طلاق بر مبناي "عسر و حرج زن"

[KIMIA_A]

هرگاه برای زن در زندگی مشترک وضعیتی به وجود آید که ادامه زندگی برای او همراه با سختی و مشقت باشد به نحوی که به طور عادی تحمل آن مشکل باشد، می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کرده ودادگاه پس از بررسی موضوع اگر شرایط را برای زن غیر قابل تحمل تشخیص داد به درخواست او پاسخ مثبت می‌دهد.

قاعده‌ای در فقه مطرح است؛ با این عنوان که خداوند از روی لطف و تفضل، احکام حرجی، سخت و مشقت بار را از امت اسلام برداشته است. به بیان دیگر، با استناد به آيات و روايات، تکلیف و اجبار در اعمالی که دارای مشقت باشد، از سوی خداوند حکیم، منتفی است. " سيد علي شاه‌صاحبي" وكيل پايه يك دادگستري در گفتگويي به سوالات باشگاه خبرنگاران در اين ارتباط پاسخ داد.

عسر و حرج چیست ؟

**شاه‌صاحبی: عسر در لغت به معنای تنگی، سختی و دشواری است و از حرج نیز به تنگی و فشار تعبیر شده است و در واقع هر عملی که شخص را به تنگنا و سختی بیاندازد و انجام یا تحملش برای وی سخت و دشوار باشد ، می‌گویند دچار عسر و حرج شده است که نمونه بارز آن عسر و حرج ( مشقت و سختی) زن در زندگی مشترک است که در صورت اثبات در دادگاه ، منجر به صدور حکم طلاق می‌شود .

آیا برای صدور یا اجرای حکم طلاق به علت عسر و حرج ، زن موظف به پرداخت وجه یا مال به شوهر بوده و یا بایستی کل مهریه یا قسمتی از آن را بذل کند ؟

**شاه صاحبی: خیر، در مواردی که عسر و حرج زوجه برای دادگاه اثبات شود صدور حکم طلاق و اجبار زوج به طلاق الزاماً مشروط به پرداخت مال یا گذشت از مهریه توسط زوجه نیست ، اما جهت انتخاب و تعیین نوع طلاق (خلع) بهتر است زوجه قسمتی از مهریه خویش را بذل کند و البته معمولاً هرچه بذل مهریه بیشتری صورت گیرد باشد ، قرینه‌ای بر عسر و حرج بیشتر زن تلقی می‌شود .

مصادیق عسر وحرج کدامند ؟

**شاه‌صاحبی: هرگاه برای زن در زندگی مشترک وضعیتی به وجود آید که ادامه زندگی برای او همراه با سختی و مشقت باشد به نحوی که به طور عادی تحمل آن مشکل باشد، می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کرده ودادگاه پس از بررسی موضوع اگر شرایط را برای زن غیر قابل تحمل تشخیص داد به درخواست او پاسخ مثبت می‌دهد.

مصادیق عسر و حرج درقانون عبارتند از:

1- ترک زندگی توسط شوهر حداقل به مدت شش ماه متوالی یا 9ماه متناوب بدون عذر موجه.

2- اعتیاد شوهر به مواد مخـ ـدر یا ابتلای او به مشروبات الکلی و امتناع زوج از ترک آنها یا عدم امکان الزام شوهر به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.

(در صورتی که زوج به تعهداتش عمل نکند و یا پس از ترک دوباره به مصرف مشروبات الکلی یا موادمخدر روی آورد با درخواست زوجه طلاق انجام خواهد )

3-محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر.

4- ضرب و جرح یا فحاشی یا هرگونه سوء‌رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد.

5-ابتلاء شوهر به بیماری های صعب‌العلاج روانی یا مسری یا هر عارضه صعب‌العلاج دیگر که زندگی مشترک را مختل کند مثل بیماری سارس یا ایدز. چ

علاوه بر موارد مذکور در هر موردی که دادگاه تشخیص دهد زن در عسر و حرج قرار گرفته با درخواست زوجه حکم طلاق صادر می‌کند.

آیا طلاقی که با درخواست زوجه به واسطه عسر و حرج صورت می‌گیرد قابل برگشت و رجوع از سوی شوهر است؟

**شاه‌صاحبی: این نوع طلاق، طلاق رجعی محسوب نمی‌شود چون اگر زوج بتواند رجوع کند دیگر از عسر و حرج زوجه رفع اثر نمی‌شود در نتیجه درخواست زوجه برای طلاق و حکم مربوطه لغو و بی‌فایده است .

آیا در ازدواج موقت هم زوجه می‌تواند به واسطه عسر و حرج ، زندگی مشترک را پایان دهد؟

**شاه‌صاحبي: بله ، در مواردی که ادامه زوجیت موقت برای زوجه ایجاد مشقت کند و این موضوع برای دادگاه ثابت شود در این صورت دادگاه می‌تواند حکم به اجبار زوج به بذل بقیه مدت باقیمانده از ازدواج موقت کند و اگر این اجبار ممکن نشود حکم به انحلال زوجیت و قطع مابقی مدت ازدواج صادر می‌شود.

آیا نشوز شوهر هم می‌تواند دلیل طلاق زن به علت عسر و حرج باشد؟

**شاه‌صاحبی: بنا بر نظر اکثریت ، عدم ایفای وظایف زناشویی از ناحیه شوهر هم ممکن است برای زوجه عسر و حرج ایجاد نماید و زن می‌تواند به این استناد تقاضای طلاق کند که اگر عسر و حرج وی ثابت شود حکم طلاق نیز صادر می‌شود .

آیا کراهت زوجه از شوهر هم عسر و حرج محسوب می‌شود ؟

**شاه‌صاحبی: این موضوع اختلافی است، بعضی‌ها معتقدند کراهت زوجه به تنهایی نمی‌تواند عسر و حرج زن و دلیل طلاق محسوب شود به رغم اینکه حتی زن راضی به بذل کل مهریه اش شود . اما بعضي دیگر بر این نظرند که اگر دادگاه پس از تحقیقات و رسیدگی‌های خود تشخیص دهد که نفرت زوجه از شوهر به حدی است که ادامه زوجیت و زندگی مشترک را برای او غیر ممکن می‌سازد آنرا از مصادیق عسر و حرج شناخته و بر همین مبنا حکم به طلاق صادر می‌کنند .