ABAN dokht
کاربر نگاه دانلود
مسئولیت پذیری، آشنایی با وظایف و عمل به آن ها
در این مورد ابتدا باید هر یک از اعضای خانواده بپذیرند که مسئولیت هایی دارند؛ چرا که تا فرد احساس نیاز به آگاهی نداشته باشد، مسئولیت پذیر و در نتیجه عامل به وظیفه نخواهد شد. افراد مسئولیت گریز مانند کسی هستند که خود را به خواب زده اند. همان گونه که نمی توان فردی را که خود را به خواب زده بیدار کرد، به همین ترتیب هم فرد مسئولیت گریز را نمی توان مسئول کرد.
مسئولیت پذیری یعنی این که هر یک از افراد خانواده به درستی محدود ه ی وظایف، اختیارات و عمل کرد خود را بشناسند و مطابق آن عمل کند. اگر غیر از این باشد، تداخل به وجود می آید و تداخل یعنی واگذاشتن قسمتی از وظایف خود بر عهده دیگران و یا برعکس؛ و این می تواند احساس سرخوردگی و به تدریج آشفتگی را در خانواده گسترش دهد. طبق مطالعات، خانواده ی سالم خانواده ای است که ساختار و عمل کرد مناسبی داشته باشد؛ یعنی اعضای خانواده دارای جایگاه مناسبی باشند، وظایف خود را بشناسند و مسئولیت هر یک از اعضا مشخص باشد. به عبارتی پدر، مادر و فرزندان هر یک سر جای خود، به نحوی که بهترین کارکرد را داشته باشند، قرار گیرند. این نکته مهم را باید در نظر داشت که تقسیم مسئولیت ها به معنای تعیین ارزش مندی و کرامت افراد نیست، بلکه بر اساس توان مندی های هر فرد است.
مسئولیت فرزندی: امام سجاد در این مورد فرمودند: «حق مادر این است که بدانی جایی تو را (نگه داشته و) جابه جا کرده (رحم) که هیچ کس دیگری را در آن جا حمل نکند، میوه ای از دلش به تو خورانده که هیچ کس به دیگری نخوراند. گوش، چشم، دست، پا، مو، پوست و همه ی اعضایش را با شادمانی و خرمی و مراقبت، سپر جان تو ساخته. همه ی ناملایمات، دردها، سختی ها و غصه های دوران حمل را به جان خریده، تا آن گاه که دست قدرت (پروردگار) تو را (از تنگنای رحم) به پهنه ی زمین آورده. مادر دل خوش بوده تو را سیر کند و خود گرسنه ماند، تو را بپوشاند و خود برهنه باشد و تو را سیراب کند و خود تشنه ماند، بر تو سایه افکند و خود در آفتاب به سر برد، سختی کشد و تو را به ناز پرورد، بیدار ماند و تو را به خواب نوشین کند، اندرون او ظرف وجود تو بوده. دامن اش آرامگاه، سـ*ـینه اش مشک آب و جانش سپر بلایت، گرم و سرد جهان را به خاطر تو به جان خریده، تو باید به همین اندازه از او تشکر کنی و این حق شناسی را جز به یاری و توفیق خدا نتوانی. حق پدر این است که بدانی او ریشه است و تو شاخه و اگر نبود، نبودی؛ پس هرگاه در وجود خود چیزی خوشایند دیدی بدان این نعمت را از او داری، به اندازه ی حقی که بر تو دارد از او سپاس گزاری و قدردانی کن. » (ابن شعبه حرانی، 1382، 416-417)
مسئولیت همسری: در بنیاد خانواده هر یک از زن و مرد به طور متقابل، حقوقی بر یک دیگر دارند که این حقوق، مسئولیت هایی را برای طرف مقابل به وجود می آورد.
1- حقوق زن بر شوهر: برخی از حقوق واجب و مستحب زن بر شوهر عبارت اند از: تهیه ی لوازم زندگی، احترام به زن، آراسته و پاکیزه بودن شوهر، گشایش در زندگی و....
