nadiya_m
مدیر بازنشسته
مسئوولیت ناشی از حوادث رانندگی ، مهمترین بخش مسؤولیت مدنی است . غالب تخلفات رانندگی در واقع اشتباهی است كه از هر انسان معقول و متعارفی سر می زند یا غفلتی است معمول كه هیچ سرزنشی را برنمی انگیزد و گاه عیبی است از وسیله نقلیه كه هر انسان محتاطی را دچار حادثه می كند . و با وجود این ضمان آور و در برآورنده مسؤولیت است.
جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، به جرایمی می‌پردازد که در اثر تخلف از مقررات مربوط به رانندگی حادث می‌شود. لازم به ذکر است که جرم مذکور در این جرایم ناشی از تقصیر مرتکب است که بر اثر تخلف از مقررات حاصل شده است. لذا هر چند ماهیت جرم ارتکابی از موارد خطای محض نیز باشد، به سبب وجود تقصیر، از جرایم شبه عمد محسوب شده و مجازات آن را دارد. غالب موارد این قبیل جرایم، معمولا تحت مباحث جرایم علیه اشخاص در منابع حقوقی مورد بحث قرار گرفته است.
فصل 29 قانون مجازات اسلامی جرایمی را تحت عنوان، جرایم ناشی از تخلفات رانندگی جرم انگاری نموده است.
اشتراك در جنایت
ماده 334 ـ هرگاه دو نفر با یكدیگر برخورد كنند و در اثر برخورد كشته شوند هر دو سوارباشند یا پیاده یا یكی سواره و دیگری پیاده باشد در صورت شبه عمد نصف دیه هر كدام از مال‌دیگری پرداخت می‌شود و در صورت خطاء محض نصف دیه هر كدام بر عاقله دیگری است.
ماده 335 ـ هرگاه دو نفر با یكدیگر برخورد كنند و در اثر برخورد یكی از آنها كشته شود درصورت شبه عمد نصف دیه مقتول بر دیگری است و در صورت خطاء محض نصف دیه مقتول‌بر عاقله دیگری است.
تبصره ـ هرگاه كسی اتفاقاً و بدون قصد به شخصی برخوردكند و موجب آسیب او شودخطاء محض می‌باشد.
ماده 336 ـ هرگاه در اثر برخورد دوسوار، وسیلة نقلیه آنها مانند اتومبیل خسارت ببیند درصورتی كه تصادف و برخورد به هر دو نسبت داده شود و هر دو مقصر باشند و یا هیچكدام مقصرنباشند هركدام نصف خسارت وسیله نقلیه دیگری را ضامن خواهد بود خواه آن دو وسیله از یك‌نوع باشند یا نباشند و خواه میزان تقصیر آنها مساوی یا متفاوت باشد و اگر یكی از آنها مقصرباشد فقط مقصر ضامن است.
تبصره ـ تقصیر اعم است از بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت، عدم رعایت نظامات‌دولتی.
ماده 335 ـ هرگاه دو نفر با یكدیگر برخورد كنند و در اثر برخورد یكی از آنها كشته شود درصورت شبه عمد نصف دیه مقتول بر دیگری است و در صورت خطاء محض نصف دیه مقتول‌بر عاقله دیگری است
ماده 337 ـ هرگاه دو وسیله نقلیه در اثر برخورد با هم باعث كشته شدن سرنشینان گردند درصورت شبه عمد راننده هر یك از دو وسیله نقلیه ضامن نصف دیه تمام سرنشینان خواهد بود ودر صورت خطاء محض عاقله هر كدام عهده‌دار نصف دیه تمام سرنشینان می‌باشد و اگر برخوردیكی از آن دو شبه عمد و دیگری خطاء محض باشد ضمان بر حسب مورد پرداخت خواهد شد.
تبصره ـ در صورتی كه برخورد دو وسیله نقلیه خارج از اختیار راننده‌ها باشد مانند آنكه دراثر ریزش كوه یا طوفان و دیگر عوامل قهری تصادف حاصل شود هیچگونه ضمانی در بین‌نیست.
تبصره 1 ـ در صورتی كه اعمال مذكور به منظور اخلال در نظم و امنیت جامعه و مقابله باحكومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهد داشت.
تبصره 2 ـ مجازات شروع به جرائم فو ق یك تا سه سال حبس است.
