KIMIA_A
کاربر نگاه دانلود
یكم ـ قرار رد دادخواست :
الف ـ قرار رد دادخواست توسط دفتر شعبه:
حالت اول: هرگاه در دادخواست، خواهان و یا محل اقامت او معلوم نباشد. در این حالت مدیر دفتر شعبه رسیدگی كننده ظرف دو روز از تاریخ رسید دادخواست، مبادرت به صدور قرار رد دادخواست می نماید. (بدین ترتیب علت صدور چنین قراری عدم مشخص بودن خواهان و یا محل اقامت او می باشد.)
حالت دوم: هرگاه به دادخواست و پیوست های آن، برابر قانون تمبر هزینه دادرسی الصاق و ابطال نشده و یا رعایت مندرجات بندهای 7 ـ 2 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی نشده باشد. (بندهای 7 ـ 2 ماده 51، مواردی را كه باید در برگ چاپی دادخواست نوشته شود را مشخص كرده است.) مدیر دفتر شعبه ظرف 2 روز نقایص دادخواست را بطور كتبی و مفصل به خواهان اطلاع داده و از تاریخ ابلاغ به مدت 10 روز به او مهلت می دهد تا نقایص را رفع نماید. اگر در مهلت مقرر، رفع نقص توسط خواهان انجام نشد، دادخواست به موجب قراری كه مدیر دفتر صادر می كند، رد می شود. این قرار به خواهان ابلاغ و نامبرده می تواند ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ به همان دادگاه اعتراض نماید. رای دادگاه در این صورت (رد دادخواست یا پذیرش آن) قطعی است.
ب ـ قرار رد دادخواست توسط دادگاه :
اگر دادخواستی مشمول مفاد یكی از مواد ؛ 109 ، 147 ، 306 ، 339 ، 383 و 384 قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره 3 ماده 18 قانون موسوم به قانون احیاء دادسراها مصوب سال 1381 شود، دادگاه قرار رد دادخواست را صادر می نماید .
دوم ـ قرار ابطال دادخواست:
اگر در دادرسی های عادی (دادرسی عادی بر اساس تبادل لوایح صورت می گیرد و از هیچ یك از طرفین دعوا دعوت به عمل نمی آید و جلسه رسیدگی تشكیل نمی شود ، مگر به ضرورت. به این نوع دادرسی، كتبی یا غیر حضوری نیز می گویند.) قبل از تبادل لوایح، خواهان دادخواست خود را مسترد دارد و یا در دادرسی های اختصاری (در این نوع دادرسی طرفین دعوی با ابلاغ قبلی به جلسه رسیدگی احضار می شوند.) تا اولین جلسه دادرسی، خواهان دادخواست خود را مسترد نماید، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می نماید .
دیگر مواری كه دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می نماید:
1 ـ اگر خواهان برای اخذ توضیح به دادگاه احضار شود و حاضر نشود ، دادگاه قرار ابطال دادخواست خواهان را صادر می نماید .
2 ـ اگر با احضار قبلی از طرفین دعوی، هیچ یك در محضر دادگاه حاضر نشوند و یا خواهان حاضر نشود و دادگاه هم نتواند با اخذ توضیح از خوانده (كه آمده) رای دهد، در نتیجه دادگاه نتواند در ماهیت دعوی بدون اخذ توضیح انشاء رای نماید، قرار ابطال دادخواست صادر می نماید .
3 ـ اگر دادگاه قرار معاینه محل و تحقیق محلی صادر نماید و خواهان پرونده، علی رغم استحضار، وسیله اجرای قرار را فراهم نكند و بعلت عدم تهیه وسیله، اجرای قرار ممكن نباشد ، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می كند .
4 ـ اگر بنا به نظر دادگاه قرار كارشناسی صادر شود و خواهان هزینه كارشناسی رادر موعد مقرر تودیع نكند و دادگاه نیز نتواند حتی با سوگند ،حكم صادركنددادخواست ابطال می گردد .
5 ـ اگر ارائه اصول مدارك در جلسه اول دادرسی صورت نگیرد، به موجب ماده 96 قانون آیین دادرسی مدنی قرار ابطال دادخواست صادر می گردد .
6 ـ در صورتی كه به علت عدم تهیه وسیله، اجرای قرار مقدور نباشد و دادگاه بدون آن (یعنی نتیجه قرار اصداری) نتواند رای صادر كند ، دادخواست بدوی ابطال می گردد .
7 ـ اگر در مرحله تجدید نظرخواهی دادخواست تجدیدنظرخواهی مسترد گردد، مرجع تجدید نظر كننده قرار ابطال دادخواست صادر می نماید .
8 ـ در مورد ماده 19 قانون ثبت، اگر معترض ثبت در جلسه محاكمه حاضر نشود، به تقاضای درخواست كننده ثبت، دادخواست وی ابطال می شود. تجدید دادخواست در این خصوص فقط برای یكبار و آن هم ظرف مدت ده روز پس از ابلاغ رای ممكن است.