2- حقوق شوهر بر زن: برخی از این حقوق عبارت اند از: اطاعت، تمکین، ترک نکردن خانه بدون اذن شوهر، عدم تصرّف در اموال شوهر بدون اذن او، آراسته نکردن خویشتن برای غیرشوهر، احترام به شوهر و خوش رفتاری با او، خدمت در خانه (mohagheghh.mihanblog.com ) یکی دیگر از وظائف مهم زن این است که در صورت پیش آمد ناگوار برای شوهر او نیز خود را در غم شوهرش شریک بداند هم چنان که در خوشی ها شریک او بوده است. (داورپناه، 1375، ج 4، ص221)
از لسان مبارک امیرالمؤمنین(ع) نیز بیان شده که: «جهاد المرأه حسن التّبعلّ؛ جهاد زن خوب شوهرداری کردن است. » (نهج البلاغه، حکمت136) امام سجاد(ع) نیز در مورد حقوق متقابل زن و شوهر فرموده اند: «بر هر یک از شما (زن و شوهر) واجب است که خداوند را به وجود همسرش سپاس گذارد و بداند که این نعمتی است که خدا به او بخشیده و واجب است که با نعمت خدا خوش رفتاری کند و او را گرامی دارد و با او سازگاری کند و هر چند حقّ تو بر زنت سخت تر و فرمان پذیری از تو، در هر چه خوش داری یا نمی پسندی، تا جایی که گـ ـناه نباشد، بر او لازم تر است ولی او را نیز حقّ مهربانی دیدن و هم دمی است و حق دارد آرامش و آسایش اش در برآوردن کامی که برآوردنش ناگزیر است، تأمین شود و این (حقّی) بس بزرگ است. » (ابن شعبه حرانی، 1376، ص265)
مسئولیت والدینی: امام سجاد(ع) در این مورد فرمودند: «حق فرزند این است که بدانی جزئی از وجود تو است، در دنیا با هر خیر و شری که دارد به تو منسوب است، در حسن تربیت، رهنمایی به خدا و کمک به او در اطاعت از تو و ایجاد روح فرمان برداری در او، مسئولی و در این باره پاداش یا کیفر داری؛ پس با وی چنان رفتار کن که در دنیا آثار نیک تربیتت زیور (و مایه سرفرازی) تو باشد و (در آخرت) بر اثر انجام وظیفه در پیشگاه خدا معذور باشی.» (ابن شعبه حرانی، 1382، 417)
مسئولیت اجتماعی: انسان موجودی اجتماعی است و در طول زندگی، ناگزیر از معاشرت با دیگران می باشد؛ در همین راستا وظایفی برای افـراد، نسبت به یکـدیگر، وجود دارد که همان مسئولیت های اجتماعی می باشد و به دو مرحله ی اندیشه و عمل تقسیم می شود. از دیدگاه اسلام، روابط اجتماعی انسان در مرحله ی اندیشه بر مبنای خیرخواهی، محبّت، مودّت و حسن ظنّ می باشد؛ یعنی انسان باید صفحه ی اندیشه و نیت خود را نسبت به برادران و خواهران خود، نیکو سازد. در مرحله ی عمل، برای تنظیم روابط اجتماعی انسان ها، آداب و وظایفی قرار داده است، مانند امر به معروف و نهی از منکر، خمس، زکات، جهاد، حجّ، احترام به حقوق دیگران، عدالت در برخوردهای اجتماعی، مسئولیت در برابر فقرها و گرسنگی ها، وفای به عهد و پیمان و. ..
در این مورد ابتدا باید هر یک از اعضای خانواده بپذیرند که مسئولیت هایی دارند؛ چرا که تا فرد احساس نیاز به آگاهی نداشته باشد، مسئولیت پذیر و در نتیجه عامل به وظیفه نخواهد شد. افراد مسئولیت گریز مانند کسی هستند که خود را به خواب زده اند. همان گونه که نمی توان فردی را که خود را به خواب زده بیدار کرد، به همین ترتیب هم فرد مسئولیت گریز را نمی توان مسئول کرد.
مسئولیت پذیری یعنی این که هر یک از افراد خانواده به درستی محدود ه ی وظایف، اختیارات و عمل کرد خود را بشناسند و مطابق آن عمل کند. اگر غیر از این باشد، تداخل به وجود می آید و تداخل یعنی واگذاشتن قسمتی از وظایف خود بر عهده دیگران و یا برعکس؛ و این می تواند احساس سرخوردگی و به تدریج آشفتگی را در خانواده گسترش دهد. طبق مطالعات، خانواده ی سالم خانواده ای است که ساختار و عمل کرد مناسبی داشته باشد؛ یعنی اعضای خانواده دارای جایگاه مناسبی باشند، وظایف خود را بشناسند و مسئولیت هر یک از اعضا مشخص باشد. به عبارتی پدر، مادر و فرزندان هر یک سر جای خود، به نحوی که بهترین کارکرد را داشته باشند، قرار گیرند. این نکته مهم را باید در نظر داشت که تقسیم مسئولیت ها به معنای تعیین ارزش مندی و کرامت افراد نیست، بلکه بر اساس توان مندی های هر فرد است.