سایر جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
گذشته از جنایات، جرایم دیگری نیز وجود دارد که ناشی از تخلفات رانندگی است. اهم این جرایم در مواد 720 تا 725 از قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. مواد 334، 336 و 337 این قانون به مسئولیت کیفری و مدنی ناشی از تصادفات رانندگی پرداخته است. البته در قوانین دیگری چون قانون راهنمایی و رانندگی، نیز مواردی موجود است. در این مختصر اشاره‌ای به آن چه در قانون مجازات اسلامی آمده است می‌شود.
ماده 714 ـ هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (اعم از وسایط نقلیه زمینی یا آبی یاهوایی) یا متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود.
تبصره_ اظهار نظر کارشناسی در خصوص تشخیص بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت در مورد سوانح مربوط به وسایل نقلیه زمینی، آبی و هوایی حسب مورد اداره راهنمایی و رانندگی، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، سازمان بنادر و کشتیرانی و سازمان هواپیمایی کشوری می باشد.
ماده 715 ـ هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب مرض جسمی یا دماغی که غیر قابل علاج باشد و یا از بین رفتن یکی از حواس یا از کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می‌دهد یا تغییر شکل دایمی‌عضو یا صورت شخص یا سقط جنین شود مرتکب به حبس از دوماه تا یک سال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.
ماده 716 ـ هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب‌صدمه بدنی شود که باعث نقصان یا ضعف دایم یکی از منافع یایکی از اعضای بدن شود و یا باعث از بین رفتن قسمتی از عضو مصدوم گردد، بدون آن که عضو از کار بیفتد یا باعث وضع حمل زن قبل از موعد طبیعی شود مرتکب به حبس از دو ماه تا شش ماه و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم خواهدشد.
ماده 717 ـ هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب‌صدمه بدنی شود مرتکب به حبس از یک تا پنج ماه و پرداخت دیه‌در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.
ماده 718ـ در مورد مواد فوق هرگاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مـسـ*ـت بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر ازسرعت مقرر حرکت می‌کرده است یا آن که دستگاه موتوری را باوجود نقص و عیب مکانیکی موثر در تصادف به کار انداخته یا در محل‌هایی که برای عبور پیاده‌رو علامت مخصوص گذارده شده‌است، مراعات لازم ننماید و یا از محل‌هایی که عبور از آن ممنوع‌گردیده است رانندگی نموده، به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در مواد فوق محکوم خواهد شد. دادگاه می‌تواند علاوه برمجازات فوق مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی‌یا تصدی وسایل موتوری محروم نماید.
ماده 714 ـ هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (اعم از وسایط نقلیه زمینی یا آبی یاهوایی) یا متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود
ماده 723 ـ هركس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی و یا تصدی وسایل موتوری كه‌مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است، بنماید و همچنین هركس به موجب حكم دادگاه ازرانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد برای بار اول‌به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا یك میلیون ریال و یا هر دو مجازات و در صورت‌ارتكاب مجدد به دو ماه تا شش ماه حبس محكوم خواهد شد.
ماده 720_دست کاری در پلاک و مشخصات وسیله نقلیه، محکوم به مجازات حبس از شش ماه تا یک سال خواهد شد.
ماده 721-اوراق کردن بدون مجوز وسیله نقلیه موتوری، محکوم به مجازات حبس از دو ماه تا یکسال خواهد شد.
ماده 722-گزارش نکردن سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه یا پلاک آن، محکوم به جریمه نقدی از پانصد هزار تا یک میلیون ریال خواهد شد. این جرم منوط به اطلاع از سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه است.
ماده 723-رانندگی یا تصدی بدون گواهینامه مخصوص، محکوم به مجازات حبس تا دو ماه یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال در مرتبه اول و در صورت تکرار به مجازات حبس دو تا شش ماه می‌شود. البته این جرم از جرایم عمدی بوده نیازمند علم و عمد است و معاونت در آن جرم بوده و به استناد ماده 726 به حداقل مجازات محکوم خواهد شد. البته اگر جرم مذبور منتهی به ارتکاب جنایت ناشی از تخلف رانندگی شود( م 714 – 717)، معاون در این جرم مجازات نخواهد شد مگر این که، به گونه‌ای باشد که معاون، سبب اقوی از مباشر ( راننده یا متصدی) گردد.