وقتی دادخواستی ابطال گردید، طرح مجدد دعوی و تجدید دادخواست به دفعات بلامانع است .
سوم ـ قرار رد دعوی :
گفته آمده كه در دادرسی اختصاری اگر تا جلسه اول رسیدگی خواهان دعوی خود را مسترد دارد قرار ابطال دادخواست صادر می گردد . حال اگر بعد از اولین جلسه، مادامی كه دادرسی تمام نشده، چنانچه خواهان دادخواست خود را مسترد نماید دادگاه مستنداً به بند « ب » ماده 107 قانون آیین دادرسی، قرار رد دعوی خواهان را صادر می نماید .
دیگر موارد رد دعوی خواهان :
1 ـ عدم رعایت شرایط قانونی دادخواست و یا عدم رفع نقص آن در موعد مقرر قانونی كه در مرحله بدوی ، موجب نقض رای در مرحله تجدید نظر نخواهد بود . در این موارد دادگاه تجدید نظر به دادخواست دهنده بدوی اخطار می كند كه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ نسبت به رفع نقص اقدام نماید. در صورت عدم اقدام ، و هم چنین در صورتی كه سمت دادخواست دهنده محرز نباشد، دادگاه رای صادره را نقض و قرار رد دعوی بدوی را صادر می نماید .
2 ـ چنانچه خواهان اهلیت قانونی برای اقامه دعوی نداشته باشد و یا دعوی متوجه خوانده نباشد و نیز با پذیرش ایرادات مذكور در بندهای 11ـ 5 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
3 ـ هرگاه دادگاه احراز نماید كه دعوی ثالث به منظور تبانی و یا تأخیر رسیدگی است و یا رسیدگی به دعوی اصلی منوط به رسیدگی به دعوی ثالث نمی باشد، دعوی ثالث را از دعوی اصلی تفكیك و قرار رد دعوی ثالث را صادر می نماید .
4 ـ هرگاه رسیدگی به دعوی منوط به اثبات ادعایی باشد ، رسیدگی به دعوی تا اتخاذ تصمیم از مرجع صلاحیت دار ، متوقف می شود ، در این مورد ، خواهان مكلف است ظرف مدت یكماه در دادگاه صالح اقامه دعوی كند و رسید آن را به دفتر دادگاه رسیدگی كننده تسلیم نماید . در غیر این صورت قرار رد دعوی صادر می شود.
5 ـ گاهی در دعوای رفع تصرف عدوانی ممكن است دعوی رد، و قرار رد دعوی صادر شود .
شرایط لازم برای صدور قرار رد دعوی :
1 ـ دادخواست ابطال یا رد نشده باشد .
2 ـ دادگاه در موقع صدور قرار رد دعوی، اساساً وارد رسیدگی به ماهیت دعوی نشده باشد .
3 ـ اگر پس از ورود به ماهیت دعوی ، تكلیف به صدور قرار رد دعوی پیدا كند . (مثل وقتی كه خواهان دعوی خود را مسترد دارد.)
4 ـ مورد در روند رسیدگی، از موارد سقوط دعوی نباشد .
چهارم ـ قرار سقوط دعوی :
قرار سقوط دعوی وقتی صادر می شود كه؛ دعوی بطور كلی منتفی شود و حق تعقیب آن دعوا از خواهان برای همیشه سلب گردد . این امر می تواند ناشی از؛
ـ چشم پوشی واسترداد دعوی، وقتی كه دعوی به مرحله صدور حكم رسیده باشد.
ـ چشم پوشی واسترداد دعوی، وقتی كه دعوی مطرح و رای قطعی صادر شده باشد.
ـ دعوی به سازش طرفین ختم شده باشد.
ـ در مورد ماده 18 و 18 مكرر قانون ثبت، اگر خواهان پرونده ( معترض ثبت ) در مدت 60 روز دعوی خود را تعقیب نكرد بنا بر تقاضای خوانده (مستدعی ثبت دادگاه مكلف به اصدار قرار سقوط دعوی است.
ـ اگر خواهان یا معترض ثبت فوت كند و دعوی توسط وارثان تعقیب نشود پس از 90 روز از تاریخ انتشار آخرین آگهی قرار سقوط دعوی صادر می شود .
ـ وقتی ادای سوگند به خواهان واگذار شده باشد و او از اتیان سوگند امتناع نماید قرار سقوط دعوی صادر می شود .
ـ به موجب ماده 271 قانون ثبت [ در صورتیكه قبل از صدور حكم؛ بطلان شركت یا بطلان عملیات یا تصمیمات آن در مرحله بدوی، موجبات بطلان مرتفع شده باشد ، دادگاه قرار سقوط دعوای بطلان را صادر خواهد كرد .]
