ραяαѕтσσ
کاربر نگاه دانلود
پیوند سلول‌ها بنیادی خون‌ساز در درمان بسیاری از بیماریها از جمله بیماری‌های بدخیم و غیربدخیم مانند، بیماری‌های ارثی (تالاسمی ماژور و...)، بسیاری از بیماری‌های کشنده (آنمی آپلاستیک و...) و اختلالات نقص دستگاه ایمنی استفاده می‌شود. اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز در بسیاری از موارد می‌تواند آخرین روزنه امید برای درمان تعدادی از بیماری‌های مهلک باشد.
در کشورهای زیادی بانک اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز وجود دارد و بر همین اساس در بیمارستان فوق‌تخصصی محک، مرکزی به نام پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز تأسیس شد. در این مرکز از افراد متقاضی اهدا سلول‌های بنیادی خون‌ساز، در لوله‌های مخصوص، نمونه بُزاق گرفته و روی سلول‌های موجود در بُزاق آزمایش *HLA typing یا تعیین HLA انجام می‌شود. در نهایت اطلاعات و مشخصات فرد به همراه جواب آزمایش او در مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز ذخیره می‌شود. در این زمینه سؤالات بسیاری برای افراد اهداکننده و یاوران محک که همواره پیگیر پیشرفت این مؤسسه در تشخیص و درمان سرطان کودکان هستند، مطرح شده است، از این رو با دکتر «علی نادری»، فوق‌تخصص هماتولوژی، آنکولوژی و مسئول بخش پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیمارستان محک به گفتگو نشستیم تا سؤالاتی را که ممکن است برای علاقه‌مندان به ثبت‌نام در مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز محک ایجاد شود را با ایشان مطرح کنیم.
نقش پیوند در درمان سرطان
دکتر نادری در خصوص ضرورت پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز در درمان سرطان، می‌گوید: «در این روش با استفاده از دوزهای بالای شیمی درمانی یا اشعه درمانی (پرتودرمانی) می‌توان سلول‌های سرطانی را از بین برد، اما این روش‌ها می‌توانند به سلول‌های خونی سالم و طبیعی موجود در مغز استخوان نیز آسیب برسانند. از این رو پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز، به منظور جایگزین شدن سلول‌های بنیادی خون‌ساز جدید با سلول‌های آسیب‌دیده انجام می‌شود، تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی یا پرتودرمانی را برای درمان سرطان‌های مقاوم دریافت کند.»
روش‌های جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز
برای جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز و انتقال آن به فرد نیازمند پیوند از دو روش اتولوگ و آلوژنیک استفاده می‌شود. دکتر نادری در توضیح این موضوع می‌گوید: «سلول‌های بنیادی خون‌ساز موجود در مغز استخوان پس از اعمال شیمی درمانی سخت، از بین می‌رود. در روش اتولوگ ابتدا سلول‌های بنیادی خون‌ساز فرد مبتلا به سرطان جداسازی و ذخیره می‌شود تا پس از شیمی درمانی با داروهای بسیار قوی، از طریق رگ، به او تزریق و جانشین سلول‌های مغز استخوان تخریب شده شود. (این روند مشابه انتقال خون است). پس از ورود بافت پیوندی به جریان خون، سلول‌های بنیادی خون‌ساز پیوند زده شده، به مغز استخوان رفته و به تولید گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های جدید می‌پردازند. البته در بیماری‌های محدودی از روش پیوند اتولوگ برای بهبود بیمار می‌توان استفاده کرد. در بسیاری از بیماریها از جمله سرطان خون، به علت درگیر شدن سلول‌های بنیادی خون‌ساز با بیماری و خطر برگشت یا عود آن پس از پیوند، از پیوند آلوژنیک استفاده می‌شود. به گونه‌ای که بیمار سلول‌های بنیادی خون‌ساز را از فردی غیر از خود دریافت می‌کند. این فرد می‌تواند یکی از بستگان درجه اول بیمار (برادر، خواهر، هر یک از والدین و در مواردی خاص که متخصصان ایمونولوژی تشخیص می‌دهند یکی از اقوام)، یا فردی که هیچ نسبتی با او ندارد، باشد. در این صورت لازم است فرد اهداکننده سلول‌های بنیادی خون‌ساز، از نظر بافتی با فرد گیرنده سازگاری داشته باشد. یا در اصطلاح پزشکی HLA او با بیمار سازگار باشد. باید اشاره کرد تنها حدود 30 تا 40 درصد بیماران شانس گرفتن سلول‌های بنیادی خون‌ساز را از بستگان درجه یک خود دارند، در باقی بیماران می‌بایست از سلول‌های بنیادی افراد غیرخویشاوند استفاده شود که رایج‌ترین آن‌ها جداسازی این سلول‌ها از خون محیطی یا مغز استخوان فرد اهداکننده است.»
پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون بند‌ناف
دکتر نادری در ادامه می‌افزاید: «در کنار دو روش گفته شده روش دیگری نیز به نام پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون بند ناف وجود دارد در واقع این روش هم نوعی پیوند آلوژنیک است. به این صورت که سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون بند ناف نوزاد تازه متولد شده استخراج می‌شود. استفاده از این روش اغلب برای بیماران کم سن و سال ممکن است.»
جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز از مغز استخوان خطری ندارد
مسئول بخش پیوند محک، درباره نحوه پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از فرد اهداکننده به فرد نیازمند پیوند توضیحاتی را ارائه می‌دهد: «در روش جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز از مغز استخوان، از اهداکننده باروش استاندارد توسط پزشک متخصص نمونه‌گیری انجام می‌شود و در روش پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از طریق خون، زمانی که اهداکننده زیر دستگاه آفرزیس* قرار می‌گیرد، از یک دست او خون وارد دستگاه شده، سلول‌های بنیادی خون‌ساز آن جدا و ذخیره می‌شود، سپس خون فرد اهداکننده دوباره به بدنش بر می‌گردد. در این دو روش خطر زیادی فرد اهداکننده را تهدید نمی‌کند.»
اهمیت تأسیس مرکز پذیره‌نویسی در درمان
دکتر نادری از روش‌های متداول پیدا کردن شخص اهداکننده برای بیمارانی که امکان دریافت سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خویشاوندان خود را ندارند، می‌گوید: «اهداکننده مناسب برای این افراد به وسیله مرکز سازگاری سنجی یا ثبت نمونه HLA پیدا می‌شود. در کشورهایی نظیر آمریکا و اروپا شناسایی اهداکنندگان غیرخویشاوند، با ژن‌های سازگار، برای بسیاری از بیماران امکان‌پذیر شده است. ژن‌هایی که HLA را تعیین می‌کنند، بسیار متغیر و دارای اشکال گوناگون هستند. بنابراین احتمال اینکه دو فرد غیرخویشاوند دارای HLA مشابه باشند، بسیار پایین و حدود یک در 10 هزار است. اما با شناسایی و تعیین نمونه HLA بیش از چندین میلیون اهداکننده داوطلب، برای اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز در آمریکا، اهداکننده سازگار تقریبا برای اغلب بیماران قابل شناسایی است. این امکان در کشور ما نیز وجود دارد، نمونه آن هم ثبت HLA پنج هزار داوطلب اهدا کننده سلول‌های بنیادی خون‌ساز، در کمتر از یک سال، در مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیمارستان فوق‌تخصصی سرطان کودکان محک است، تا به راحتی سلول‌های بنیادی خون‌ساز برای پیوند به بیماران نیازمند پیدا شود و هزینه‌های سنگین خرید این سلول‌ها از کشورهای دیگر به کمترین مقدار ممکن برسد، چرا که هرچه بین اهداکننده و گیرنده تشابه قومی و نژادی بیشتری وجود داشته باشد، احتمال رد پیوند و همچنین بروز بیماری پیوند علیه میزبان کمتر است. در سال‌های اخیر داوطلبان قابل توجهی جهت اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز برای ثبت‌نام و تعیین HLA یا سازگاری بافتی به مراکز درمانی مراجعه کردند که این موضوع باعث امیدواری است.»