ماده 724-دست کاری در دستگاه ثبت سرعت وسیله نقلیه و استفاده آگاهانه از آن وسیله نقلیه، محکوم به مجازات حبس از ده روز تا دو ماه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال و یا هر دو در مرتبه اول و در صصورت تکرار به دو تا شش ماه حبس محکوم می‌گردد. این جرم در صورتی واقع می‌شود که تغییر و دست کاری عمدی و از سوی خود راننده باشد.
جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، به جرایمی می‌پردازد که در اثر تخلف از مقررات مربوط به رانندگی حادث می‌شود. لازم به ذکر است که جرم مذکور در این جرایم ناشی از تقصیر مرتکب است که بر اثر تخلف از مقررات حاصل شده است. لذا هر چند ماهیت جرم ارتکابی از موارد خطای محض نیز باشد، به سبب وجود تقصیر، از جرایم شبه عمد محسوب شده و مجازات آن را دارد. غالب موارد این قبیل جرایم، معمولا تحت مباحث جرایم علیه اشخاص در منابع حقوقی مورد بحث قرار گرفته است.
فصل 29 قانون مجازات اسلامی جرایمی را تحت عنوان، جرایم ناشی از تخلفات رانندگی جرم انگاری نموده است.
اشتراك در جنایت
ماده 334 ـ هرگاه دو نفر با یكدیگر برخورد كنند و در اثر برخورد كشته شوند هر دو سوارباشند یا پیاده یا یكی سواره و دیگری پیاده باشد در صورت شبه عمد نصف دیه هر كدام از مال‌دیگری پرداخت می‌شود و در صورت خطاء محض نصف دیه هر كدام بر عاقله دیگری است.
ماده 335 ـ هرگاه دو نفر با یكدیگر برخورد كنند و در اثر برخورد یكی از آنها كشته شود درصورت شبه عمد نصف دیه مقتول بر دیگری است و در صورت خطاء محض نصف دیه مقتول‌بر عاقله دیگری است.
تبصره ـ هرگاه كسی اتفاقاً و بدون قصد به شخصی برخوردكند و موجب آسیب او شودخطاء محض می‌باشد.
ماده 336 ـ هرگاه در اثر برخورد دوسوار، وسیلة نقلیه آنها مانند اتومبیل خسارت ببیند درصورتی كه تصادف و برخورد به هر دو نسبت داده شود و هر دو مقصر باشند و یا هیچكدام مقصرنباشند هركدام نصف خسارت وسیله نقلیه دیگری را ضامن خواهد بود خواه آن دو وسیله از یك‌نوع باشند یا نباشند و خواه میزان تقصیر آنها مساوی یا متفاوت باشد و اگر یكی از آنها مقصرباشد فقط مقصر ضامن است.
تبصره ـ تقصیر اعم است از بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت، عدم رعایت نظامات‌دولتی.
ماده 335 ـ هرگاه دو نفر با یكدیگر برخورد كنند و در اثر برخورد یكی از آنها كشته شود درصورت شبه عمد نصف دیه مقتول بر دیگری است و در صورت خطاء محض نصف دیه مقتول‌بر عاقله دیگری است
ماده 337 ـ هرگاه دو وسیله نقلیه در اثر برخورد با هم باعث كشته شدن سرنشینان گردند درصورت شبه عمد راننده هر یك از دو وسیله نقلیه ضامن نصف دیه تمام سرنشینان خواهد بود ودر صورت خطاء محض عاقله هر كدام عهده‌دار نصف دیه تمام سرنشینان می‌باشد و اگر برخوردیكی از آن دو شبه عمد و دیگری خطاء محض باشد ضمان بر حسب مورد پرداخت خواهد شد.
تبصره ـ در صورتی كه برخورد دو وسیله نقلیه خارج از اختیار راننده‌ها باشد مانند آنكه دراثر ریزش كوه یا طوفان و دیگر عوامل قهری تصادف حاصل شود هیچگونه ضمانی در بین‌نیست.
تبصره 1 ـ در صورتی كه اعمال مذكور به منظور اخلال در نظم و امنیت جامعه و مقابله باحكومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهد داشت.
تبصره 2 ـ مجازات شروع به جرائم فو ق یك تا سه سال حبس است.