دو نكته :
1 ـ قرار سقوط دعوی قابل تجدید نظر است. ولی قابل فرجام خواهی نیست .
2 ـ در قرار سقوط دعوا، خواهان دیگر نمی تواند همان دعوی را با همان جهات و مشخصات طرح نماید. ولی اگر موضوع، جهت، سبب، شرط و یا زمان تغییر كند ، امكان طرح مجدد دعوی هست. مثلاً؛ شخصی دادخواستی مبنی بر تقاضای تخلیه ملك اجاره به جهت انتقال ملك به غیر، از طرف موجر تقدیم دادگاه می كند و قرار سقوط دعوی صادر می گردد. این شخص دیگر نمی تواند همین دعوی را با همین مشخصات مجدداً طرح نماید . ولی به لحاظ دیگر مثل ؛ نیاز شخصی به ملك و یا عدم پرداخت اجاره بها توسط مستأجر، می تواند مجدداً طرح دعوی كند .
تفاوت بین قرار رد دادخواست ازدفتر دادگاه، قرار رد دعوی، قرار سقوط دعوی و قرار ابطال دادخواست:
ـ قرار رد دادخواست از دفتر شعبه، از جانب مدیر دفتر صادر می شود و اعتراض از قرار مزبور در دادگاهی كه آن دفتر تحت امر آنست به عمل می آید. خواهان می تواند مجدداً دادخواست دیگری با همان دعوی تقدیم دادگاه نماید .
ـ قرار ابطال دادخواست، از جانب رئیس دادگاه یا دادرس علی البدل صادر می شود. پس از صدور قرار، خواهان می تواند مجدداً بدون محدودیت ، دادخواست جدید بدهد. مگر در قرار ابطال دادخواست موضوع ماده 19 قانون ثبت كه خواهان صرفاً برای یكبار آن هم ظرف ده روز پس از ابلاغ قرار می تواند تجدید دادخواست نماید.
ـ در قرار رد دعوی، خواهان می تواند پس از صدور قرار دعوی مجدداً دادخواست جدیدی تقدیم دادگاه كند. تفاوت این قرار با قرار ابطال دعوی در این است كه در ابطال دادخواست، خواهان ملزم به تودیع خسارت به خوانده نمی شود ولی در مورد رد دعوی به درخواست خوانده، خواهان محكوم به تأدیه خسارت به استناد ماده 298 قانون آیین دادرسی مدنی قدیم می گردد . قانون جدید آیین دادرسی در این خصوص ساكت است.
ـ در قرار سقوط دعوی ، پس از صدور قرار، خواهان دیگر همان دعوی را با همان جهات و مشخصات نمی تواند طرح نماید مگر اینكه موضوع، جهت، سبب، شرط و یا زمان دعوی تغییر كرده باشد.
پنجم ـ قرار عدم استماع دعوی :
قرار عدم استماع دعوی، قراری متفاوت از قرار رد دادخواست و رد دعوی و ابطال دادخواست و سقوط دعوی است. این قرار هیچ گاه در اثناء رسیدگی صادر نمی شود. گرچه ضابطه خاصی در صدور این قرار نیست ولی در موارد مصرح در قانون توسط قاضی صادر می گردد.
عنصر مشخصه عدم استماع دعوی، نپذیرفتن دعوی در دادگاه است. در موارد ذیل دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند.
ـ اگر دعوی، مالكیت نسبت به ملكی باشد كه طبق مقررات به ثبت رسیده و موعد اعتراض به ثبت ملك، منقضی شده باشد، دادگاه ممكن است این دعوی را نپذیرفته و اقدام به صدور قرار عدم استماع دعوی نماید .
ـ اگر موجر قبل از انقضای مدت اجاره دادخواست تخلیه تقدیم دادگاه نماید. دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند . (در اماكن مسكونی)
ـ اگر موجر اماكن تجاری قبل از انقضای مدت اجاره ، دادخواست تخلیه محل كسب و پیشه یا تجارت را به لحاظ ؛ احداث بنا در ملك ، نیاز شخصی به ملك برای سكونت یا كسب خود و یا اولاد یا والدین و یا همسر خود تقدیم دادگاه نماید و مستأجر ایراد كند كه رابـ ـطه استیجاری منقضی نشده است .
ـ چنانچه دعاوی اخذ وجه چك و سفته به طرفیت ظهر نویس اقامه شده باشد . ولی واخواست در موعد قانونی صورت نگرفته باشد. دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند.
ـ اگر دعوایی به طرفیت وارث به عمل آمده باشد كه اثبات دعوی ، مستلزم ارائه دلیل وراثت انحصاری ایشان باشد و دلیلی بر انحصار وراثت ارائه نگردد ، دادگاه می تواند قرار عدم استماع دعوی و یا قرار رد دعوی صادر كند .