* Human leukocyte antigen) HLA): به بررسی ژن‌های مربوط به مجموعه‌ای از پروتئین‌های موجود بر روی سلول‌های بدن از جمله گلبول‌های سفید اطلاق می‌شود که در هنگام اهدای بافت و عضو، نیاز به سازگاری این ژن‌ها بین اهداکننده و گیرنده وجود دارد.
در کشورهای زیادی بانک اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز وجود دارد و بر همین اساس در بیمارستان فوق‌تخصصی محک، مرکزی به نام پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز تأسیس شد. در این مرکز از افراد متقاضی اهدا سلول‌های بنیادی خون‌ساز، در لوله‌های مخصوص، نمونه بُزاق گرفته و روی سلول‌های موجود در بُزاق آزمایش *HLA typing یا تعیین HLA انجام می‌شود. در نهایت اطلاعات و مشخصات فرد به همراه جواب آزمایش او در مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز ذخیره می‌شود. در این زمینه سؤالات بسیاری برای افراد اهداکننده و یاوران محک که همواره پیگیر پیشرفت این مؤسسه در تشخیص و درمان سرطان کودکان هستند، مطرح شده است، از این رو با دکتر «علی نادری»، فوق‌تخصص هماتولوژی، آنکولوژی و مسئول بخش پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیمارستان محک به گفتگو نشستیم تا سؤالاتی را که ممکن است برای علاقه‌مندان به ثبت‌نام در مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز محک ایجاد شود را با ایشان مطرح کنیم.
نقش پیوند در درمان سرطان
دکتر نادری در خصوص ضرورت پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز در درمان سرطان، می‌گوید: «در این روش با استفاده از دوزهای بالای شیمی درمانی یا اشعه درمانی (پرتودرمانی) می‌توان سلول‌های سرطانی را از بین برد، اما این روش‌ها می‌توانند به سلول‌های خونی سالم و طبیعی موجود در مغز استخوان نیز آسیب برسانند. از این رو پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز، به منظور جایگزین شدن سلول‌های بنیادی خون‌ساز جدید با سلول‌های آسیب‌دیده انجام می‌شود، تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی یا پرتودرمانی را برای درمان سرطان‌های مقاوم دریافت کند.»
روش‌های جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز
برای جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز و انتقال آن به فرد نیازمند پیوند از دو روش اتولوگ و آلوژنیک استفاده می‌شود. دکتر نادری در توضیح این موضوع می‌گوید: «سلول‌های بنیادی خون‌ساز موجود در مغز استخوان پس از اعمال شیمی درمانی سخت، از بین می‌رود. در روش اتولوگ ابتدا سلول‌های بنیادی خون‌ساز فرد مبتلا به سرطان جداسازی و ذخیره می‌شود تا پس از شیمی درمانی با داروهای بسیار قوی، از طریق رگ، به او تزریق و جانشین سلول‌های مغز استخوان تخریب شده شود. (این روند مشابه انتقال خون است). پس از ورود بافت پیوندی به جریان خون، سلول‌های بنیادی خون‌ساز پیوند زده شده، به مغز استخوان رفته و به تولید گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های جدید می‌پردازند. البته در بیماری‌های محدودی از روش پیوند اتولوگ برای بهبود بیمار می‌توان استفاده کرد. در بسیاری از بیماریها از جمله سرطان خون، به علت درگیر شدن سلول‌های بنیادی خون‌ساز با بیماری و خطر برگشت یا عود آن پس از پیوند، از پیوند آلوژنیک استفاده می‌شود. به گونه‌ای که بیمار سلول‌های بنیادی خون‌ساز را از فردی غیر از خود دریافت می‌کند. این فرد می‌تواند یکی از بستگان درجه اول بیمار (برادر، خواهر، هر یک از والدین و در مواردی خاص که متخصصان ایمونولوژی تشخیص می‌دهند یکی از اقوام)، یا فردی که هیچ نسبتی با او ندارد، باشد. در این صورت لازم است فرد اهداکننده سلول‌های بنیادی خون‌ساز، از نظر بافتی با فرد گیرنده سازگاری داشته باشد. یا در اصطلاح پزشکی HLA او با بیمار سازگار باشد. باید اشاره کرد تنها حدود 30 تا 40 درصد بیماران شانس گرفتن سلول‌های بنیادی خون‌ساز را از بستگان درجه یک خود دارند، در باقی بیماران می‌بایست از سلول‌های بنیادی افراد غیرخویشاوند استفاده شود که رایج‌ترین آن‌ها جداسازی این سلول‌ها از خون محیطی یا مغز استخوان فرد اهداکننده است.»
پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون بند‌ناف
دکتر نادری در ادامه می‌افزاید: «در کنار دو روش گفته شده روش دیگری نیز به نام پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون بند ناف وجود دارد در واقع این روش هم نوعی پیوند آلوژنیک است. به این صورت که سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون بند ناف نوزاد تازه متولد شده استخراج می‌شود. استفاده از این روش اغلب برای بیماران کم سن و سال ممکن است.»
جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز از مغز استخوان خطری ندارد
مسئول بخش پیوند محک، درباره نحوه پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از فرد اهداکننده به فرد نیازمند پیوند توضیحاتی را ارائه می‌دهد: «در روش جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز از مغز استخوان، از اهداکننده باروش استاندارد توسط پزشک متخصص نمونه‌گیری انجام می‌شود و در روش پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز از طریق خون، زمانی که اهداکننده زیر دستگاه آفرزیس* قرار می‌گیرد، از یک دست او خون وارد دستگاه شده، سلول‌های بنیادی خون‌ساز آن جدا و ذخیره می‌شود، سپس خون فرد اهداکننده دوباره به بدنش بر می‌گردد. در این دو روش خطر زیادی فرد اهداکننده را تهدید نمی‌کند.»
اهمیت تأسیس مرکز پذیره‌نویسی در درمان
دکتر نادری از روش‌های متداول پیدا کردن شخص اهداکننده برای بیمارانی که امکان دریافت سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خویشاوندان خود را ندارند، می‌گوید: «اهداکننده مناسب برای این افراد به وسیله مرکز سازگاری سنجی یا ثبت نمونه HLA پیدا می‌شود. در کشورهایی نظیر آمریکا و اروپا شناسایی اهداکنندگان غیرخویشاوند، با ژن‌های سازگار، برای بسیاری از بیماران امکان‌پذیر شده است. ژن‌هایی که HLA را تعیین می‌کنند، بسیار متغیر و دارای اشکال گوناگون هستند. بنابراین احتمال اینکه دو فرد غیرخویشاوند دارای HLA مشابه باشند، بسیار پایین و حدود یک در 10 هزار است. اما با شناسایی و تعیین نمونه HLA بیش از چندین میلیون اهداکننده داوطلب، برای اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز در آمریکا، اهداکننده سازگار تقریبا برای اغلب بیماران قابل شناسایی است. این امکان در کشور ما نیز وجود دارد، نمونه آن هم ثبت HLA پنج هزار داوطلب اهدا کننده سلول‌های بنیادی خون‌ساز، در کمتر از یک سال، در مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیمارستان فوق‌تخصصی سرطان کودکان محک است، تا به راحتی سلول‌های بنیادی خون‌ساز برای پیوند به بیماران نیازمند پیدا شود و هزینه‌های سنگین خرید این سلول‌ها از کشورهای دیگر به کمترین مقدار ممکن برسد، چرا که هرچه بین اهداکننده و گیرنده تشابه قومی و نژادی بیشتری وجود داشته باشد، احتمال رد پیوند و همچنین بروز بیماری پیوند علیه میزبان کمتر است. در سال‌های اخیر داوطلبان قابل توجهی جهت اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز برای ثبت‌نام و تعیین HLA یا سازگاری بافتی به مراکز درمانی مراجعه کردند که این موضوع باعث امیدواری است.»
* Human leukocyte antigen) HLA): به بررسی ژن‌های مربوط به مجموعه‌ای از پروتئین‌های موجود بر روی سلول‌های بدن از جمله گلبول‌های سفید اطلاق می‌شود که در هنگام اهدای بافت و عضو، نیاز به سازگاری این ژن‌ها بین اهداکننده و گیرنده وجود دارد.
آخرین ویرایش توسط مدیر:
