شورش محمدخان بلوچ

[Elka Shine]

تاریخ: میلادی ۱۷۳۳-۱۷۳۴
مکان: جنوب ایران
نتیجه: سرکوب شورشیان
تغییرات قلمرو: جنوب ایران دوباره در کنترل حکومت مرکزی (نادرشاه) در آمد.
طرفین درگیر: صفویان (پادشاهان نمادین صفوی) شورشیان جنوب ایران
فرماندهان و رهبران: نادرشاه ، طهماسب خان جلایر (طهماسب قلی) - محمدخان بلوچ (ا.ج.)


شورش محمدخان بلوچ (انگلیسی: Mohammad Khan Baluch's Rebellion) در سال‌های ۱۷۳۳ و ۱۷۳۴ میلادی و در دوره بعد از سقوط صفویان به دست افغان‌ها و در زمان کوشش‌های طهماسب قلی برای اخراج افغانان، به وقوع پیوست. محمدخان بلوچ ابتدا به افغانان پیوست و از سوی آنان به سفارت عثمانی فرستاده شد. پس بعد از بازگشت به ایران و سرنگونی افغان‌ها، از فرماندهان سپاه نادر (طهماسب قلی) و اندکی بعد از جانب وی حکومت کهگیلویه و بهبهان یافت. شکست اولیه نادر در جنگ با عثمانی و نارضایتی همگانی مردم از فشار ماموران مالیاتی نادر و همراهی ملت سنی مذهب جنوب ایران، به ویژه برخورداری از پشتوانه قومیتی بلوچ‌ها، زمینه را برای شورش محمدخان بلوچ فراهم ساخت. دامنهٔ این شورش ایالت‌های کهگیلویه، فارس و مناطق بلوچ نشین را در بر گرفت و مشکلات مذهبی در مناطق سنی نشین و پیامدهای قومیتی در بخش‌های بلوچ نشین را به دنبال داشت. این شورش‌ها نهایتاً سرکوب گردید.

 

[Elka Shine]

محمدخان بلوچ

سردار محمد خان بلوچ از سرداران نامدار بلوچ بود که محمود افغان را در حمله به اصفهان همراهی کرد. در زمان سقوط اشرف افغان به دست نادرشاه، محمدخان به عنوان سفیر در کشور عثمانی به سر می‌برد.[۱]

محمد خان بلوچ اصالتا از نسل محمدخان ممسنی از خوانین ایل ممسنی استان فارس بود که در زمان شاه عباس صفوی، رهبری مهاجرت برخی از طوایف ممسنی به سیستان و بلوچستان را بر عهده داشت، به همین دلیل محمد خان پس از برگشت از عثمانی به حکومت کوهگیلویه و ممسنی منصوب شد.[۲]

محمدخان در راستای حمایت از خاندان صفویه که بوسیله نادرشاه از قدرت کنار زده شدند، بر علیه نادر قیام کرد. جنگ محمدخان با نادر شاه در ممسنی رخ داد و به شکست محمدخان انجامید. محل نبرد هم اینک در ممسنی به نام حقه سنگر معروف است. [۳]

نادر حدود ۹ هزار خانوار از ایلات لر ممسنی فارس و ایل باوی کوهگیلویه را پس ازشکست محمدخان به شمال ایران تبعید کرد. محمد خان از حمایت طوایف لر شیعه و اهل تسنن جنوب ایران برخوردار بود. محمدخان پس از شکست رهسپار سواحل خلیج فارس گردید.[۴]




گرفتاری سردار محمد خان بلوچ:
سردار لشکر نادرشاه که بنام سردار جلایر معروف بود، پس از دستگیری شیخ احمد مدنی وخراب وغارت کمشک وقلعه جات کهنه وکلات سرخ جناح وآبادیهای دیگر به‌طرف شیبکوه رهسپار شد.[۵]


در هنگام عبور قشون سردار جلایر از منطقه چندین بار چریکهای شیخ محمد خان بستکی برای مدافعه ونجات شیخ احمد مدنی در گیر شده بودند، ولی چریکهای شیخ محمد خان که بیش از هزار سوار نبودند درمقابل سی هزار سوار لشکر انبوه جلایر کاری از پیش نبردند وسردار جلایر بالشکر سواره خود به شیبکوه رسانده وبه وسیله شیخ عبدالرحمن علاق ظابط بندر نخیلو و شیبکوه سردار محمد خان بلوچ از جزیره کیش دستگیر نموده وباغل وزنجیر از طریق بندر عباس و کرمان به اصفهان بـرده واورا زندانی نموده.[۶]


نادرشاه افشار نائب السلطنه وسپه سالار ایران درسال ۱۱۴۷ هجری قمری سردار محمد خان بلوچ از زندان بیرون آورده وپس از اینکه یک یک گناهان وی را شمرده وبرخ او کشیده دستور داد هر دو چشم او از حدقه بیرون آورند. با این وضع خواری وبدبختی سردار محمد خان بلوچ مرگ بر زندگی ترجیح می‌دهد ودر زندان خودکشی می‌کند.[۷]