ـ در دعاوی تقاضای فروش مال مشاع ارائه گواهی عدم قابلیت افراز لازم است. در صورتی كه خواهان نتواند گواهی عدم قابلیت افراز به دادگاه ارائه دهد، دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند. (می تواند قرار رد دعوی هم صادر نماید)
ـ هرگاه خواهان دعوی خود را بدون رعایت مقررات قانونی در دادگاه اقامه نموده باشد، در این حالت نیز دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می نماید.
ششم ـ قرار توقیف دادرسی :
هرگاه یكی از اصحاب دعوی فوت نماید و یا محجور شود و یا سمت یكی از آنان كه به موجب آن سمت داخل در دادرسی شده زایل گردد، دادگاه با صدور قرار توقیف دادرسی رسیدگی را متوقف و مراتب را به طرف دیگر اعلام می دارد. (اگر فوت یا زوال سمت یكی از اصحاب دعوا، تأثیری در دادرسی نسبت به دیگران نداشته باشد، در این صورت، دادرسی نسبت به دیگران ادامه خواهد یافت)
«پس از تعیین جانشین و درخواست ذینفع ، جریان دادرسی ادامه می یابد.»
دیگر موارد توقف در امر دادرسی :
1 ـ در صورت توقیف یا زندانی شدن یكی از اصحاب دعوی یا عزیمت به محل مأموریت نظامی یا مأموریت دولتی یا مسافرت ضروری، دادرسی متوقف نمی شود. ولی دادگاه مهلت كافی برای تعیین وكیل می دهد.
2 ـ در صورت فوت یا محجورشدن وكیل، رویه قضایی چنین است كه؛ دادرسی متوقف نمی شود، بلكه دادگاه به اصحاب دعوی یا یكی از طرفین، كه وكیل وی فوت یا محجور شده اخطار می كند كه وكیل دیگری اختیار نماید.
3 ـ در اجرای مفاد ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی (مبنی بر تأمین ندادن خواهان و توقیف دادرسی تا تودیع تأمین) قرار توقیف دادرسی صادر می گردد.
دو نكته:
الف ـ پس از صدور قرار توقیف دادرسی و توقیف آن، هر عملی پس از تاریخ صدور قرار و قبل از تعقیب جدید در پرونده واقع شود معتبر نیست و قائم مقام قانونی متوفی یا محجور می تواند نسبت به آن در مرجع بالاتر اعتراض نماید.
ب ـ توقیف دادرسی مانع از تعلق خسارت تأخیر تأدیه در مدت توقیف نمی باشد، مگر در خصوص فوت خوانده كه تاریخ محاسبه ی خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ صدور حكم به نفع مدعی محاسبه می گردد .
هفتم ـ قرار امتناع از رسیدگی :
در موارد ذیل قرار امتناع از رسیدگی از طرف قاضی صادر می شود ؛
ـ اگر خوانده در اولین جلسه ایراد كند كه دعوی مطروحه سابقاً بین همان اشخاص یا قائم مقام قانونی آنها مطرح بوده و به صدور حكم منجر شده، دادگاه به جهت اعتبار امر مختوم بها، قرار امتناع از رسیدگی صادر می نماید .
ـ اگر خوانده ایراد كند كه ؛ دعوی و موضوع همین پرونده هم اكنون در دادگاه دیگر در حال رسیدگی است . دادگاه قرار امتناع از رسیدگی صادر می كند .
ـ اگر دادرس مصداق مفاد ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی ( رد دادرس ) باشد . قرار امتناع از رسیدگی صادر می شود .
موارد رد دادرس كه دادرس در صورت دارا بودن یكی از موارد ذیل بایستی از رسیدگی امتناع نماید :
1 ـ وجود قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یكی از اصحاب دعوا .
2 ـ دادرس قیم یا مخدوم یكی از طرفین باشد و یا یكی از طرفین مباشر یا متكفل امور دادرسی یا همسر او باشد .
3 ـ دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یكی از اصحاب دعوا باشد .
4 ـ دادرس سابقاً در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا كارشناس یا گواه اظهار نظر كرده باشد .
5 ـ بین دادرس و یكی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حكم قطعی دو سال نگذشته باشد .
6 ـ دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند .
هشتم ـ قرار عدم صلاحیت دادگاه :
قضات باید قبل از رسیدگی به هر دعوایی تشخیص دهند كه دعوا و اختلاف عنوان شده در پرونده داخل در محدوده صلاحیت و توانایی قانونی آن دادگاه هست یاخیر؟ در صورت داشتن صلاحیت، مكلف به رسیدگی و در صورتی كه از خود نفی صلاحیت كنند و یا یكی از اصحاب دعوی به صلاحیت دادگاه ایراد نماید و مورد قبول دادگاه واقع شود، قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده به دادگاه صلاحیتدار ارسال می شود .