مسئولیت فرزندی: امام سجاد در این مورد فرمودند: «حق مادر این است که بدانی جایی تو را (نگه داشته و) جابه جا کرده (رحم) که هیچ کس دیگری را در آن جا حمل نکند، میوه ای از دلش به تو خورانده که هیچ کس به دیگری نخوراند. گوش، چشم، دست، پا، مو، پوست و همه ی اعضایش را با شادمانی و خرمی و مراقبت، سپر جان تو ساخته. همه ی ناملایمات، دردها، سختی ها و غصه های دوران حمل را به جان خریده، تا آن گاه که دست قدرت (پروردگار) تو را (از تنگنای رحم) به پهنه ی زمین آورده. مادر دل خوش بوده تو را سیر کند و خود گرسنه ماند، تو را بپوشاند و خود برهنه باشد و تو را سیراب کند و خود تشنه ماند، بر تو سایه افکند و خود در آفتاب به سر برد، سختی کشد و تو را به ناز پرورد، بیدار ماند و تو را به خواب نوشین کند، اندرون او ظرف وجود تو بوده. دامن اش آرامگاه، سـ*ـینه اش مشک آب و جانش سپر بلایت، گرم و سرد جهان را به خاطر تو به جان خریده، تو باید به همین اندازه از او تشکر کنی و این حق شناسی را جز به یاری و توفیق خدا نتوانی. حق پدر این است که بدانی او ریشه است و تو شاخه و اگر نبود، نبودی؛ پس هرگاه در وجود خود چیزی خوشایند دیدی بدان این نعمت را از او داری، به اندازه ی حقی که بر تو دارد از او سپاس گزاری و قدردانی کن. » (ابن شعبه حرانی، 1382، 416-417)
مسئولیت همسری: در بنیاد خانواده هر یک از زن و مرد به طور متقابل، حقوقی بر یک دیگر دارند که این حقوق، مسئولیت هایی را برای طرف مقابل به وجود می آورد.
1- حقوق زن بر شوهر: برخی از حقوق واجب و مستحب زن بر شوهر عبارت اند از: تهیه ی لوازم زندگی، احترام به زن، آراسته و پاکیزه بودن شوهر، گشایش در زندگی و....
2- حقوق شوهر بر زن: برخی از این حقوق عبارت اند از: اطاعت، تمکین، ترک نکردن خانه بدون اذن شوهر، عدم تصرّف در اموال شوهر بدون اذن او، آراسته نکردن خویشتن برای غیرشوهر، احترام به شوهر و خوش رفتاری با او، خدمت در خانه (mohagheghh.mihanblog.com ) یکی دیگر از وظائف مهم زن این است که در صورت پیش آمد ناگوار برای شوهر او نیز خود را در غم شوهرش شریک بداند هم چنان که در خوشی ها شریک او بوده است. (داورپناه، 1375، ج 4، ص221)
از لسان مبارک امیرالمؤمنین(ع) نیز بیان شده که: «جهاد المرأه حسن التّبعلّ؛ جهاد زن خوب شوهرداری کردن است. » (نهج البلاغه، حکمت136) امام سجاد(ع) نیز در مورد حقوق متقابل زن و شوهر فرموده اند: «بر هر یک از شما (زن و شوهر) واجب است که خداوند را به وجود همسرش سپاس گذارد و بداند که این نعمتی است که خدا به او بخشیده و واجب است که با نعمت خدا خوش رفتاری کند و او را گرامی دارد و با او سازگاری کند و هر چند حقّ تو بر زنت سخت تر و فرمان پذیری از تو، در هر چه خوش داری یا نمی پسندی، تا جایی که گـ ـناه نباشد، بر او لازم تر است ولی او را نیز حقّ مهربانی دیدن و هم دمی است و حق دارد آرامش و آسایش اش در برآوردن کامی که برآوردنش ناگزیر است، تأمین شود و این (حقّی) بس بزرگ است. » (ابن شعبه حرانی، 1376، ص265)
مسئولیت والدینی: امام سجاد(ع) در این مورد فرمودند: «حق فرزند این است که بدانی جزئی از وجود تو است، در دنیا با هر خیر و شری که دارد به تو منسوب است، در حسن تربیت، رهنمایی به خدا و کمک به او در اطاعت از تو و ایجاد روح فرمان برداری در او، مسئولی و در این باره پاداش یا کیفر داری؛ پس با وی چنان رفتار کن که در دنیا آثار نیک تربیتت زیور (و مایه سرفرازی) تو باشد و (در آخرت) بر اثر انجام وظیفه در پیشگاه خدا معذور باشی.» (ابن شعبه حرانی، 1382، 417)
مسئولیت اجتماعی: انسان موجودی اجتماعی است و در طول زندگی، ناگزیر از معاشرت با دیگران می باشد؛ در همین راستا وظایفی برای افـراد، نسبت به یکـدیگر، وجود دارد که همان مسئولیت های اجتماعی می باشد و به دو مرحله ی اندیشه و عمل تقسیم می شود. از دیدگاه اسلام، روابط اجتماعی انسان در مرحله ی اندیشه بر مبنای خیرخواهی، محبّت، مودّت و حسن ظنّ می باشد؛ یعنی انسان باید صفحه ی اندیشه و نیت خود را نسبت به برادران و خواهران خود، نیکو سازد. در مرحله ی عمل، برای تنظیم روابط اجتماعی انسان ها، آداب و وظایفی قرار داده است، مانند امر به معروف و نهی از منکر، خمس، زکات، جهاد، حجّ، احترام به حقوق دیگران، عدالت در برخوردهای اجتماعی، مسئولیت در برابر فقرها و گرسنگی ها، وفای به عهد و پیمان و. ..
