اقتصادی كشورها در صحنه‌هاي مشترك گزينه‌اي جز همكاري ندارند

[ShAd ShAd]

شرق: «ماهیت آب به‌گونه‌ای است که در کنار اهمیت مرزهای ملی در چشم‌انداز جغرافیای سیـاس*ـی جهان، موجب شده «اختلاف و درگیری» یا «همکاری و مذاکره» بر سر منابع آب و نحوه مدیریت آن، به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از تعاملات کشورها با یکدیگر و سیاست خارجی آنها محسوب شود. همان چیزی که ما امروز آن را با عنوان «دیپلماسی آب» می‌شناسیم». عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه، با بیان این نکته در همایش بین‌المللی آب مجازی، پیوندی بین این موضوع و «آب مجازی» برقرار کرد.
به گفته او: «در این میان دیپلماسی آب‌های فرامرزی یا آبراه‌های بین‌المللی همواره اهمیت بسیاری داشته است؛ اما در زمان حاضر که جهان با کاهش تدریجی سرانه آب بر اثر افزایش تقاضا و تغییرات اقلیمی روبه‌رو است، دیپلماسی آب ابعاد و گستره‌های جدیدی نیز پیدا کرده که یکی از آنها «دیپلماسی آب مجازی» ناشی از «تجارب آب مجازی» است». این همایش روز گذشته با حضور وزیر کشاورزی، معاون وزیر امور خارجه و رئیس اتاق ایران، در اتاق ایران برگزار شد.
ابزارهای مالی و حقوقی آب مجازی طراحی شود
معاون وزیر امور خارجه خواستار توجه دستگاه‌های متولی به نهادسازی، فراهم‌آوردن زیرساخت‌ها و تدارک ابزارهای حقوقی و مالی در حوزه آب مجازی شد.
عباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در همایش بین‌المللی آب مجازی، با اشاره به اهمیت مقوله آب مجازی گفت: بهره‌مندی از رویکرد آب مجازی و پیگیری سیاست امنیت غذایی و مقابله با محدودیت‌های آبی و اکولوژیکی تنها با مفروض‌دانستن ثبات و امنیت سیـاس*ـی متصور است. عدم نیل به توافق منطقه‌ای- جهانی درباره تجارت آب مجازی ناظر بر حساسیت‌های موجود در این بخش است.
معاون وزیر امور خارجه گفت: امروزه بسیاری از کشورها یا با بحران کمبود آب شیرین مواجه هستند یا در آستانه تنش آبی (water stress) قرار دارند؛ وضعیتی که دارای عواقب سیـاس*ـی، اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است؛ اما تصور من بر آن است که این حقیقت به درستی از سوی جامعه، اعم از قاطبه مردم و حتی نخبگان، به درستی فهميده ‌‌شده؛ بنابراین معتقدم تا زمانی که درک عمیقی در جامعه بشری نسبت به ارزش و اهمیت این ماده حیاتی شکل نگیرد و روند کمبود آب به‌عنوان خطری جهانی و نه فقط برای کشورهای کم‌آب، به طور ملموس مورد توجه واقع نشود، بر دامنه بحران‌ها و تنش‌های آبی افزوده شده و مسیر توسعه بشری با ناهمواری‌های جدی مواجه خواهد شد.

 

[ShAd ShAd]

بحران آب بشر را در مسیر مناقشه قرار می‌دهد
به گفته او، بحران آب همه بشر را به سمت عقب‌افتادگی، پسرفت و از همه مهم‌تر بی‌ثباتی و مناقشه پیش می‌برد و در این مسیر تفاوتی بین کشورهای برخوردار یا غیربرخوردار از منابع آبی وجود ندارد. آگاهی‌بخشی نسبت به بحران آب باید معطوف به چالش‌های بلافصل و نزدیک بوده و بتواند عواقب غیرقابل‌اجتناب بحران آب را بر امنیت اجتماعی، ثبات سیـاس*ـی و پایداری محیط ‌زیست در سطوح کشوری، منطقه‌ای و بین‌المللی تشریح و تبیین کند. بنابراین رشد آگاهی یک مسئولیت جهانی و بین‌المللی است و شامل کشورهای پرآب نیز می‌شود.
عراقچی گفت: ماهیت آب به‌گونه‌ای است که در یک مکان ساکن نبوده و به صورت جاری از جایی به جای دیگر تغییر مکان می‌دهد. این ویژگی، در کنار اهمیت مرزهای ملی در چشم‌انداز جغرافیای سیـاس*ـی جهان، موجب شده تا «اختلاف و درگیری»، یا «همکاری و مذاکره» بر سر منابع آب و نحوه مدیریت آن، به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از تعاملات کشورها با یکدیگر و سیاست خارجی آنها محسوب شود. همان چیزی که ما امروز آن را با عنوان «دیپلماسی آب» می‌شناسیم.
به گفته این مقام مسئول، مثال‌های متعددی از منازعات بر سر آب وجود دارد که موضوع آنها از ایجاد محدودیت بر سر منابع آب‌های فرامرزی تا آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی را شامل می‌شود؛ اما در نقطه مقابل و به گواه مدارک و مستندات تاریخی، کشورها در موارد متعددی که تعداد آنها بیشتر از جنگ و منازعه است، به همکاری و حل‌وفصل مسالمت‌آمیز منازعات بر سر آب اقدام کرده‌اند. قراردادها، پیمان‌ها و توافق‌های متعددی به منظور تقسیم آب رودهای بین‌المللی و فرامرزی، یا مدیریت بر نحوه کشتیرانی، و کنترل آلودگی آب‌های مشترک میان کشورها به امضا رسیده است. برای امضاي برخی از این قراردادها همچون هیرمند میان ایران و افغانستان، و یا اروندرود میان ایران و عراق، چندین دهه زمان صرف شده است. نقش این قراردادها و توافق‌نامه‌ها در جلوگیری از جنگ‌ها و گسترش منازعات، ارزش آنها را در مقایسه با هزینه‌ها و امتیازات رد و بدل شده میان کشورها توجیه و اثبات می‌کند. عراقچی توضیح داد: نیاز به ابزارهای دیپلماتیک براي اجرای قواعد و مقررات مذکور موجب شکل‌گیری دانش و فن «دیپلماسی آب» در چارچوب سیاست خارجی کشورها شده است. مهارت‌های دیپلماتیک در حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات شامل مذاکره، میانجی‌گری و مساعی جمیله نقش اساسی در اجرای دیپلماسی آب ایفا می‌کنند. او تصریح کرد: در این میان دیپلماسی آب‌های فرامرزی یا آبراه‌های بین‌المللی همواره اهمیت بسیاری داشته است، اما در زمان حاضر که جهان با کاهش تدریجی سرانه آب بر اثر افزایش تقاضا و تغییرات اقلیمی روبرو است، دیپلماسی آب ابعاد و گستره‌های جدیدی نیز پیدا کرده است که یکی از آنها «دیپلماسی آب مجازی» ناشی از «تجارت آب مجازی» است. معاون وزیر امور خارجه گفت: تجارت آب مجازی دارای پیچیدگی‌های بسیاری است. یکی از این پیچیدگی‌ها به مسائل مرتبط با آب‌های فرامرزی مربوط می‌شود. پیچیدگی دیگر در تجارت آب مجازی به آسیب‌پذیری کشورها در وابستگی به واردات مواد غذایی از طرف‌های خارجی در مقابل سیاست‌های خودکفایی غذایی باز می‌گردد که بیانگر نوعی مباینت میان تجارت آب مجازی و پارادایم خودکفایی است. دغدغه نسبت به وضعیتی است که به نفوذ هژمونیک کشورهای برخوردار از منابع آبی بیشتر در روند شکل‌گیری تجارت آب مجازی بر کشورهای مواجه با کمبود آب بینجامد، بنابراین در شکل‌گیری تجارت آب مجازی لازم است حساسیت‌های سیـاس*ـی و اجتماعی مرتبط به دوری از پارادایم ملی خودکفايی را مورد توجه قرار داد.