الف ـ قرار رد دادخواست توسط دفتر شعبه:
حالت اول: هرگاه در دادخواست، خواهان و یا محل اقامت او معلوم نباشد. در این حالت مدیر دفتر شعبه رسیدگی كننده ظرف دو روز از تاریخ رسید دادخواست، مبادرت به صدور قرار رد دادخواست می نماید. (بدین ترتیب علت صدور چنین قراری عدم مشخص بودن خواهان و یا محل اقامت او می باشد.)
حالت دوم: هرگاه به دادخواست و پیوست های آن، برابر قانون تمبر هزینه دادرسی الصاق و ابطال نشده و یا رعایت مندرجات بندهای 7 ـ 2 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی نشده باشد. (بندهای 7 ـ 2 ماده 51، مواردی را كه باید در برگ چاپی دادخواست نوشته شود را مشخص كرده است.) مدیر دفتر شعبه ظرف 2 روز نقایص دادخواست را بطور كتبی و مفصل به خواهان اطلاع داده و از تاریخ ابلاغ به مدت 10 روز به او مهلت می دهد تا نقایص را رفع نماید. اگر در مهلت مقرر، رفع نقص توسط خواهان انجام نشد، دادخواست به موجب قراری كه مدیر دفتر صادر می كند، رد می شود. این قرار به خواهان ابلاغ و نامبرده می تواند ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ به همان دادگاه اعتراض نماید. رای دادگاه در این صورت (رد دادخواست یا پذیرش آن) قطعی است.
ب ـ قرار رد دادخواست توسط دادگاه :
اگر دادخواستی مشمول مفاد یكی از مواد ؛ 109 ، 147 ، 306 ، 339 ، 383 و 384 قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره 3 ماده 18 قانون موسوم به قانون احیاء دادسراها مصوب سال 1381 شود، دادگاه قرار رد دادخواست را صادر می نماید .
دوم ـ قرار ابطال دادخواست:
اگر در دادرسی های عادی (دادرسی عادی بر اساس تبادل لوایح صورت می گیرد و از هیچ یك از طرفین دعوا دعوت به عمل نمی آید و جلسه رسیدگی تشكیل نمی شود ، مگر به ضرورت. به این نوع دادرسی، كتبی یا غیر حضوری نیز می گویند.) قبل از تبادل لوایح، خواهان دادخواست خود را مسترد دارد و یا در دادرسی های اختصاری (در این نوع دادرسی طرفین دعوی با ابلاغ قبلی به جلسه رسیدگی احضار می شوند.) تا اولین جلسه دادرسی، خواهان دادخواست خود را مسترد نماید، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می نماید .
دیگر مواری كه دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می نماید:
1 ـ اگر خواهان برای اخذ توضیح به دادگاه احضار شود و حاضر نشود ، دادگاه قرار ابطال دادخواست خواهان را صادر می نماید .
2 ـ اگر با احضار قبلی از طرفین دعوی، هیچ یك در محضر دادگاه حاضر نشوند و یا خواهان حاضر نشود و دادگاه هم نتواند با اخذ توضیح از خوانده (كه آمده) رای دهد، در نتیجه دادگاه نتواند در ماهیت دعوی بدون اخذ توضیح انشاء رای نماید، قرار ابطال دادخواست صادر می نماید .
3 ـ اگر دادگاه قرار معاینه محل و تحقیق محلی صادر نماید و خواهان پرونده، علی رغم استحضار، وسیله اجرای قرار را فراهم نكند و بعلت عدم تهیه وسیله، اجرای قرار ممكن نباشد ، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می كند .
4 ـ اگر بنا به نظر دادگاه قرار كارشناسی صادر شود و خواهان هزینه كارشناسی رادر موعد مقرر تودیع نكند و دادگاه نیز نتواند حتی با سوگند ،حكم صادركنددادخواست ابطال می گردد .
5 ـ اگر ارائه اصول مدارك در جلسه اول دادرسی صورت نگیرد، به موجب ماده 96 قانون آیین دادرسی مدنی قرار ابطال دادخواست صادر می گردد .
6 ـ در صورتی كه به علت عدم تهیه وسیله، اجرای قرار مقدور نباشد و دادگاه بدون آن (یعنی نتیجه قرار اصداری) نتواند رای صادر كند ، دادخواست بدوی ابطال می گردد .
7 ـ اگر در مرحله تجدید نظرخواهی دادخواست تجدیدنظرخواهی مسترد گردد، مرجع تجدید نظر كننده قرار ابطال دادخواست صادر می نماید .
8 ـ در مورد ماده 19 قانون ثبت، اگر معترض ثبت در جلسه محاكمه حاضر نشود، به تقاضای درخواست كننده ثبت، دادخواست وی ابطال می شود. تجدید دادخواست در این خصوص فقط برای یكبار و آن هم ظرف مدت ده روز پس از ابلاغ رای ممكن است.