سایر جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
گذشته از جنایات، جرایم دیگری نیز وجود دارد که ناشی از تخلفات رانندگی است. اهم این جرایم در مواد 720 تا 725 از قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. مواد 334، 336 و 337 این قانون به مسئولیت کیفری و مدنی ناشی از تصادفات رانندگی پرداخته است. البته در قوانین دیگری چون قانون راهنمایی و رانندگی، نیز مواردی موجود است. در این مختصر اشاره‌ای به آن چه در قانون مجازات اسلامی آمده است می‌شود.
تبصره_ اظهار نظر کارشناسی در خصوص تشخیص بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت در مورد سوانح مربوط به وسایل نقلیه زمینی، آبی و هوایی حسب مورد اداره راهنمایی و رانندگی، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، سازمان بنادر و کشتیرانی و سازمان هواپیمایی کشوری می باشد.
ماده 715 ـ هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب مرض جسمی یا دماغی که غیر قابل علاج باشد و یا از بین رفتن یکی از حواس یا از کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می‌دهد یا تغییر شکل دایمی‌عضو یا صورت شخص یا سقط جنین شود مرتکب به حبس از دوماه تا یک سال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.
ماده 716 ـ هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب‌صدمه بدنی شود که باعث نقصان یا ضعف دایم یکی از منافع یایکی از اعضای بدن شود و یا باعث از بین رفتن قسمتی از عضو مصدوم گردد، بدون آن که عضو از کار بیفتد یا باعث وضع حمل زن قبل از موعد طبیعی شود مرتکب به حبس از دو ماه تا شش ماه و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم خواهدشد.
ماده 717 ـ هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب‌صدمه بدنی شود مرتکب به حبس از یک تا پنج ماه و پرداخت دیه‌در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.
ماده 718ـ در مورد مواد فوق هرگاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مـسـ*ـت بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر ازسرعت مقرر حرکت می‌کرده است یا آن که دستگاه موتوری را باوجود نقص و عیب مکانیکی موثر در تصادف به کار انداخته یا در محل‌هایی که برای عبور پیاده‌رو علامت مخصوص گذارده شده‌است، مراعات لازم ننماید و یا از محل‌هایی که عبور از آن ممنوع‌گردیده است رانندگی نموده، به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در مواد فوق محکوم خواهد شد. دادگاه می‌تواند علاوه برمجازات فوق مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی‌یا تصدی وسایل موتوری محروم نماید.
ماده 714 ـ هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (اعم از وسایط نقلیه زمینی یا آبی یاهوایی) یا متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود
ماده 723 ـ هركس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی و یا تصدی وسایل موتوری كه‌مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است، بنماید و همچنین هركس به موجب حكم دادگاه ازرانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد برای بار اول‌به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا یك میلیون ریال و یا هر دو مجازات و در صورت‌ارتكاب مجدد به دو ماه تا شش ماه حبس محكوم خواهد شد.
ماده 721-اوراق کردن بدون مجوز وسیله نقلیه موتوری، محکوم به مجازات حبس از دو ماه تا یکسال خواهد شد.
ماده 722-گزارش نکردن سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه یا پلاک آن، محکوم به جریمه نقدی از پانصد هزار تا یک میلیون ریال خواهد شد. این جرم منوط به اطلاع از سرقت یا مفقود شدن وسیله نقلیه است.
ماده 723-رانندگی یا تصدی بدون گواهینامه مخصوص، محکوم به مجازات حبس تا دو ماه یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال در مرتبه اول و در صورت تکرار به مجازات حبس دو تا شش ماه می‌شود. البته این جرم از جرایم عمدی بوده نیازمند علم و عمد است و معاونت در آن جرم بوده و به استناد ماده 726 به حداقل مجازات محکوم خواهد شد. البته اگر جرم مذبور منتهی به ارتکاب جنایت ناشی از تخلف رانندگی شود( م 714 – 717)، معاون در این جرم مجازات نخواهد شد مگر این که، به گونه‌ای باشد که معاون، سبب اقوی از مباشر ( راننده یا متصدی) گردد.
ماده 724-دست کاری در دستگاه ثبت سرعت وسیله نقلیه و استفاده آگاهانه از آن وسیله نقلیه، محکوم به مجازات حبس از ده روز تا دو ماه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال و یا هر دو در مرتبه اول و در صصورت تکرار به دو تا شش ماه حبس محکوم می‌گردد. این جرم در صورتی واقع می‌شود که تغییر و دست کاری عمدی و از سوی خود راننده باشد.
