترین سرمشق بشریت بوده است؛ زیرا پیش از این که با گفتار خود مربی و راهنمای مردم باشد، با رفتار شخصی خویش بهترین تربیت کننده و راهبر بود.
شخصیت پیامبر صلی الله علیه و آله نمونه ای برای یک روزگار، یک نسل، یک ملت، یک مذهب و یک مکان خاص نمی باشد، بلکه یک سمبل جهانی و همیشگی برای تمام مردم در همه زمانهاست.
ما در این جا با توجّه و استناد به شواهد و مدارک معتبر، به رفتار و شیوه های عملی رسول گرامی درباره کودکان می پردازیم.
شخصیت دادن به کودک
در دنیای کنونی به کودک بسیار اهمیت می دهند. پرورش کودکان واحترام به شخصیت آنان در خانواده و اجتماع مورد توجه کامل دولت و ملت است ؛ اما با همه این مسائل، آن اندازه که پیشوای مسلمانان به تربیت کودکان توجه داشته است، دنیای امروز به آن توجه ندارد.
اگر چه، گاهی حکمرانان و زمامداران کشورهای متمدن به یتیم خانه ها و کودکستان ها می روند و یکی دو ساعت را با آنان می گذرانند و گاهی برخی از آنان را در آغـ*ـوش می گیرند و از این صحنه ها، عکس ها و فیلم هایی را تهیه می کنند، و پیرامون آن مقالات بسیاری می نویسند و از این راه مراتب احترام خویش را نسبت به کودک در افکار عمومی منعکس می کنند، اما تاکنون هیچ فردی همانند رسول گرامی اسلام در نهایت سادگی و مهربانی درکوچه وخیابان این گونه به کودکان مهربانی و محبت نکرده و آنان را در آغـ*ـوش نگرفته است. بنابراین پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت به تمام کودکان، خواه فرزندان خود و یااطفال دیگران محبت مخصوص داشت، از این رو، درباره آن حضرت نوشته اند که: «وَ التَّلَطُّفُ مِنْ عادَهِ الرَّسُولُ» (1) یعنی: «مهربانی درباره کودکان از شیوه های مخصوص پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است» .1- المحجه البیضاء، 3/366.
حسن معاشرت
یکی از اساسی ترین عوامل ایجاد شخصیت در کودک حسن معاشرت و رفتار نیکو با اوست، که رسول خدا صلی الله علیه و آله در یک عبارت بسیار کوتاه بیان فرموده و آشکارا اجرای آن را به پیروانش دستور داده است: به فرزندان خود احترام گذارید و با آداب و روش پسندیده با آنها رفتار کنید. (1)بنابراین، کسانی که می خواهند فرزند با شخصیت داشته باشند باید حتما با آموزش پسندیده آنها را راهنمایی کنند، و از رفتار زشت و ناپسند و توهین آمیز پپرهیزند، زیرابا روش ناپسند هرگز نمی توان فرزندان ارزنده و با شخصیتی تربیت کرد.
1- بحار الانوار 104/95، ح
آشنا کردن کودک با سختیها
یکی دیگر از راه های شخصیت دادن به کودکان آشنا ساختن فرزندان خصوصا پسران با سختی هاست تا بتوانند در آینده با مشکلات مبارزه کنند، زیرا کودکان باید عملاً درک کنند که به دست آوردن هرچیزی نیاز به کوشش و زحمت دارد، و اگر کودکی با مشکلات و سختی ها آشنا نباشد، در آینده در برابر ملایمات گوناگون زندگی ناراحت و در نهایت سرخورده خواهد شد.رسول خدا صلی الله علیه و آله در همین راستا چهار نکته را یادآور می شود:
1- آنچه را که کودک در توان خود داشته و انجام داده است از او قبول کنند.
2 -آنچه را که انجام آن برای کودک سنگین و طاقت فرساست از او نخواهند.
3 -او را به گـ ـناه و سرکشی وادار نکنند.
4 -به او دروغ نگویند و در برابر او مرتکب اعمال احمقانه نشوند.(1)- کافی 6/50.
هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله هفت ساله بود روزی از دایه اش (حلیمه سعدیه) پرسید، برادرانم کجا هستند؟ (چون در خانه حلیمه بود، فرزندان او را برادر خطاب می کرد). جواب داد: فرزند عزیز، آنان گوسفندانی را که خداوند به برکت وجود تو به ما مرحمت کرده است به چرا بـرده اند. طفل گفت: مادر، درباره من به انصاف رفتار ننمودی. مادر پرسید: چرا؟ گفت: آیا سزاوار است که من در سایه خیمه بمانم و شیر بنوشم ولی برادرانم در بیابان زیر آفتاب سوزان باشند؟ (1)- بحارالانوار 15/376.
بها دادن به کار کودک
رسول خدا صلی الله علیه و آله علاوه بر آنچه درباره برورش کودکان و شخصیت دادن بدانان برای پیروان خود فرموده، تمام نکات را نیز خود انجام داده است. یکی از شیوه های آن حضرت این بود که برای کارهای کودکان ارزش قائل بود.
از عمرو بن حریت چنین روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله از کنار عبداللّه بن جعفر بن ابی طالب گذشت. او در حالی که فرزند کوچکی بود حضرت درباره او چنین دعا کرد: خداوندا! در کار معامله یا تجارت به او برکت عنایت فرما. (1) – مجمع الزوائد.
بلند شدن در برابر کودکان
یکی از شیوه هایی که رسول گرامی اسلام نجات می داد و بدین وسیله برای کودکان شخصیتی قایل می شد، این بود که گاهی به احترام کودک خود، سجده نماز را طولانی می کرد و یا برای احترام به کودک مردم، نماز را با سرعت پایان می داد و در هر صورت به کودکان احترام می گذاشت و عملاً به مردم درس پرورش شخصیت کودکان را می آموخت.
روزی پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود. امام حسن و امام حسین صلی الله علیه و آله وارد شدند، حضرت به احترام آنان از جا برخاست و به انتظار ایستاد. چون کودکان در راه رفتن ضعیف بودند، لحظاتی چند طول کشید. بدین جهت پیامبر صلی الله علیه و آله به سوی آنان رفت و استقبال کرد. آغـ*ـوش خود را گشود و هر دو را بر دوش خویش سوار کرد و به راه افتادومی فرمود: فرزندان عزیز،مرکب شما چه خوب مرکبی است و شما چه سواران خوبی هستید. (1)آن حضرت در برابر حضرت زهرا علیهاالسلام نیز به طورتمام قد برمی خاست. (1) بحارالانوار 43/285 ح 51 ؛ مناقب ابن شهر آشوب 3/388.
آینده نگری برای کودکان
مردی ازانصار که دارای چند کودک بود درگذشت. وی اندک سرمایه ای داشت که در اواخر عمرش برای عبادت و جلب رضایت خداوند از دست داده بود. کودکانش در همان روز برای زندگی از مردم تقاضای کمک می کردند. این ماجرا به پیامبر صلی الله علیه و آله رسید. پرسید: باجنازه او چه کردید؟ گفتند دفنش کردیم. حضرت فرمود: اگر قبلاً می دانستم، نمی گذاشتم او را در گورستان مسلمانان به خاک بسپارید!!زیرا او اموال و تروت خود را از دست داد و فرزندان خود را به گدائی بین مردم رها کرد. (1)
آموختن احکام دینی
عبادت، دعا و نیایشِ تمرینی کودکان در پیشگاه خداوند، اثر درخشانی در درون کودک می گذارد، اگر چه کودک ممکن است معانی الفاظ و عبارات نماز را نفهمد، ولی توجه به خداوند، راز و نیاز، درخواست کمک از پروردگار، دعا و خواهش در پیشگاه الهی را در همان عالم کودکی درک می کند و دلش را به خداوند و رحمت نامحدود .وی مطمئن می سازد و در باطن خود تکیه گاهی برای خویش احساس می کند و در هنگام سختی ها و روبرو شدن با حوادث قلب خود را تسکین می بخشد، چنان که خداوند می فرماید:
«اَلَّذینَ ءَامَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللّهِ اَلا بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(1) 28 / رعد.
«مؤمنان واقعی با یاد خدا دلی آرام و مطمئن دارند، آگاه باشید که تنها با یاد خداوند دل های مردم قرار و اطمینان پیدا می کنند»