وقتی دادخواستی ابطال گردید، طرح مجدد دعوی و تجدید دادخواست به دفعات بلامانع است .
سوم ـ قرار رد دعوی :
گفته آمده كه در دادرسی اختصاری اگر تا جلسه اول رسیدگی خواهان دعوی خود را مسترد دارد قرار ابطال دادخواست صادر می گردد . حال اگر بعد از اولین جلسه، مادامی كه دادرسی تمام نشده، چنانچه خواهان دادخواست خود را مسترد نماید دادگاه مستنداً به بند « ب » ماده 107 قانون آیین دادرسی، قرار رد دعوی خواهان را صادر می نماید .
دیگر موارد رد دعوی خواهان :
1 ـ عدم رعایت شرایط قانونی دادخواست و یا عدم رفع نقص آن در موعد مقرر قانونی كه در مرحله بدوی ، موجب نقض رای در مرحله تجدید نظر نخواهد بود . در این موارد دادگاه تجدید نظر به دادخواست دهنده بدوی اخطار می كند كه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ نسبت به رفع نقص اقدام نماید. در صورت عدم اقدام ، و هم چنین در صورتی كه سمت دادخواست دهنده محرز نباشد، دادگاه رای صادره را نقض و قرار رد دعوی بدوی را صادر می نماید .
2 ـ چنانچه خواهان اهلیت قانونی برای اقامه دعوی نداشته باشد و یا دعوی متوجه خوانده نباشد و نیز با پذیرش ایرادات مذكور در بندهای 11ـ 5 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه قرار رد دعوی صادر می نماید .
3 ـ هرگاه دادگاه احراز نماید كه دعوی ثالث به منظور تبانی و یا تأخیر رسیدگی است و یا رسیدگی به دعوی اصلی منوط به رسیدگی به دعوی ثالث نمی باشد، دعوی ثالث را از دعوی اصلی تفكیك و قرار رد دعوی ثالث را صادر می نماید .
4 ـ هرگاه رسیدگی به دعوی منوط به اثبات ادعایی باشد ، رسیدگی به دعوی تا اتخاذ تصمیم از مرجع صلاحیت دار ، متوقف می شود ، در این مورد ، خواهان مكلف است ظرف مدت یكماه در دادگاه صالح اقامه دعوی كند و رسید آن را به دفتر دادگاه رسیدگی كننده تسلیم نماید . در غیر این صورت قرار رد دعوی صادر می شود.
5 ـ گاهی در دعوای رفع تصرف عدوانی ممكن است دعوی رد، و قرار رد دعوی صادر شود .
شرایط لازم برای صدور قرار رد دعوی :
1 ـ دادخواست ابطال یا رد نشده باشد .
2 ـ دادگاه در موقع صدور قرار رد دعوی، اساساً وارد رسیدگی به ماهیت دعوی نشده باشد .
3 ـ اگر پس از ورود به ماهیت دعوی ، تكلیف به صدور قرار رد دعوی پیدا كند . (مثل وقتی كه خواهان دعوی خود را مسترد دارد.)
4 ـ مورد در روند رسیدگی، از موارد سقوط دعوی نباشد .
چهارم ـ قرار سقوط دعوی :
قرار سقوط دعوی وقتی صادر می شود كه؛ دعوی بطور كلی منتفی شود و حق تعقیب آن دعوا از خواهان برای همیشه سلب گردد . این امر می تواند ناشی از؛
ـ چشم پوشی واسترداد دعوی، وقتی كه دعوی به مرحله صدور حكم رسیده باشد.
ـ چشم پوشی واسترداد دعوی، وقتی كه دعوی مطرح و رای قطعی صادر شده باشد.
ـ دعوی به سازش طرفین ختم شده باشد.
ـ در مورد ماده 18 و 18 مكرر قانون ثبت، اگر خواهان پرونده ( معترض ثبت ) در مدت 60 روز دعوی خود را تعقیب نكرد بنا بر تقاضای خوانده (مستدعی ثبت دادگاه مكلف به اصدار قرار سقوط دعوی است.
ـ اگر خواهان یا معترض ثبت فوت كند و دعوی توسط وارثان تعقیب نشود پس از 90 روز از تاریخ انتشار آخرین آگهی قرار سقوط دعوی صادر می شود .
ـ وقتی ادای سوگند به خواهان واگذار شده باشد و او از اتیان سوگند امتناع نماید قرار سقوط دعوی صادر می شود .
ـ به موجب ماده 271 قانون ثبت [ در صورتیكه قبل از صدور حكم؛ بطلان شركت یا بطلان عملیات یا تصمیمات آن در مرحله بدوی، موجبات بطلان مرتفع شده باشد ، دادگاه قرار سقوط دعوای بطلان را صادر خواهد كرد .]