 

[ShAd ShAd]

استمرار سیاست‌های کنونی بحران آب کشور را حل می‌کند
وزیر جهاد کشاورزی نیز با حضور در این همایش گفت: سیاست‌های جهاد کشاورزی موجب کاهش مصرف آب به مقدار حدود ٤,٥ ‌میلیارد مترمکعب در سال شده است که استمرار آن موجب حل بحران آب و افزایش تولید می‌شود. محمود حجتی اظهار کرد: بیش از ٩٠ درصد تولیدات گیاهی کشور وابسته به آب است و با انجام عملیات آبیاری تولید می‌شود.
ایران وارد‌کننده آب مجازی است
حجتی تصریح کرد: به دلایلی چون کمبود‌ آب، ناکافی‌بودن بارندگی، به‌ویژه در بحث رویش بسیاری از محصولات تابستانه قسمتی از نیازهای کشور همیشه از واردات تأمین شده است و می‌توان گفت که از نظر آب مجازی ایران یکی از کشورهای وارد‌کننده است. او تأکید کرد: در سال‌های اخیر که بر مبنای اصلاح الگوی کشت و تولید براساس بهره‌وری آب و تمرکز در ارتقاء بهره‌وری وجود داشته، مهم‌ترین کار در این راستا افزایش تولید داخلی و مدیریت بهینه آب است. وزیر جهاد کشاورزی تصریح کرد: در سه سال اخیر کشاورزی کشور توانسته با به‌کارگیری تکنولوژی‌های آبیاری (بهینه‌کردن مصرف آب) و انجام عملیات متنوع به‌زراعی موجب کاهش تقاضای آب و افزایش بهره‌وری در مصرف آن شود؛ به‌طوری‌که درحال‌حاضر از هر مترمکعب آب کشور ١,٢ کیلو محصول کشاورزی تولید می‌شود. حجتی اظهار داشت: اعمال این سیاست‌ها موجب کاهش مصرف آب به مقدار حدود ٤.٥‌میلیارد مترمکعب در سال است که استمرار آن بحران آب کشور را ضمن افزایش تولید حل خواهد کرد. او با اشاره به اقدامات صورت گرفته دراین‌ باره گفت: افزایش چشمگیر میزان خودکفایی گندم و شکر، دو محصول اساسی غذایی از جمله توفیقاتی است که در سال ٩٥ با تکیه بر افزایش بهره‌وری و کاهش ١٢ درصدی سطح زیر کشت محصولات آبی صورت گرفته است.
توسعه متوازن کشور در گرو توجه به آب مجازی است
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران هم در این همایش با بیان اینکه آب مجازی در اقتصاد پایدار کشور نقش مؤثری ایفا می‌کند، گفت: آب مجازی در توسعه متوازن کشور نقش بسزایی ایفا می‌کند. به گزارش خبرگزاری‌ها، غلامحسین شافعی افزود: آب مجازی و تجارت آن از مباحث نو و جدیدی است که در صورت استفاده بجا و حساب‌شده از آن می‌توان به بحران کمبود آب غلبه کرد. آنچه مسلم است این است که کشور ما در مقوله آب در وضعیت خوبی قرار ندارد. تاکنون موضوع آب مجازی در فعالیت‌های ما معلوم و مشخص نبوده اما این موضوع، هم در اقتصاد پایدار، هم در تجارت و هم در توسعه متوازن کشور و توجه به آمایش سرزمین نقش بسیار بالایی دارد.