دو نكته :
1 ـ قرار سقوط دعوی قابل تجدید نظر است. ولی قابل فرجام خواهی نیست .
2 ـ در قرار سقوط دعوا، خواهان دیگر نمی تواند همان دعوی را با همان جهات و مشخصات طرح نماید. ولی اگر موضوع، جهت، سبب، شرط و یا زمان تغییر كند ، امكان طرح مجدد دعوی هست. مثلاً؛ شخصی دادخواستی مبنی بر تقاضای تخلیه ملك اجاره به جهت انتقال ملك به غیر، از طرف موجر تقدیم دادگاه می كند و قرار سقوط دعوی صادر می گردد. این شخص دیگر نمی تواند همین دعوی را با همین مشخصات مجدداً طرح نماید . ولی به لحاظ دیگر مثل ؛ نیاز شخصی به ملك و یا عدم پرداخت اجاره بها توسط مستأجر، می تواند مجدداً طرح دعوی كند .
تفاوت بین قرار رد دادخواست ازدفتر دادگاه، قرار رد دعوی، قرار سقوط دعوی و قرار ابطال دادخواست:
ـ قرار رد دادخواست از دفتر شعبه، از جانب مدیر دفتر صادر می شود و اعتراض از قرار مزبور در دادگاهی كه آن دفتر تحت امر آنست به عمل می آید. خواهان می تواند مجدداً دادخواست دیگری با همان دعوی تقدیم دادگاه نماید .
ـ قرار ابطال دادخواست، از جانب رئیس دادگاه یا دادرس علی البدل صادر می شود. پس از صدور قرار، خواهان می تواند مجدداً بدون محدودیت ، دادخواست جدید بدهد. مگر در قرار ابطال دادخواست موضوع ماده 19 قانون ثبت كه خواهان صرفاً برای یكبار آن هم ظرف ده روز پس از ابلاغ قرار می تواند تجدید دادخواست نماید.
ـ در قرار رد دعوی، خواهان می تواند پس از صدور قرار دعوی مجدداً دادخواست جدیدی تقدیم دادگاه كند. تفاوت این قرار با قرار ابطال دعوی در این است كه در ابطال دادخواست، خواهان ملزم به تودیع خسارت به خوانده نمی شود ولی در مورد رد دعوی به درخواست خوانده، خواهان محكوم به تأدیه خسارت به استناد ماده 298 قانون آیین دادرسی مدنی قدیم می گردد . قانون جدید آیین دادرسی در این خصوص ساكت است.
ـ در قرار سقوط دعوی ، پس از صدور قرار، خواهان دیگر همان دعوی را با همان جهات و مشخصات نمی تواند طرح نماید مگر اینكه موضوع، جهت، سبب، شرط و یا زمان دعوی تغییر كرده باشد.
پنجم ـ قرار عدم استماع دعوی :
قرار عدم استماع دعوی، قراری متفاوت از قرار رد دادخواست و رد دعوی و ابطال دادخواست و سقوط دعوی است. این قرار هیچ گاه در اثناء رسیدگی صادر نمی شود. گرچه ضابطه خاصی در صدور این قرار نیست ولی در موارد مصرح در قانون توسط قاضی صادر می گردد.
عنصر مشخصه عدم استماع دعوی، نپذیرفتن دعوی در دادگاه است. در موارد ذیل دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند.
ـ اگر دعوی، مالكیت نسبت به ملكی باشد كه طبق مقررات به ثبت رسیده و موعد اعتراض به ثبت ملك، منقضی شده باشد، دادگاه ممكن است این دعوی را نپذیرفته و اقدام به صدور قرار عدم استماع دعوی نماید .
ـ اگر موجر قبل از انقضای مدت اجاره دادخواست تخلیه تقدیم دادگاه نماید. دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند . (در اماكن مسكونی)
ـ اگر موجر اماكن تجاری قبل از انقضای مدت اجاره ، دادخواست تخلیه محل كسب و پیشه یا تجارت را به لحاظ ؛ احداث بنا در ملك ، نیاز شخصی به ملك برای سكونت یا كسب خود و یا اولاد یا والدین و یا همسر خود تقدیم دادگاه نماید و مستأجر ایراد كند كه رابـ ـطه استیجاری منقضی نشده است .
ـ چنانچه دعاوی اخذ وجه چك و سفته به طرفیت ظهر نویس اقامه شده باشد . ولی واخواست در موعد قانونی صورت نگرفته باشد. دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند.
ـ اگر دعوایی به طرفیت وارث به عمل آمده باشد كه اثبات دعوی ، مستلزم ارائه دلیل وراثت انحصاری ایشان باشد و دلیلی بر انحصار وراثت ارائه نگردد ، دادگاه می تواند قرار عدم استماع دعوی و یا قرار رد دعوی صادر كند .
ـ در دعاوی تقاضای فروش مال مشاع ارائه گواهی عدم قابلیت افراز لازم است. در صورتی كه خواهان نتواند گواهی عدم قابلیت افراز به دادگاه ارائه دهد، دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می كند. (می تواند قرار رد دعوی هم صادر نماید)
ـ هرگاه خواهان دعوی خود را بدون رعایت مقررات قانونی در دادگاه اقامه نموده باشد، در این حالت نیز دادگاه قرار عدم استماع دعوی صادر می نماید.
ششم ـ قرار توقیف دادرسی :
هرگاه یكی از اصحاب دعوی فوت نماید و یا محجور شود و یا سمت یكی از آنان كه به موجب آن سمت داخل در دادرسی شده زایل گردد، دادگاه با صدور قرار توقیف دادرسی رسیدگی را متوقف و مراتب را به طرف دیگر اعلام می دارد. (اگر فوت یا زوال سمت یكی از اصحاب دعوا، تأثیری در دادرسی نسبت به دیگران نداشته باشد، در این صورت، دادرسی نسبت به دیگران ادامه خواهد یافت)
«پس از تعیین جانشین و درخواست ذینفع ، جریان دادرسی ادامه می یابد.»
دیگر موارد توقف در امر دادرسی :
1 ـ در صورت توقیف یا زندانی شدن یكی از اصحاب دعوی یا عزیمت به محل مأموریت نظامی یا مأموریت دولتی یا مسافرت ضروری، دادرسی متوقف نمی شود. ولی دادگاه مهلت كافی برای تعیین وكیل می دهد.
2 ـ در صورت فوت یا محجورشدن وكیل، رویه قضایی چنین است كه؛ دادرسی متوقف نمی شود، بلكه دادگاه به اصحاب دعوی یا یكی از طرفین، كه وكیل وی فوت یا محجور شده اخطار می كند كه وكیل دیگری اختیار نماید.
3 ـ در اجرای مفاد ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی (مبنی بر تأمین ندادن خواهان و توقیف دادرسی تا تودیع تأمین) قرار توقیف دادرسی صادر می گردد.
دو نكته:
الف ـ پس از صدور قرار توقیف دادرسی و توقیف آن، هر عملی پس از تاریخ صدور قرار و قبل از تعقیب جدید در پرونده واقع شود معتبر نیست و قائم مقام قانونی متوفی یا محجور می تواند نسبت به آن در مرجع بالاتر اعتراض نماید.
ب ـ توقیف دادرسی مانع از تعلق خسارت تأخیر تأدیه در مدت توقیف نمی باشد، مگر در خصوص فوت خوانده كه تاریخ محاسبه ی خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ صدور حكم به نفع مدعی محاسبه می گردد .
هفتم ـ قرار امتناع از رسیدگی :
در موارد ذیل قرار امتناع از رسیدگی از طرف قاضی صادر می شود ؛
ـ اگر خوانده در اولین جلسه ایراد كند كه دعوی مطروحه سابقاً بین همان اشخاص یا قائم مقام قانونی آنها مطرح بوده و به صدور حكم منجر شده، دادگاه به جهت اعتبار امر مختوم بها، قرار امتناع از رسیدگی صادر می نماید .
ـ اگر خوانده ایراد كند كه ؛ دعوی و موضوع همین پرونده هم اكنون در دادگاه دیگر در حال رسیدگی است . دادگاه قرار امتناع از رسیدگی صادر می كند .
ـ اگر دادرس مصداق مفاد ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی ( رد دادرس ) باشد . قرار امتناع از رسیدگی صادر می شود .
موارد رد دادرس كه دادرس در صورت دارا بودن یكی از موارد ذیل بایستی از رسیدگی امتناع نماید :
1 ـ وجود قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یكی از اصحاب دعوا .
2 ـ دادرس قیم یا مخدوم یكی از طرفین باشد و یا یكی از طرفین مباشر یا متكفل امور دادرسی یا همسر او باشد .
3 ـ دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یكی از اصحاب دعوا باشد .
4 ـ دادرس سابقاً در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا كارشناس یا گواه اظهار نظر كرده باشد .
5 ـ بین دادرس و یكی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حكم قطعی دو سال نگذشته باشد .
6 ـ دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند .
هشتم ـ قرار عدم صلاحیت دادگاه :
قضات باید قبل از رسیدگی به هر دعوایی تشخیص دهند كه دعوا و اختلاف عنوان شده در پرونده داخل در محدوده صلاحیت و توانایی قانونی آن دادگاه هست یاخیر؟ در صورت داشتن صلاحیت، مكلف به رسیدگی و در صورتی كه از خود نفی صلاحیت كنند و یا یكی از اصحاب دعوی به صلاحیت دادگاه ایراد نماید و مورد قبول دادگاه واقع شود، قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده به دادگاه صلاحیتدار ارسال می شود .
